Phần 4: Những luật lệ của thảo nguyên

11/05/2010 10:22 GMT+7 | Du lịch đời sống

(TT&VH Cuối tuần) - Tháng Tám là tháng cuối cùng của mùa Hè, và được coi là mùa mưa. Mông Cổ là đất nước khá khô ráo và ngay cả mùa mưa thì lượng nước mưa cũng rất ít ỏi, chỉ ở mức vài chục ml cho cả năm. Vì thế nên mùa mưa ở đây mưa thường chỉ lắc rắc đủ làm ướt rượt thảm cỏ mềm mại hoặc làm cho con đường thêm một chút lầy lội, nếu gặp mưa thì chỉ cần tìm chỗ trú kín đáo chờ chừng vài mươi phút là trời lại sáng bừng.

Nghe thì đơn giản vậy nhưng việc kiếm chỗ trú không hề dễ. Đồng cỏ bằng phẳng bát ngát ít có cây cối nên nhiều lúc chạy được đến chỗ trú thì cũng ướt hết cả rồi. Ở mỗi cánh đồng bằng phẳng, nếu có một cái cây mọc được cao cao thì hầu như mọi người đều coi đó là một nơi linh thiêng để cầu nguyện và gửi gắm những ước vọng của mình lên trời xanh. Sau đó, họ để lại một vật gì đó mà thường là một hòn đá nhỏ, một sợi dây vải màu hoặc một vài đồng tiền lẻ. Lâu dần, những nơi đó sẽ trở thành những đống đá lớn mà người ta gọi là totem. Totem cũng hay nhìn thấy ở những đỉnh đồi cao hoặc trên một con đèo.


Đường qua thảo nguyên
Những lúc ấy, giữa mênh mông thảo nguyên, nếu nhìn thấy một chấm trắng, xem như có thể thở phào: có chỗ trú chân rồi. Chấm trắng ấy là ger, một cái lều Mông Cổ rất đặc trưng và có từ ngàn đời nay. Ngay ở những thành phố lớn, bạn vẫn có thể thấy những chiếc ger được dựng cạnh những tòa nhà 5-6 tầng. Còn ở miền quê, nơi có khoảng 2/3 dân sinh sống thì ger chiếm tới phân nửa. Để chống chọi với những cơn gió mạnh từ phương Bắc, từ Siberi của Nga, hay với cái lạnh kinh người tới âm 40 độ vào mùa Đông, ger là một cái lều hình tròn. Người ta quây một khoảng đất bằng một cái khung tròn từ gỗ nhẹ, sau đó quấn xung quanh bằng nhiều lớp nỉ lông cừu. Sau đó, dựng một lò sưởi giữa lều có cái ống khói cao vút lên. Mái của ger thường rất thấp để khỏi bị gió cuốn. Cửa ra vào của ger rất bé, chỉ vừa một người lách qua, và quay về hướng Nam để gió khỏi lọt vào. Một cái ger như vậy dựng lên chỉ trong vòng một ngày là xong. Có diện tích chừng 15m2, một chiếc ger chứa được một gia đình 2 thế hệ.

Chăn nuôi vẫn là công việc bao đời nay của người Mông Cổ nên họ thường ít xây nhà ở những chỗ cố định. Một năm, những người du mục này chuyển chỗ ở tới vài ba lần. Mùa Đông, đàn gia súc được lùa về những bãi chăn thả kín gió, tuyết mỏng để lũ ngựa có thể dùng móng đập vỡ băng mà gặm được vài ngọn cỏ cằn cỗi, mùa Xuân Hè, mùa cỏ xanh mơn mởn, đàn gia súc lại di chuyển xuống những vùng đất màu mỡ hơn, nhưng thường rất lạnh vào mùa Đông. Do vậy, Xuân Thu nhị kỳ, cứ mỗi năm, công cuộc chuyển nhà này lại được diễn ra ít nhất là 2 lần, thông thường cũng tới 3-4 lần. Nhà cửa do vậy phải gọn nhẹ, dễ tháo lắp, dễ vận chuyển.

Mua xăng trên thảo nguyên như thế này
Ngày xưa, một gia đình đặc trưng Mông Cổ có một đàn gia súc, vài con ngựa, một cái ger, đôi khi họ còn đặt cái ger lên một chiếc xe có bánh bằng gỗ để di chuyển cho dễ dàng. Thời Thành Cát Tư Hãn trong các cuộc Tây chinh Nam chiến của mình, Hãn cùng mang cả một bầu đoàn thê tử đi theo trên nhưng chiếc ger di động. Ngày nay, hình ảnh đặc trưng của một gia đình vẫn là chiếc ger, đàn gia súc nhưng bên cạnh có thêm một chiếc xe ô tô 12 chỗ hoặc một chiếc “bình bịch". Họ vẫn chuyển nhà theo từng quý.

