Nhà văn Hoàng Công Khanh: Người đã về với Bến nước Ngũ Bồ...

09/05/2010 11:34 GMT+7 | Văn hoá

(TT&VH) - Đạo diễn trẻ Hoàng Quỳnh Mai - người đã làm sống lại hai kịch thơ lịch sử nổi tiếng của Hoàng Công Khanh là Cung phi Điểm Bích Bến nước Ngũ Bồ - nghẹn lời báo tin nhà văn Hoàng Công Khanh mất khi đang đọc sách... Ngay trước hôm mất, ông còn cặm cụi đem cuốn sách mới in đến tặng bạn bè và đồng nghiệp ở Hội Nghệ sĩ Sân khấu VN, Hội Nhà văn VN, vậy mà…

Bắt tay giữa nhà văn già và đạo diễn trẻ

Còn nguyên vẹn trong tâm trí Quỳnh Mai buổi đầu hai vợ chồng chị lần tìm đến nhà riêng của nhà văn. Cầm tập kịch bản Cung phi Điểm Bích trên tay nhưng hỏi nhiều người đều không biết địa chỉ hay số điện thoại nhà ông. Có người còn bảo Hoàng Công Khanh mất từ lâu rồi. Lần tìm trên mạng, cuối cùng chị mới biết khu vực ông ở. Căn hộ chật chội, cũ kỹ trong khu tập thể Kim Liên quả không dễ tìm. Nhưng duyên kỳ ngộ đưa họ đến với nhau.


Nhà văn Hoàng Công Khanh (đứng giữa) cùng đạo diễn Hoàng Quỳnh Mai
 (bên phải) sau buổi diễn vở Cung phi Điểm Bích
Lần gặp đầu tiên, ông nhà văn ngoài 80 không mấy tin tưởng khi nghe người phụ nữ còn trẻ đòi dựng kịch thơ mà ông tâm đắc. Lúc đó, một đoàn chèo cũng ngấp nghé đòi dựng kịch thơ này. “Ban đầu, bác sợ cải lương không chuyển tải được câu chuyện vì lời hát phân tán và loãng ý tứ, còn lời thơ súc tích. Sau, càng trò chuyện, hai bác cháu càng tâm đầu ý hợp. Biết tôi đã làm đạo diễn và tốt nghiệp khoa đạo diễn, bác càng yên tâm hơn”, Quỳnh Mai bùi ngùi nhớ lại.

Quỳnh Mai nhớ phút giây chị được giải thưởng đạo diễn xuất sắc nhất tại Cuộc thi tài năng trẻ đạo diễn sân khấu toàn quốc 2007 ở TP.HCM với Cung phi Điểm Bích, nhà văn Hoàng Công Khanh là người đầu tiên chị gọi điện báo tin mừng. “Giọng bác mừng rỡ như khóc. Chính bác tâm sự với báo giới, hầu như tất cả các ý tưởng trong trang viết đều được thể hiện và đạo diễn còn sáng tạo nhiều cái mới tôn thêm vẻ đẹp cho vở diễn”. Cái bắt tay đầu tiên giữa đạo diễn trẻ và nhà viết kịch cao niên liên tiếp đem đến thành công. Hai người lại cùng họ Hoàng nên có lần các đồng nghiệp của ông ở Hội Nhà văn VN đùa: Hai bố con nhà ông ẵm hết giải thưởng sân khấu rồi.

Sẽ dựng kịch thơ "Vua đen"
của Hoàng Công Khanh

Suốt cả buổi chiều ở Hội Nghệ sĩ Sân khấu VN, khi đến nhận tập kịch thơ Vua đen về vua Mai Hắc Đế, “trò” Quỳnh Mai và “thầy” Lê Chức chỉ nói chuyện về Hoàng Công Khanh, về cuộc đời nhiều thăng trầm và những tác phẩm của ông. “Vua Đen là tác phẩm kịch thơ đồ sộ và góc nhìn của bác rất mới mẻ. Tôi mong được dựng thành vở cải lương” - Quỳnh Mai tâm sự. Nếu vở diễn này ra đời thì Quỳnh Mai sẽ là người giữ kỷ lục dựng vở của tác giả Hoàng Công Khanh, sau Cung phi Điểm BíchBến nước Ngũ Bồ.

Tiếp sau thành công của vở diễn này, chị tiếp tục hợp tác với ông ở kịch bản Bến nước Ngũ Bồ. Lần này, chị nhờ ông viết giúp cho những chữ Nho để trang trí sân khấu và làm đạo cụ. Nhà chật chội, những trang giấy lớn được ông cẩn thận trải lên giường, nắn nót thả những nét chữ bay bổng rồi cuộn tròn cẩn thận trao cho nữ đạo diễn...


