Phim "Father Mother Sister Brother": Từ những chiêm nghiệm đời thường đến giải Sư tử Vàng

Bộ phim hài hước nhẹ nhàng về các mối quan hệ trong gia đình, Father Mother Sister Brother (Bố mẹ anh chị em), của đạo diễn Jim Jarmusch vừa giành Sư tử Vàng - giải thưởng cao quý nhất tại LHP Venice cho Phim hay nhất.

Phim có sự tham gia của những ngôi sao thực lực hàng đầu thế giới như Cate Blanchett, Adam Driver, Charlotte Rampling và Vicky Krieps.

Đạo diễn trầm lắng

Giải Sư tử Vàng cho Father Mother Sister Brother là chiến thắng khá bất ngờ. Tại LHP Venice năm nay, nhiều người đã đặt kỳ vọng vào các phim đình đám như The Voice Of Hind Rajab của đạo diễn Kaouther Ben Hania (đã giành giải quan trọng thứ 2 là Giải thưởng Lớn từ Ban giám khảo) và No Other Choice của đạo diễn Park Chan Wook (phim này ra về tay trắng).

"Tất cả chúng tôi, những người làm phim ở đây, không hề bị thúc đẩy bởi sự cạnh tranh" - đạo diễn Jim Jarmusch chia sẻ trong phát biểu nhận giải Sư tử Vàng tại lễ trao giải vào 6/9 giờ địa phương (rạng sáng 7/9 giờ Hà Nội) - "Nhưng tôi thực sự trân trọng vinh dự bất ngờ này".

Để vinh danh các đồng nghiệp, Jarmusch đã dẫn lại lời phát biểu của những người nhận giải trước. Đặc biệt, ông đánh giá cao sự đồng cảm với lời phát biểu của Đạo diễn xuất sắc nhất Benny Safdie, rằng điện ảnh không nhất thiết phải đề cập trực diện các vấn đề nhức nhối nhưng "nó có thể tạo ra sự đồng cảm, kết nối mọi người và đó chính là bước khởi đầu để giải quyết các vấn đề của chúng ta".

Sau cùng, ông cảm ơn LHP Venice vì "đã trân trọng bộ phim của chúng tôi". Ông cũng bày tỏ sự đồng cảm với nhà làm phim người Nhật Akira Kurosawa khi nhận giải Oscar cho thành tựu trọn đời. Kuroswa, lúc đó đã ở tuổi xế chiều, nói rằng cho tới giờ ông vẫn cảm thấy có lẽ chưa hiểu gì về điện ảnh.

"Tôi cũng có cảm giác như vậy. Mỗi lần làm phim là một lần để học hỏi" - Jarmusch nói.

Jarmusch, năm nay 72 tuổi, nổi tiếng là nhà làm phim theo chủ nghĩa tối giản, đặc trưng với những phim có nhịp độ chậm rãi. Phim của ông thường không theo cấu trúc tường thuật truyền thống, không có cốt truyện tiến triển rõ ràng. Thay vào đó, ông tập trung nhiều hơn vào tâm trạng và phát triển tâm lý của nhân vật.

Trailer phim "Father Mother Sister Brother":

Trong một buổi phỏng vấn thời kỳ đầu sự nghiệp, ông tuyên bố rằng mục tiêu của mình là "sắp xếp lại thời gian thực cho khán giả". Thế nên, những tác phẩm đầu tay của ông đã chậm rãi, đầy chiêm nghiệm, với những cảnh câm rộng và những cảnh tĩnh dài.

Với Jarmusch, bản năng ảnh hưởng tới ông lớn hơn bất cứ tri thức nào. Ông giải thích: "Tôi cảm thấy như mình phải lắng nghe bộ phim và để nó nói cho tôi biết nó muốn gì. Đôi khi nó nói lầm bầm, không rõ ràng lắm".

Những bộ phim nổi bật của Jarmusch bao gồm Stranger Than Paradise (1984), Down By Law (1986), Mystery Train (1989), Night On Earth (1991), Dead Man (1995), Ghost Dog: The Way Of The Samurai (1999), Coffee And Cigarettes (2003), Broken Flowers (2005), Only Lovers Left Alive (2013), Paterson (2016) và Father Mother Sister Brother (2025).

Đời thường bình dị

Father Mother Sister Brother do chính Jim Jarmusch viết kịch bản, chia thành 3 chương với 3 câu chuyện về 3 gia đình khác nhau, sống ở 3 đất nước khác nhau. Tất cả đều tập trung vào quan hệ giữa bố mẹ và những người con đã trưởng thành.

Phim mở đầu bằng chương Father, theo chân 2 anh em Jeff (Adam Driver thủ vai) và Emily (Mayim Bialik). Họ cùng lái xe dọc theo những con đường phủ đầy tuyết, đến một nơi hẻo lánh nhưng xinh đẹp ở vùng Đông Bắc nước Mỹ để thăm người bố lập dị của họ (Tom Waits).

Vì ít khi liên lạc với bố, Emily không biết làm thế nào ông có thể sống sót; trong khi Jeff, người tận tụy hơn, tiết lộ rằng mình đã giúp đỡ về mặt tài chính trong những lần nhà bị hư hại.

