Nữ họa sĩ Trương Ngọc Hiên trở lại với triển lãm 'Phố và Hoa'

Từ ngày 11 đến 20/9/2025, tại Nhà triển lãm 16 Ngô Quyền (Hà Nội), nữ họa sĩ Trương Ngọc Hiên sẽ giới thiệu đến công chúng hơn 50 tác phẩm hội họa trong triển lãm cá nhân lần thứ ba mang tên 'Phố và Hoa'.

Đây là dấu mốc đặc biệt trong sự nghiệp sáng tác của bà, khi triển lãm diễn ra đúng dịp họa sĩ 80 tuổi. Những sáng tác trên chất liệu lụa và giấy dó trữ tình, đằm thắm, cho thấy tình yêu tha thiết của người nghệ sĩ với thiên nhiên, hoa lá, với con người và đất nước Việt Nam.

Sinh năm 1946 tại Yên Phụ, một làng cổ ven Hồ Tây, nơi trầm tích văn hóa Hà Thành thấm vào từng mái ngói rêu phong, nữ họa sĩ Trương Ngọc Hiên lớn lên trong một gia đình yêu nghệ thuật. Cha bà, cụ Trương Văn Hiếu, một vũ sư nổi tiếng đất Hà thành, thân thiết với nhiều văn nghệ sĩ như Nguyễn Sáng, Bùi Xuân Phái. Những buổi chuyện trò nghệ thuật của bạn bè cha tại căn nhà 47 phố Phan Chu Trinh, Hà Nội, đã gieo vào lòng cô gái nhỏ một tình yêu hội họa từ sớm.

Người thầy đầu tiên của cô bé Ngọc Hiên là họa sĩ Phạm Viết Song. Sau này, bà tiếp tục được dẫn dắt bởi những tên tuổi như Nguyễn Đức Nùng, Nguyễn Sỹ Ngọc. Con đường nghệ thuật mở ra khi bà thi đỗ Trung cấp Mỹ thuật Việt Nam (1963), cùng lớp với nhiều gương mặt họa sĩ tài năng như Nguyễn Lương Tiểu Bạch, Trương Bé, Đỗ Thị Ninh, Đặng Thị Khuê, Lê Kim Mỹ…

Sau khi tốt nghiệp (1966), bà từng làm việc tại Xưởng phim Hoạt họa, rồi gắn bó với Phòng Cổ động, Sở Văn hóa - Thông tin Hà Nội trong suốt 34 năm. Đó là quãng đời bền bỉ, cần mẫn với tranh cổ động, thể loại nghệ thuật phục vụ trực tiếp cho kháng chiến và đời sống chính trị xã hội. Không ít bức tranh cổ động của bà đã đoạt giải thưởng, in dấu trong ký ức nhiều thế hệ người dân Thủ đô.

Thế nhưng, sau những năm tháng dành cho trách nhiệm công việc, trong sâu thẳm tâm hồn, bà vẫn đau đáu một thế giới riêng - thế giới của hoa, phố và ký ức. Có lẽ chính vì sống ở Nghi Tàm sau này, nơi chợ hoa Quảng Bá chỉ cách vài bước chân nên hoa trở thành nguồn cảm hứng bất tận cho bà. "Vẽ hoa không chỉ là vẽ cái đẹp của thiên nhiên, mà còn là vẽ nhịp thở tâm hồn, là gửi gắm ước vọng và tình yêu cuộc đời" – nữ họa sĩ Trương Ngọc Hiên chia sẻ.

Phần lớn các bức tranh bày triển lãm vẽ về hoa, trong số đó, có những bức chan chứa sự nữ tính, dịu dàng như: "Hương núi", "Hoa thủy tiên", "Lan tím", "Vũ điệu thủy lan", "Hoa trong vườn", "Nơi cửa đình",…nhưng bên cạnh đó có những bức mang âm hưởng sử thi như "Bộ đội cụ Hồ về giải phóng Thủ đô", "Lên đường giải phóng Tây Bắc". Chính sự song hành ấy – giữa trữ tình và sử thi, giữa hoa và phố – đã tạo nên cá tính nghệ thuật Trương Ngọc Hiên.

Tác phẩm "Hương núi" của họa sĩ Trương Ngọc Hiên là một bản giao hòa giữa thiên nhiên và văn hóa. Trên nền giấy dó trầm mặc, nhành phong lan trắng vươn lên tinh khôi, thanh thoát, đối thoại cùng hoa văn thổ cẩm rực rỡ của miền núi. 

