Nhà thơ Tạ Hữu Yên: Đưa cây đào Tô Hiệu vào thơ (Bài 1)

31/01/2010 14:36 GMT+7 | Đọc - Xem

(TT&VH) - Nhắc đến nhà thơ Tạ Hữu Yên nhiều người, nhất là với những người yêu nhạc tiền chiến thường nhớ ngay đến nhiều bài thơ hay của ông được phổ nhạc như: Đất nước (Phạm Minh Tuấn phổ nhạc), Đôi dép Bác Hồ (Văn An phổ nhạc), Cảm xúc tháng 10 (Nguyễn Thành phổ nhạc)… Trong SGK lớp 4 (bộ cũ) nhà thơ Tạ Hữu Yên còn được nhiều thế hệ học sinh nhớ đến bởi những câu thơ đẹp, giàu cảm xúc trong một lần “Trang thơ tôi đằm lại/Giữa nhà tù Sơn La/Tô Hiệu ơi có phải/Anh về cùng mùa hoa?"

Từ nỗi ám ảnh về nhà ngục Sơn La


Nhà thơ – Đại tá Tạ Hữu Yên sinh năm 1927 tại Ninh Bình. Nhà thơ từng làm các công tác tuyên truyền, địch vận, cán bộ, dân quân trong quân đội, Thư ký tòa soạn báo Quân khu Hữu Ngạn, Trưởng phòng Phát thanh địch vận Cục Nghiên cứu, cán bộ biên tập sách văn học NXB Quân đội Nhân dân.
Khoảng năm 1977 – 1978, nhà thơ Tạ Hữu Yên cùng với đồng chí Nguyễn Chuông, lúc đó là Đại tá, Sư đoàn trưởng Sư 312 và nhà thơ Nguyễn Đức Mậu về thăm lại Điện Biên Phủ.

Trên đường đi, ba người ghé thăm nhà ngục Sơn La (xây dựng vào năm 1908), nơi địch giam cầm, đầy ải nhằm thủ tiêu ý chí đấu tranh của những chiến sĩ cách mạng Việt Nam.

Nhà thơ kể: Hôm ấy, nếu theo nguyên tắc của Ban quản lý thì nhẽ ra chúng tôi chỉ có 30 phút để thăm nhà ngục. Tuy nhiên, khi biết ba anh em chúng tôi từ Hà Nội lên, cô thuyết minh đã phá lệ dẫn chúng tôi thăm thú, thuyết minh quên cả giờ giấc. Cô thuyết minh dẫn anh em chúng tôi đến một kẽ tường nhà ngục. Bờ tường nhà ngục Sơn La được xây bằng đá hộc, xếp chồng lên nhau nên có rất nhiều kẽ hở. Cô thuyết minh kể; Khi đồng chí Tô Hiệu (1912 – 1944) bị giam ở đây đồng chí đã lấy hột đào nhét vào kẽ hở trên tường. Sau một thời gian, hạt đào nẩy mầm, chui qua kẽ tường vươn lên xanh tốt. Tên chúa ngục Sơn La và lính canh thấy đó là một hiện tượng vừa lạ, vừa như có gì đó thuộc về tâm linh nên mặc nhiên để cho cây đào “bám tường sống”. Đặc biệt, lính canh người Việt rất thích đào nên không những không chặt bỏ mà còn chăm sóc rất chu đáo.

Sau khi thăm nhà ngục Sơn La về, nhà thơ Tạ Hữu Yên chưa viết được gì mà chỉ thấy ám ảnh với những gì ông tận mắt thấy, tận tai nghe cô thuyết minh kể. Ông không quên được hình ảnh cây đào, cũng không quên được hình ảnh căn hầm tối với những sàn xi măng lạnh lẽo, nơi giam cầm rất nhiều chiến sĩ cách mạng kiên trung…

Nỗi ám ảnh ấy theo ông gần một năm. Vào quãng năm 1980, đồng chí Trần Hữu Tòng (Báo Quân đội Nhân dân) mời ông viết bài cho số báo kỷ niệm ngày thành lập Đảng (3/2), ông đã mang nỗi ám ảnh về nhà ngục Sơn La, về cây đào Tô Hiệu giãi bày lên trang giấy trong một tâm trạng hết sức xúc động.

Đầu tiên bài thơ mang tên Mùa hoa cộng sản.

Rớt xuống trang thơ tôi
Cánh hoa đào phớt đỏ
Chiều Sơn La lặng gió
Tôi nghe hoa thì thầm

Tôi nghe nụ nảy nầm
Từ kẽ tường nhà ngục
Trở trăn và khó nhọc
Trong giá lạnh mùa đông

Cái hạt non anh trồng
Nở mùa đào cộng sản
Nụ hoa chúm chím hồng
Khoảng trời bừng nắng rạng

Trái tim người cách mạng
Sẽ không héo bao giờ
Gieo ý nhạc vần thơ
Cho mai sau hát mãi

Trang thơ tôi đằm lại
Giữa nhà tù Sơn La
Tô Hiệu ơi có phải
Anh về cùng mùa hoa?".
Sau khi đăng báo, bài thơ được chọn in vào SGK văn học để phục vụ công tác giáo dục, Ban tuyển chọn lấy câu thơ cuối của bài thơ đặt lại thành Anh về cùng mùa hoa.

Cây đào bất tử

Ông nói: Tôi không nhớ bài thơ Mùa hoa cộng sản được đưa vào SGK năm nào, cho các em học sinh lớp mấy mà chỉ biết có nhiều nơi tôi đến, đi qua không ít lần tôi nghe được học sinh đọc “thơ của mình” cho mình nghe bằng một tình cảm hết sức trân trọng, nhiều nơi đã dùng bài thơ đọc trong các buổi hội họp của các tổ chức Đảng.


Cây đào Tô Hiệu vẫn xanh tốt
Với người làm thơ, nhất lại là người đã cao tuổi như tôi (85 tuổi) được độc giả nhớ đến tác phẩm của mình thì đó là một niềm vinh dự, niềm hạnh phúc không dễ ai cũng có được. Và nhiệm vụ của tôi từ nay cho đến khi nào không thể cầm bút được nữa là phải trân trọng tình cảm quý báu đó của độc giả bằng các tác phẩm chất lượng, nhất là với các tác phẩm viết cho các em thiếu nhi!

Ông xúc động nói tiếp: “Ngày nay, qua báo chí tôi được biết, nơi giam giữ tù cộng sản rộng hơn 2.000m2, đã đày ải tới 500 tù nhân ấy đã có nhiều thay đổi, nhưng cây đào Tô Hiệu, biểu tượng gắn với tên tuổi người Bí thư Chi bộ Đảng kiên trung của nhà tù vẫn trổ hoa rực rỡ khi mùa Xuân về...”

Vâng, cùng với “Anh về cùng mùa hoa”, cây đào Tô Hiệu bất tử, mãi mãi trổ hoa.
Yên Khương

Cùng chuyên mục
Xem theo ngày
Đọc thêm