“Bác coi vợ chồng tôi như con cái trong nhà và tặng tôi nhiều sách quý. Ngoài những cuốn mới in, có những cuốn đã sờn gáy bác cũng đem cho tôi, rồi dặn dò chỉ bảo và dõi theo từng bước đi của tôi. Lâu không thấy vợ chồng đến chơi, bác lại nhắc... Mỗi tác phẩm của bác giờ đây trở thành kỷ vật quý giá đối với tôi - Quỳnh Mai kể, mắt đỏ hoe - gặp tôi, bác thường nói đùa là bác suốt đời sống với hồn ma bóng quỷ. Cách đây hai năm, bác ra tập thơ Ba bảy chín, đúng là cuộc đời ba chìm bảy nổi chín long đong, những năm cuối đời mới yên”.

Thuộc lòng cả vở kịch thơ

Khi xem xong Cung phi Điểm Bích, tôi tới ngay nhà ông. Căn nhà đơn sơ, giản dị, bao xung quanh và trên gác là sách và những chồng bản thảo. Bà mất. Các con gái lập gia đình. Ông sống với hương hồn vợ và hàng ngày có cô cháu gái cơm nước giúp ông. Vài năm nay, các con thường đón ông qua nhà để tiện chăm sóc và ông mất ở nhà con gái thứ khi trên tay còn cầm sách.

Trong đời làm báo, tôi đã gặp nhiều người và trò chuyện với không ít nhà văn nhưng tôi chưa gặp ai say mê với tác phẩm của mình đến mức có thể thuộc làu làu từng câu, từng chữ như ông. Tôi còn nhớ như in dáng ông gầy, nghiêng nghiêng giữa những khoảng không chật chội và vung tay chém vào không khí khi đọc những câu thơ hào sảng, trầm uất trong Cung phi Điểm Bích. Giọng đọc của ông đưa người nghe bước vào cõi say đắm của mối tình oan nghiệt giữa nàng cung phi Điểm Bích với sư tổ Huyền Quang. Từng câu, từng chữ chắt chiu từ biết đau khổ, buồn vui và cả biết bao oan nghiệt của một đời người.

Ông còn nhớ ông sửa những từ này, chữ kia... Ông say mê đến thế thì người gặp làm sao có thể dứt khỏi câu chuyện được... Là người từng dựng kịch, nhiều năm dẫn dắt Đoàn Cải lương Kim Phụng đi diễn trong Nam, ngoài Bắc suốt 7-8 năm trời, ông chia sẻ cả những lo âu, trăn trở khi câu chữ đã viết ra nhưng khó diễn trên sân khấu: “Yêu người không tới, cung tơ không lời” hay “Cứ tưởng giai nhân là ác quỷ/ Ai ngờ yêu quái hóa thần tiên”...

Có một lý do ông chọn cải lương để trao gửi kịch bản sau hơn 20 năm nằm trên giá sách. Vì ông tin tưởng thể loại này và kịch “có thể hòa nhập với thời cuộc và cần nâng lên ở một tầm mới để thể hiện được không khí thời đại”.

Ngoài những giờ viết, ông có thú giải trí bằng việc xem... phim Mỹ. “Ngôn ngữ thoại của họ rất ngắn gọn nhưng hay và tôi ghi vào sổ những câu tâm đắc để học tập. Trong khi thoại của mình vừa dài dòng vừa dạy dỗ. Khán giả bỏ tiền đi xem là để được bay bổng tâm hồn chứ không phải để nghe dạy dỗ. Ngôn ngữ phải thể hiện được tình cảm thật của con người và quan trọng là hướng thiện” - ông dặn dò.

Người chung thủy với kịch thơ

Nhà văn Hoàng Công Khanh thuộc thế hệ những người đi tiên phong trong việc xây dựng nền móng cho sân khấu kịch nói ở VN những năm 1950. Ông viết 20 kịch bản, trong đó có 4 kịch thơ - một thể loại mà giờ đây rất hiếm người đủ sức đi theo. Vở kịch thơ Bến nước Ngũ Bồ dựng từ KB ông viết năm 30 tuổi đã công diễn ở nhiều địa phương trong cả nước và ở nước ngoài, từ năm 1953. Ông viết liên tục và đều đặn, hàng chục đầu sách đã ra mắt và trên bàn đang có các bản thảo chờ in, cả tiểu thuyết và kịch thơ. Tiểu thuyết Vằng vặc Sao Khuê của ông đoạt Giải thưởng Thăng Long- Hà Nội 1998 và Tặng thưởng của Hội Nhà văn VN 1999. Vở cải lương Cung phi Điểm Bích đoạt nhiều giải thưởng, trong đó có giải Bùi Xuân Phái- Vì tình yêu Hà Nội của báo TT&VH trao năm 2008.

Ông mất vào 6h15 sáng ngày 5/5 (tức 22/3 âm lịch) sau một cơn đột quỵ, thọ 92 tuổi. Tang lễ cử hành vào lúc 7h30 ngày 8/5 tại Nhà tang lễ Bộ Quốc phòng.


Tùng Sơn (ghi)

Cùng chuyên mục
Xem theo ngày
Đọc thêm