Hoa lan, biểu tượng của sự thanh cao, bền bỉ, như lắng vào hơi thở của núi rừng, nơi bàn tay người phụ nữ thêu dệt di sản văn hóa. Tác phẩm không chỉ là tĩnh vật, mà còn là khúc ca về vẻ đẹp truyền thống và tinh thần gìn giữ bản sắc, gợi cảm xúc vừa bay bổng vừa sâu lắng.

Nếu bức "Lan tím" Họa sĩ Trương Ngọc Hiên dung hòa được chất trang nhã của hoa với vẻ mộc mạc của gốm, khắc họa một không gian vừa hiện thực vừa trữ tình, mang đậm dấu ấn nữ tính, giàu cảm xúc thì "Hoa thủy tiên" là một tác phẩm tĩnh vật giàu tính biểu tượng, không chỉ tôn vinh vẻ đẹp của loài hoa thanh khiết mà còn gợi ra cảm xúc về sự trong trẻo, cao quý, và niềm hy vọng an lành.

Tác phẩm "Nơi cửa đình" là một trong những tác phẩm gây ấn tượng cho người xem. Trong gam màu trầm mặc, nhành lan trắng bừng sáng trước phông nền những hoa văn và chạm khắc đình làng Việt. Sự đối thoại giữa cái mong manh của hoa và cái bền vững của di sản gợi nên mối liên kết giữa hiện tại và quá khứ, giữa thiên nhiên thanh khiết và không gian tâm linh cộng đồng. Tác phẩm vừa mang vẻ đẹp tĩnh vật, vừa chất chứa chiều sâu văn hóa, thấm đẫm hồn quê Việt.

Nhà phê bình mỹ thuật Phan Cẩm Thượng từng nhận xét về tranh Trương Ngọc Hiên: "Họa sĩ chọn những đối tượng gần mình với một sự quan tâm đặc biệt phụ nữ: đơn giản, trực tiếp, tình cảm sâu lắng. Trương Ngọc Hiên không theo đuổi một 'kiểu cách' hội họa nào, mà cố gắng thể hiện vẻ đẹp hiện thực đầm ấm của đời sống hiện đại, với những mảng màu sắc, bố cục làm đẹp thêm thiên nhiên và con người Việt Nam."

Có thể thấy, họa sĩ dành nhiều tâm huyết cho tác phẩm "Thu Hà Nội". "Thu Hà Nội" không chỉ là một bức tĩnh vật hoa đặt trong không gian phố, mà còn là bản tình ca về ký ức Hà Nội. Họa sĩ đã khéo léo kết hợp giữa cái đẹp tinh khôi của thiên nhiên và chiều sâu văn hóa của phố cổ, tạo nên một bức tranh vừa hiện thực vừa trữ tình. Nó gợi cho người xem cảm giác gần gũi, thân thương, nhưng cũng chan chứa nỗi hoài niệm về một Hà Nội cũ, bình dị và thơ mộng.

"Lên đường giải phóng Tây Bắc" là minh chứng cho phong cách nghệ thuật khai thác đề tài chiến tranh cách mạng bằng cái nhìn nhân văn, đưa tình yêu, tình người hòa quyện với lý tưởng giải phóng dân tộc. Bức tranh được thể hiện trên chất liệu lụa, rất gợi cái không khí bảng lảng sương khói của miền rừng núi Tây Bắc. 

Trung tâm của tác phẩm là hình ảnh anh bộ đội và người con gái Thái trong khoảnh khắc chia tay đầy lưu luyến. Hình ảnh này không chỉ diễn tả tình yêu đôi lứa mà còn là biểu tượng của tình yêu quê hương, nơi người ở lại gửi gắm niềm tin và hy vọng cho người ra trận. Bức tranh miêu tả giai đoạn kháng chiến khó khăn của dân tộc nhưng không sa vào bi lụy mà toát lên tinh thần lạc quan, vừa có chất thơ đời thường, vừa có âm hưởng sử thi của thời kháng chiến.

Cố họa sĩ Trần Khánh Chương, nguyên Chủ tịch Hội Mỹ thuật Việt Nam trong bài phát biểu về 2 triển lãm cá nhân của nữ họa sĩ Trương Ngọc Hiên từng nhận xét: "Trong hàng trăm triển lãm, triển lãm Trương Ngọc Hiên vẫn có chỗ đứng riêng, gây ấn tượng và rung động lòng người".

Triển lãm "Phố và Hoa" không chỉ là một sự kiện nghệ thuật, mà còn là dịp để nhìn lại chặng đường sáng tác của một nữ họa sĩ Hà Nội gốc – người đã sống, sáng tác và hiến dâng trọn vẹn cho mỹ thuật và cho tình yêu cuộc đời.