Nuôi cừu lấy len là ngành sản xuất quan trọng của Mông Cổ. Đặc sản Mông Cổ có len Cashmere. Len này làm từ lông tơ bụng của dê và cừu, nhẹ như gió, mềm như mây, mịn như da thiếu nữ. Bước vào trong chiếc ger, chúng tôi được một gia đình Mông Cổ nho nhỏ tiếp đón. Chị vợ đẹp và phúc hậu, nói được một chút tiếng Anh. Nhìn chị, dường như có cảm giác ta chợt gặp một người khách du lịch Nhật Bản hay Hàn Quốc đang lang thang hơn là nói chuyện với một người bản xứ. Đối lập là anh chồng thô ráp và hai đứa trẻ con tò mò nhìn người lạ. Cuộc sống trong nhà xem ra có vẻ rất đơn giản. Chính giữa là một chiếc lò sưởi, thứ vô cùng quan trọng trong những ngày Đông giá rét. Những nơi gần rừng, người ta đốt lò sưởi bằng củi, ngoài ra, phân bò phơi khô là nhiên liệu rất tốt cho lò sưởi và đun nấu. Xung quanh lò sưởi, cách chừng 1,5 mét là những chiếc giường đơn kê vòng quanh vách lều. Chẳng thấy tủ giả gì cả, toàn bộ đồ nội thất chỉ là chiếc lò sưởi và những cái giường. Khoảnh sàn bé teo giữa lò sưởi và giường là khu sinh hoạt chung của cả nhà. Trên vách, treo đầy những dây pho mát sấy để dự trữ cho mùa Đông. Những miếng pho mát này rất rắn, sấy khô ngâm trong muối, có vị mằn mặn, hơi tanh tanh khá là khó nhằn. Tuy nhiên, nó lại cung cấp rất nhiều năng lượng cho mùa Đông lạnh giá nên là thứ thực phẩm quan trọng của người dân ở đây. Gia chủ cũng rót mời khách phương xa một cốc koumiss, sữa gia súc, có thể là sữa ngựa đã để hơi chua chua. Hai món đặc sản là pho mát khô và sữa chua này không dễ xơi, nhưng lại là tình cảm quý của người Mông Cổ dành cho khách phương xa.

Khác với dân ta, tài sản lớn nhất của người Mông Cổ không ở trong lều, mà ở ngoài kia, đó là đất trời rộng lớn bao la, đó là cánh đồng mênh mông bát ngát, đó là đàn gia súc đang lang thang gặm cỏ, đó cũng là cái cốt cách phóng khoáng và lòng mến khách. Thế nên trong lều rất đơn sơ không thấy có gì đáng gọi là “tài sản “ theo quan niệm của ta. Thế nhưng, tập quán chung của người Mông Cổ lại rất hiếu khách. Bạn có thể vào lều mà không cần hỏi trước. Bạn có thể uống koumiss nếu khát, bạn có thể nghỉ ngơi nếu mệt. Chủ nhà dường như khi đi khỏi nhà đã sắp sẵn những thứ mà bạn sẽ cần dù rằng chẳng biết bạn có ghé thăm hay không. Nhưng ngoài kia, trên cánh đồng đủng đỉnh đàn gia súc ấy, có những luật lệ được xác lập từ thời Đại Hãn vẫn còn truyền đến giờ (luật Yassa), phân rõ rằng gia súc nhà nào thì nhà khác không được tơ tưởng, nó còn chặt chẽ tới mức nhiều lúc lạc đà lẫn sang còn không được cho uống nước để mà phải về nhà chủ cũ! Cứ thế, bao năm nay, cuộc sống đơn giản, yên bình và đầy kiêu hãnh của mỗi người con Mông Cổ đã trải qua, mặc cho mọi sự xoay vần, hôm nay, trên nét mặt của họ, vẫn còn nguyên nét khảng khái và bộc trực của những chiến binh Mông Cổ năm xưa.

Nguyễn Vũ Tùng

Phần 5: Mùa hè băng giá và tu viện Phật giáo lớn nhất Mông Cổ

Cùng chuyên mục
Xem theo ngày
Dân mạng bức xúc vì món canh đặc sản miền Tây bị gọi bằng từ ngữ khó nghe và sự tôn trọng văn hoá ẩm thực của mỗi địa phương Dân mạng bức xúc vì món canh đặc sản miền Tây bị gọi bằng từ ngữ khó nghe và sự tôn trọng văn hoá ẩm thực của mỗi địa phương
Chương trình ẩm thực nổi tiếng tại Hàn Quốc khẳng định 'phở ven đường luôn là đỉnh nhất' khi thưởng thức món ăn này tại vỉa hè Chương trình ẩm thực nổi tiếng tại Hàn Quốc khẳng định 'phở ven đường luôn là đỉnh nhất' khi thưởng thức món ăn này tại vỉa hè

Không chỉ đi đến những nhà hàng nổi tiếng, mà chương trình ẩm thực này còn đặc biệt chú ý đến món phở được bán ngay tại...

Tin nổi bật
Đọc thêm