Lời cảnh báo từ những đợt nắng nóng kỷ lục

Giới chuyên gia về khí hậu cảnh báo Trái đất sắp chạm ngưỡng không thể quay đầu về nhiệt độ. Năm 2024 là năm nóng nhất từng được ghi nhận trong lịch sử hiện đại. Và tuy thế giới chưa chính thức vượt ngưỡng 1,5 độ C - bởi tiêu chí này tính theo trung bình nhiều thập kỷ - nhiều nhà khoa học cho rằng cơ hội giữ mức tăng dưới ngưỡng này gần như không còn.

Theo các nhà khoa học của Liên minh châu Âu (EU), tháng 7/2025 đã trở thành tháng 7 nóng thứ ba từng được ghi nhận trên Trái đất. Dù không phá vỡ các kỷ lục toàn cầu về nhiệt độ như hai năm trước, nhưng tháng 7/2025 tiếp tục kéo dài chuỗi thời tiết cực đoan.

Báo cáo của Tổ chức Khí tượng Thế giới (WMO) thuộc Liên hợp quốc (LHQ) cho biết châu Âu ngày càng chứng kiến nhiều đợt nóng kỷ lục. Tháng 7/2025 vừa qua, các đợt nắng nóng đặc biệt ảnh hưởng đến Thụy Điển và Phần Lan - nơi đã trải qua những đợt nắng kéo dài bất thường với nhiệt độ trên 30 độ C. Khu vực Đông Nam Âu cũng phải đối mặt với nắng nóng và cháy rừng, nơi Thổ Nhĩ Kỳ ghi nhận mức nhiệt cao kỷ lục mới là 50,5 độ C. Ở châu Á, nhiệt độ tăng vọt trên mức trung bình xảy ra nhiều nhất ở vùng Himalaya, Trung Quốc và Nhật Bản trong tháng 7/2025, với nền nhiệt cực đoan kéo dài sang tận tháng 8. Nhiệt độ có lúc đã vượt quá 42 độ C trên khắp khu vực Tây Á, Nam Trung Á và Nam Pakistan. Nhật Bản cũng ghi nhận nhiệt độ cao kỷ lục là 41,8 độ C vào đầu tháng 8/2025, phá vỡ kỷ lục 41,2 độ C được thiết lập chỉ một tuần trước đó.

Cơ quan Giám sát biến đổi khí hậu Copernicus (C3S) thuộc EU nêu rõ nhiệt độ không khí trung bình toàn cầu trong tháng 7 đạt 16,68 độ C - cao hơn 0,45 độ C so với mức trung bình của giai đoạn 1991-2020. Dù không vượt qua nhiệt độ tháng 7/2023 (tháng 7 nóng nhất từng được ghi nhận) hay tháng 7/2024 (tháng 7 nóng thứ hai trong lịch sử), nhiệt độ trung bình toàn cầu tháng 7/2025 vẫn cao hơn 1,25 độ C so với thời kỳ tiền công nghiệp (1850-1900), thời điểm con người bắt đầu sử dụng nhiên liệu hóa thạch trên quy mô lớn. Nếu tính theo chu kỳ 12 tháng từ tháng 8/2024 đến tháng 7/2025, Trái đất đã nóng hơn 1,53 độ C so với mức tiền công nghiệp - vượt qua ngưỡng 1,5 độ C được đặt ra trong Hiệp định Paris về biến đổi khí hậu như một giới hạn "an toàn" nhằm tránh các tác động thảm khốc nhất của khí hậu.

WMO nhận định nhiệt độ cực đoan và nắng nóng tại nhiều nơi trên thế giới là nguyên nhân khiến khoảng 489.000 người tử vong hàng năm trong giai đoạn từ năm 2000-2019, trong đó 36% số vụ xảy ra ở châu Âu và 45% ở châu Á. Nhiệt độ tăng cao ảnh hưởng tới sức khỏe con người đặc biệt nghiêm trọng ở các thành phố vì tình trạng gọi là "hiệu ứng đảo nhiệt đô thị" - hiện tượng các khu vực thành phố đông đúc nóng lên quá mức so với vùng nông thôn xung quanh. Điều này đang làm nghiêm trọng thêm các vấn đề nảy sinh trong quá trình đô thị hóa. WMO cho hay do nền nhiệt Trái đất trong thế kỷ XXI tiếp tục tăng, tháng 7/2025 là tháng 7 nóng thứ ba từng được ghi nhận trong lịch sử, tiếp sau các mùa Hè 2023 và 2024.

Thời tiết cực đoan là một hệ quả không thể chối cãi của biến đổi khí hậu do con người gây ra, theo giới chuyên môn. Nguyên nhân chính gây ra tình trạng Trái đất ấm lên là lượng khí nhà kính phát thải từ việc đốt nhiên liệu hóa thạch. Giới khoa học hối thúc các chính phủ toàn cầu đẩy nhanh việc cắt giảm lượng khí CO₂ - nhằm giảm mức độ vượt ngưỡng và kìm hãm làn sóng thời tiết cực đoan đang ngày một dữ dội.

WMO hiện nỗ lực tăng cường hệ thống cảnh báo sớm về nhiệt độ theo sáng kiến "Cảnh báo sớm cho tất cả mọi người". Tổ chức này cũng đang hợp tác với các đối tác toàn cầu và khu vực để hỗ trợ các quốc gia xây dựng kế hoạch hành động bảo vệ sức khỏe trước tình trạng nhiệt độ tăng cao và đảm bảo các nhóm dân cư nhận được cảnh báo kịp thời. Bên cạnh đó, WMO cũng ủng hộ Lời kêu gọi Hành động về Nhiệt độ Cực đoan của Tổng thư ký LHQ thúc đẩy hợp tác toàn cầu nhằm giảm thiểu tác động của nhiệt độ cao thông qua chính sách kinh tế và xã hội. Trọng tâm chính là hạn chế sự nóng lên toàn cầu ở mức 1,5 độ C so với thời kỳ tiền công nghiệp, phù hợp với Thỏa thuận Paris năm 2015.