Ra mắt trưng bày "Những khám phá khảo cổ từ Vườn Chuối”

Chiều 9/11, tại Bảo tàng Hà Nội, Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội tổ chức Lễ trao bằng xếp hạng Di tích khảo cổ Vườn Chuối và khai mạc trưng bày chuyên đề “Những khám phá khảo cổ từ Vườn Chuối”. 

Đây là hoạt động trong khuôn khổ Festival Thăng Long - Hà Nội 2025, tổng kết, giới thiệu những phát hiện mới nhất về một trong các di chỉ khảo cổ tiêu biểu của thời đại Kim khí ở miền Bắc Việt Nam.

Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội Bạch Liên Hương đã trao Bằng xếp hạng Di tích cấp tỉnh, thành phố Di chỉ khảo cổ Vườn Chuối và tặng hoa chúc mừng Đảng bộ, chính quyền và nhân dân phường Hoài Đức.

Trưng bày chuyên đề “Những khám phá khảo cổ từ Vườn Chuối”

Nhằm giới thiệu những giá trị đặc trưng riêng biệt cùng nhận thức mới về lịch sử Thăng Long - Hà Nội giai đoạn Nhà nước sớm từ di tích Vườn Chuối, Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội chỉ đạo Bảo tàng Hà Nội tổ chức trưng bày chuyên đề "Những khám phá khảo cổ từ Vườn Chuối".

Trưng bày giới thiệu gần 1.000 tài liệu, hiện vật, tư liệu, hình ảnh và bản đồ họa mô phỏng đời sống cư dân cổ Vườn Chuối qua nhiều thời kỳ.

Nội dung trưng bày gồm 5 phần: Hành trình khám phá; Hội tụ và kết tinh các nền văn hóa; Bảo vệ và phát huy giá trị Di chỉ Vườn Chuối; Các nhà khoa học gắn bó với Vườn Chuối; Góc trải nghiệm làm nhà khảo cổ học. Trưng bày ứng dụng công nghệ 3D, 3D mapping và phim ngắn tái hiện đời sống cư dân Tiền Đông Sơn – Đông Sơn, giúp công chúng trải nghiệm trực quan, sinh động hơn về lịch sử Thăng Long từ buổi bình minh văn hóa Việt.

Dịp này, Bảo tàng Hà Nội ra mắt ấn phẩm sách “Khám phá Vườn Chuối (Hà Nội) qua mùa khai quật năm 2024 - 2025”, giới thiệu hành trình nghiên cứu, những phát hiện mới, cùng giá trị văn hóa Việt cổ kết tinh tại Vườn Chuối.

Trưng bày mở cửa đón khách thăm quan từ 15 giờ ngày 9/11 nhằm công bố kết quả nghiên cứu khoa học mới nhất, góp phần gìn giữ, tôn vinh và lan tỏa giá trị di sản khảo cổ học Thăng Long - Hà Nội đến công chúng.

Làng Việt cổ gần 4.000 năm tuổi giữa lòng Thủ đô

Di tích khảo cổ học Vườn Chuối, thuộc huyện Hoài Đức (Hà Nội), được phát hiện vào năm 1969. Đây là địa điểm phản ánh sinh động quá trình cư trú và phát triển liên tục của cư dân cổ trên đất Thăng Long – Hà Nội suốt gần 4.000 năm, qua các giai đoạn văn hóa Phùng Nguyên – Đồng Đậu – Gò Mun – Tiền Đông Sơn – Hậu Đông Sơn.

Từ khi phát hiện đến nay, Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội đã phối hợp với Viện Khảo cổ học và các cơ quan chuyên môn tiến hành 11 đợt khai quật, với tổng diện tích hơn 7.500m². Cuộc khai quật quy mô lớn nhất, thực hiện từ tháng 3/2024 đến tháng 3/2025 trên diện tích 6.000m² ở khu vực phía Tây Di chỉ, đã làm xuất lộ rõ không gian cư trú, dấu tích sinh hoạt, khu công xưởng chế tác đồ đá và khu mộ táng của cư dân cổ.

Kết quả cho thấy, Vườn Chuối là một làng Việt cổ có tổ chức xã hội rõ ràng với sự phân công lao động, hệ thống nhà ở, hào nước và khu vực sản xuất – sinh hoạt phân bố hợp lý. Các phát hiện này khẳng định vai trò của cư dân Vườn Chuối trong tiến trình chiếm lĩnh và làm chủ vùng châu thổ sông Hồng, đặt nền tảng cho sự hình thành nhà nước sơ khai của người Việt cổ.

Trong năm 2025, Bảo tàng Hà Nội phối hợp Viện Khảo cổ học và Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (Đại học Quốc gia Hà Nội) tiếp tục chỉnh lý, phân tích khối lượng lớn di vật thu được từ cuộc khai quật 2024.

Nghiên cứu về mặt bằng cư trú cho thấy cư dân cổ ban đầu sinh sống tập trung trên các gò cao, sau đó mở rộng dần xuống vùng trũng, xuất hiện loại hình nhà sàn, nhà dài và hệ thống hào bao quanh – minh chứng cho một cộng đồng có tổ chức, phát triển ổn định.

Các chuyên gia cũng phát hiện dấu tích tục nhổ răng cửa ở người trưởng thành phổ biến trong giai đoạn văn hóa Phùng Nguyên muộn, cách nay khoảng 3.500 năm – một tập tục mang ý nghĩa xã hội và tín ngưỡng. Nghề thủ công chế tác đồ ngọc, đồ gỗ, đồ gốm và đúc đồng đã đạt đến trình độ chuyên hóa cao. Khu chế tác đồ ngọc được bố trí riêng ở đầu làng, có khả năng gắn liền với không gian nghi lễ.

Đợt chỉnh lý năm nay đã xử lý hơn 15.000 hiện vật bằng đá, đồng, gốm, gỗ, xương, sắt cùng hàng chục nghìn tấn gốm mảnh và đất chứa mẫu di tích thực vật. Trong đó, nổi bật là ba nhóm hiện vật quý hiếm: Rìu-bích bằng ngọc xanh – biểu trưng quyền lực của thủ lĩnh, được phát hiện trong mộ táng Tiền Đông Sơn, niên đại khoảng 3.500 năm; Vật đeo hình đầu chim phượng, thể hiện tín ngưỡng thờ vật tổ; Sưu tập đồ ngọc gồm vòng, khuyên tai, hạt chuỗi, nha chương – biểu tượng của tầng lớp tinh hoa xã hội cổ.

Những phát hiện mới này bổ sung nguồn sử liệu quý, góp phần khẳng định giá trị lịch sử - văn hóa đặc biệt của di tích Vườn Chuối trong tiến trình phát triển thời đại Kim khí ở miền Bắc Việt Nam.

Với giá trị lịch sử văn hóa nổi bật, UBND thành phố Hà Nội đã ban hành Quyết định số 3134/QĐ-UBND ngày 23/6/2025 công nhận Di tích khảo cổ học Vườn Chuối là Di tích cấp thành phố.