'Phóng viên ảnh phải là PhotoJournalist'

Vì sao đề tài này bỗng dưng lại được quan tâm đến vậy? Chúng tôi đã có một cuộc trao đổi với anh Nguyễn Huy Khâm, phóng viên ảnh của hãng thông tấn Reuters tại Việt Nam, người có nhiều năm kinh nghiệm trong hoạt động ảnh báo chí và cũng là người có uy tín trong giới phóng viên ảnh tại Việt Nam.

* Công việc chính xác của anh tại Reuters là gì?

- Phóng viên ảnh Nguyễn Huy Khâm: Một phóng viên chụp ảnh cho các hãng thông tấn thường được gọi tên chính xác theo tiếng Anh là PhotoJournalist. Photojournalist không chỉ là làm công việc của một Photographer mà trong đó bao gồm cả công việc của người làm báo. Vậy công việc của những người như tôi là không chỉ phải làm thế nào để có một bức ảnh như những người nghệ sỹ chụp ảnh mà còn phải có góc nhìn để kết quả cho ra một tác phẩm báo chí.

Tác phẩm báo chí ở đây người ta phải hiểu rằng có nội dung, có vấn đề mới, tính thời sự... mà PhotoJournalist muốn truyền tải thông qua vấn đề đó là như thế nào. Ở Reuters, những PhotoJournalist phải theo được những sự kiện để bằng công cụ nhiếp ảnh truyền tải đến khách hàng những thông điệp về sự kiện hoặc những đề tài mang tính báo chí.

Phóng viên ảnh Nguyễn Huy Khâm (giữa) (Ảnh: Hai Keu)

Cụ thể như tôi, tôi có 2 phần việc. Một là chụp ảnh theo nội dung bài viết báo sẽ đăng tải do các phóng viên khác viết. Hai là tác nghiệp độc lập. Tức là người chụp ảnh phải tự tìm đề tài, đưa những bức ảnh, chùm ảnh có tính báo chí và có chú thích, nội dung dài hơn ảnh minh họa để người xem hiểu về nội dung báo muốn truyền tải. Và tôi chụp tất cả các vấn đề chứ không theo riêng một mảng nào.

* Anh nghĩ sao về chất lượng ảnh báo chí Việt Nam hiện nay?

- Ảnh báo chí Việt Nam giờ đã có sự phân hóa rõ ràng. Nếu ta nhìn kỹ thì sẽ thấy, lực lượng những người chụp ảnh chuyên nghiệp đã tăng hơn nhiều. Họ được trang bị thiết bị hiện đại, thậm chí so với các nước thì phóng viên ảnh Việt Nam có đủ những máy mới nhất. Ngoài ra, họ cũng là những người được đào tạo, có kiến thức về ảnh nên cho ra những sản phẩm báo chí chất lượng.

Nhưng đồng thời cũng có thêm một lực lượng nữa cần phải nói đến. Đó là khi kinh tế phát triển, khoa học công nghệ phát triển thì xuất hiện một đội ngũ những người sử dụng các thiết bị có thể chụp được ảnh. Và khi họ không được trang bị các kiến thức về nhiếp ảnh thì họ dễ dãi trong việc chụp ảnh. Và điều đó dẫn đến trên báo chí xuất hiện 2 loại ảnh, ảnh chất lượng tốt do người có nghề chụp và những ảnh dễ dãi do những người không được đào tạo về ảnh chụp.

* Theo anh, một tờ báo cần bao nhiêu phóng viên ảnh thì có thể đáp ứng được nhu cầu sử dụng ảnh?

- Đối với 1 tờ tuần báo thì có thể phụ thuộc vào số trang nhưng cơ bản 1 phóng viên ảnh vẫn có thể đáp ứng được nhu cầu. Nhưng đối với báo ngày, bất kể số trang, chắc chắn phải cần 2 phóng viên ảnh trở lên. Lý do bởi phóng viên ảnh cũng như phóng viên viết, họ cần có thời gian nghỉ ngơi, thời gian tái tạo lại tư duy, sức lao động để đầu tư cho việc chụp ảnh. Nếu chỉ có 1 người thì sẽ không chỉ nặng nề cho tòa soạn mà cả chính người làm công việc của một phóng viên ảnh.

Nhưng quan trọng hơn, đối với một tờ báo ngày, nhất thiết phải có một người chịu trách nhiệm điều phối công việc biên tập ảnh. Biên tập ảnh ở đây không chỉ là cắt cúp ảnh mà còn phải có sự lựa chọn, đưa ra ý tưởng để điều phối với người phóng viên ảnh. Biên tập ảnh cũng phải cân đối được ảnh với nội dung bài viết mà ảnh sẽ minh họa, hay sử dụng ảnh nào là hợp lý với chùm ảnh sẽ đăng tải... Thậm chí họ có thể nắm được thực tế bức ảnh đó có thể chụp được như thế nào là hay nhất để đảm bảo phóng viên ảnh thực hiện đúng theo tiêu chí của tòa soạn.

Ở đây phải hiểu, cách thể hiện của ảnh và cách thể hiện của viết không giống nhau. Bạn có thể dùng ngôn từ để miêu tả một sự vật, hiện tượng nào nhưng ảnh chỉ có thể phản ánh một phần. Và người biên tập sẽ là người biết cân đối sự thể hiện đó của ảnh trên báo.

* Dường như các báo điện tử hiện nay đang rất chuộng sử dụng các chùm ảnh nhưng có rất nhiều chùm ảnh có chất lượng không được tốt cho lắm. Anh nghĩ sao về vấn đề này?

- Bao nhiêu năm qua, truyền thông, báo chí chính thống và những trang thông tin đã không chấp nhận một thực tế về việc đảm bảo bản quyền, sở hữu bản quyền. Và họ sử dụng chùa các tác phẩm báo chí, trong đó có ảnh một cách khá tự do. Điều đó trước tiên không đúng với công ước quốc tế, không phù hợp với luật pháp Việt Nam. Và đối với đạo đức của một người làm nghề, nó lại càng vi phạm.

Việc gần đây có nhiều hội thảo trao đổi về vấn đề này cho thấy một dấu hiệu tốt về sự cảnh báo, đấu tranh để đòi được quyền cơ bản nhất của những người tham gia vào lĩnh vực truyền thông, đó là anh phải tôn trọng bản quyền, tôn trọng người khác. Khi anh tôn trọng người khác thì anh mới được tôn trọng. Và đấy là điều cơ bản nhất, thực thi đúng những gì pháp luật quy định.

Phóng viên ảnh Nguyễn Huy Khâm tác nghiệp tại khu rác thải của Hà Nội (Ảnh: Quang Trung)