Những điều cần biết về bệnh mộng thịt

Mộng thịt là bệnh khá phổ biến, đặc biệt ở vùng khí hậu nhiệt đới, nhiều nắng, gió. Do vậy nhiều người có thể mắc nhưng chưa biết hoặc chủ quan.

1. Mộng thịt (Pterygium) là gì?

- Mộng thịt là một bệnh lý của bề mặt nhãn cầu, đặc trưng bởi sự tăng sinh mô sợi - mạch máu (fibrovascular tissue) từ kết mạc lan vào giác mạc, thường có hình dạng tam giác hoặc cánh chim.

- Về nguồn gốc từ ngôn ngữ: "pterygium" bắt nguồn từ tiếng Hy Lạp pteryx/ pterygion, nghĩa là "cánh" hoặc "vây nhỏ".

- Mộng thịt có thể xuất hiện một mắt hoặc hai mắt, và mức độ tiến triển khác nhau tùy từng bệnh nhân.

2. Các yếu tố nguy cơ gây bệnh mộng thịt là gì?

Hiện nay, người ta cho rằng mộng thịt phát sinh do nhiều yếu tố, với hợp chất giữa môi trường, sinh học và lối sống. Dưới đây là các yếu tố chính:

Tia tử ngoại (UV): Đây là yếu tố nguy cơ quan trọng nhất. Tiếp xúc lâu với ánh nắng, tia UV làm tổn thương bề mặt mắt, kích thích quá trình viêm, tăng sinh mạch máu.

Kích thích bề mặt mắt - khô, bụi, gió, môi trường ô nhiễm: Những điều kiện gây kích thích kết mạc hoặc giác mạc có thể góp phần làm tăng nguy cơ.

Môi trường sống / nghề nghiệp: Những người sống ở vùng gần xích đạo, khí hậu khô, gió, thường làm việc ngoài trời, nông dân, ngư dân… đặc biệt có nguy cơ cao hơn.

3. Biểu hiện và ảnh hưởng của mộng thịt đến mắt như thế nào?

- Ở giai đoạn đầu, mộng thịt có thể hầu như không gây triệu chứng hoặc chỉ khiến mắt hơi khó chịu, đỏ, cảm giác có dị vật, khô mắt, ngứa, rát.

- Khi mô tăng sinh lan rộng vào giác mạc: có thể gây loạn thị, biến dạng giác mạc, giảm thị lực, gây mờ nhìn, ảnh hưởng đến tầm nhìn, đặc biệt khi làm việc với ánh sáng hoặc cần thị lực rõ.

- Ngoài ra, mộng thịt có thể gây khó chịu kéo dài, khô mắt, rối loạn màng nước mắt, làm giảm chất lượng sống, ảnh hưởng mỹ quan.

4. Phân độ mộng thịt

Phân độ dựa trên mức độ xâm lấn vào giác mạc:

- Độ 1: mộng xâm lấn ≤ 3 mm vào giác mạc.

- Độ 2: mộng xâm lấn > 3 mm nhưng không chạm tới rìa đồng tử / giới hạn đồng tử.

- Độ 3: mộng đã che phủ đồng tử.

5. Tại sao mộng thịt hình thành?

- Tia UV chiếu vào mắt gây tổn thương DNA, stress oxy hóa, viêm: kích hoạt các con đường sinh học làm tăng sinh mạch máu, tăng sinh mô liên kết, xáo trộn cấu trúc ngoại bào dẫn đến sự phát triển quá mức của mô xơ - mạch máu.

- Vai trò của stress màng nước mắt, rối loạn màng phim nước mắt và khô mắt khiến bề mặt mắt dễ tổn thương hơn, tạo điều kiện cho mộng thịt phát triển.

- Vai trò của các cytokine, yếu tố tăng trưởng (growth factors), đột biến gen, phản ứng viêm mạn tính và các biến đổi tế bào chuyển đổi biểu mô thành trung mô.

Mộng thịt là kết quả của sự tương tác giữa yếu tố môi trường (UV, kích thích mắt), điều kiện bề mặt mắt và cơ chế sinh học / phân tử trong mắt.

6. Các phương pháp điều trị & quản lý như thế nào?

Phẫu thuật cắt bỏ: Khi cần thiết, phẫu thuật là phương pháp chính để loại bỏ mô bất thường. Phương pháp ưu tiên hiện nay là cắt mộng + ghép kết mạc tự thân, giúp giảm tỉ lệ tái phát.

Quản lý sau mổ và phòng tái phát: Sau phẫu thuật cần nhỏ thuốc phù hợp (nước mắt nhân tạo, thuốc chống viêm nếu cần), bảo vệ mắt khỏi tia UV, khô, gió, bụi để hạn chế tái phát.

Bảo vệ - phòng ngừa: Vì tia UV là yếu tố chính, biện pháp phòng ngừa gồm đeo kính râm chống tia UV, đội mũ rộng vành, hạn chế tiếp xúc nắng, gió, bụi, thường xuyên nhỏ bổ sung nước mắt nhân tạo, đặc biệt nếu làm việc ngoài trời hoặc sống ở vùng nắng gió dễ gây khô mắt.

7. Vì sao chúng ta nên hiểu rõ về mộng thịt?

- Mộng thịt là bệnh khá phổ biến, đặc biệt ở vùng khí hậu nhiệt đới, nhiều nắng, gió. Do vậy nhiều người có thể mắc nhưng chưa biết hoặc chủ quan. Hiểu rõ nguyên nhân, yếu tố nguy cơ giúp chúng ta phòng ngừa tốt hơn.

- Nếu không được theo dõi, khi tiến triển mộng thịt có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến thị lực: loạn thị, che đồng tử gây giảm thị lực, khó chịu, ảnh hưởng chất lượng sống.