Quan hệ giữa 2 anh em khá xa cách. Sự ngượng ngùng thể hiện rõ khi họ ngồi bên bàn trà: Cả 2 có quá ít chuyện để nói với nhau. Tuy thế, có thể thấy dấu hiệu cạnh tranh tinh tế giữa họ, như vẻ mặt khó chịu thoáng qua của Emily khi Jeff thuyết phục bố họ xem thử hộp đồ tạp hóa đắt tiền mà anh mang đến, hay khi anh dúi vào tay ông vài đồng tiền. Trong khi đó, bố của họ, vẻ ngoài có vẻ yếu đuối, hóa ra lại khá tinh quái!

Chương thứ 2, Mother, lại xoay quanh một tiểu thuyết gia lạnh lùng (Charlotte Rampling) và 2 cô con gái của bà là Timothea nghiêm nghị (Cate Blanchett) và Lilith hoang dã (Vicky Krieps).

Dù đều sống ở Dublin, 3 mẹ con chỉ gặp nhau mỗi năm 1 lần vào giờ trà chiều. Ấy vậy mà, thông qua cuộc gọi với bác sĩ trị liệu, có thể thấy bà mẹ cũng không quá quan trọng buổi gặp này.

Buổi trà chiều trông có vẻ nhẹ nhàng và thư giãn nhưng nhìn kỹ lại, như một cuộc chiến ngầm li ti. Lilith giấu mẹ về chuyện có bạn gái nhưng không chút bối rối khi bị hỏi về việc sinh con. Cô thậm chí thích thú diễn vai của mình.

Nhưng ẩn sau vẻ xa cách lịch sự đó là những đốm lửa tình thân ấm áp như khi Timothea và Lilith cùng lật giở cuốn tiểu thuyết mà mẹ họ không muốn bàn đến hay nắm tay nhau đi dạo sau chuyến thăm.

Tình cảm được thể hiện rõ nét hơn trong phần cuối, Sister Brother, về cặp song sinh Skye (Indya Moore) và Billy (Luka Sabbat), khi họ ngồi trong xe hơi, bên tách cà phê ở quán bar, hay trong căn hộ trống trơn của bố mẹ họ ở Paris.

Ngôn ngữ cơ thể cũng như khả năng nhanh chóng nắm bắt suy nghĩ của nhau cho thấy điều mà họ gọi một cách hài hước là "yếu tố song sinh". Thật xúc động trong cách Skye tựa đầu vào cổ anh trai hay vắt vẻo trên chân anh sau khi chia sẻ không chút ngại ngùng về những nỗi buồn.

Trong thoáng chốc, sự gần gũi này khiến khán giả nghĩ nó xa rời so với 2 phần trước. Nhưng cuối cùng, cả 3 phần đã gắn kết lại khi cặp song sinh tỏ ra không hiểu nhiều về bố mẹ mình.

Có thể nói, Father Mother Sister Brother là bức chân dung độc đáo về gia đình và những điểm yếu của họ, vừa thú vị vừa khó chịu, được thể hiện bởi dàn diễn viên cực kỳ xuất sắc.

Không sáo rỗng, tính toán hay giáo điều, phim đơn giản là những trầm ngâm của Jarmusch về cuộc sống đời thường, với những thăng trầm và niềm vui giản dị, với sự ấm áp len lỏi tinh tế trong xã hội vội vã và xa cách. 

Father Mother Sister Brother rõ ràng là kiểu phim khác với sự kịch tính thường thấy ở giải Oscar. Nhưng liệu năm nay sẽ có bất ngờ?

Năm nay, danh sách phim tranh giải chính tại LHP Venice có nhiều ứng cử viên nặng ký cho giải Oscar, dù hầu hết các tác phẩm nổi bật nhất của Hollywood đều không được đề cử. Ngoài Father Mother Sister Brother, có thể kể tới A House Of Dynamite của Kathryn Bigelow, Frankenstein của Guillermo del Toro hay Bugonia của Yorgos Lanthimos.

Kể từ năm 2014, LHP Venice là nơi ra mắt của 4 phim thắng giải Phim hay nhất tại Oscar là The Shape Of Water, Birdman, Spotlight và Nomadland. Năm ngoái, LHP có một số phim cuối cùng đã giành giải Oscar, bao gồm The Brutalist của Brady Corbet (phim đã giành được 3 giải, trong đó có giải Nam diễn viên chính xuất sắc nhất cho Adrien Brody), I'm Still Here của Walter Salles (đoạt giải Phim quốc tế hay nhất) và In The Shadow Of The Cypress (thắng giải Phim hoạt hình ngắn hay nhất).

Tất nhiên, cũng có những trường hợp ngược lại. Ví dụ như phim tiếng Anh đầu tay của đạo diễn Pedro Almodovar, The Room Next Door, từng gây sốt tại LHP Venice với tràng pháo tay kéo dài 18 phút, giành giải Sư tử Vàng nhưng lại không nhận được đề cử Oscar nào.