Nhà báo Nguyễn Đông Bắc: "Con ong" miệt mài "Đi để viết"

Trong nhịp báo chí hối hả, có những người như Nguyễn Đông Bắc - lặng lẽ như "con ong" miệt mài, mang trong mình trái tim ấm nóng và đôi mắt tinh tường để kể lại những câu chuyện của đời sống. Cuốn sách Đi để viết của ông không chỉ là tập hợp những bài báo, mà còn là hành trình của một tâm hồn đồng điệu, dấn thân vào từng ngõ ngách cuộc sống, phác họa nên bức tranh biên viễn - xứ Lạng đầy sắc màu.

Nguyễn Đông Bắc không ngại đặt chân đến những nơi xa xôi, hiểm trở, cuộc sống còn nhiều gian nan. Ông đã về bản Nhầng, một ốc đảo biệt lập giữa lòng thành phố Lạng Sơn, để cảm nhận nỗi khắc khoải của bà con mong ngóng một cây cầu. Ông lặn lội lên đỉnh Nà Sòm cheo leo, lắng nghe tiếng lòng của người dân trước ngưỡng cửa di dời, để thấy sự kiên cường xen lẫn những lo toan thầm kín.

Chạm đến hơi thở cuộc sống ở mọi nẻo đường

Không chỉ vùng cao, người đọc như còn "theo" ông đến Co Sâu, điểm giao thương biên giới đang từng ngày chuyển mình. Qua lời kể của ông, Co Sâu hiện lên như một miền đất hứa, tràn đầy niềm vui và sự bỡ ngỡ của những người nông dân lần đầu làm quen với công nghệ. Ông còn khắc họa rõ nét tinh thần "thần tốc" trong việc xây dựng đội hải quan và sự năng động của người dân nơi đây, với cái nhìn lạc quan nhưng không hề xa rời thực tế.

Nguyễn Đông Bắc đặc biệt dành sự quan tâm đến những số phận kém may mắn. Ông dẫn người đọc vào Khuổi O, nơi sâu thẳm rừng già, một thôn đặc biệt về địa lý, nơi cái đói vẫn còn đeo bám và cuộc sống phụ thuộc vào từng cây thông nhựa, từng chuyến đi săn. Ông vẽ nên bức tranh chân thực về con đường lầy lội, những căn nhà trống hoác và bữa cơm đạm bạc, để ta cảm nhận được cái "nghèo… rất nghèo" bủa vây bà con người Dao…

Điều đặc biệt hơn, sự dấn thân của ông còn chạm đến những vấn đề từng nhức nhối, nóng bỏng xã hội vào thời điểm ông đến và phản ánh vào trong các tác phẩm báo chí của mình. Chẳng hạn, ông không ngần ngại vượt qua con đường lầy lội, lắng nghe tiếng lòng bức xúc của người dân bị đe dọa bởi nạn khai thác cát trái phép. Ông phác họa một dòng sông "lở loét kinh niên" và đặt ra những câu hỏi xoáy sâu vào trách nhiệm quản lý. Ông trực tiếp thâm nhập vào điểm nóng của buôn lậu, quan sát, lắng nghe và hé lộ những thủ đoạn tinh vi, công khai của các đường dây từ ga tàu đến đường bộ, từ những "thợ điện" cảnh giới đến những "xe sang trọng phóng vụt qua". Và qua "Con đường gà lậu", ông hòa mình vào đoàn người gánh gà lầm lũi trong đêm mưa lạnh, để cảm nhận nỗi vất vả, sự mưu sinh đầy rủi ro của những người dân nghèo, đồng thời phơi bày những lỗ hổng trong công tác quản lý. Những chuyến đi ấy không chỉ là công việc, mà còn là sự "chạm" thực sự vào những góc khuất, những hiểm nguy của cuộc sống.

Nguyễn Đông Bắc còn dành tình cảm đặc biệt cho những con người thầm lặng cống hiến. Với Những người sống giữa lưng trời, ông dẫn người đọc lên Trạm Khí tượng Mẫu Sơn, nơi ba cán bộ trẻ tuổi ngày đêm đối mặt với cái lạnh cắt da thịt, sự cô đơn và mức lương ít ỏi, chỉ để mang lại những bản tin dự báo chính xác, phục vụ hàng triệu người. Hay với Những người làm báo trong đêm, ông tri ân sâu sắc đến những công nhân in báo - những người âm thầm đổ mồ hôi trong cái nóng gần 40 độ C, giữa tiếng máy ầm ầm và mùi hóa chất, để mỗi tờ báo kịp đến tay bạn đọc vào sáng hôm sau. Đó là cái nhìn đầy thấu hiểu và trân trọng những đóng góp không tên.

Chân thành và trách nhiệm với từng mảnh đời

Điều làm nên sức hút đặc biệt trong các tác phẩm của Nguyễn Đông Bắc chính là lòng chân thành và trách nhiệm mà ông dành cho từng mảnh đất, từng con người ông gặp. Ông không chỉ đơn thuần ghi chép sự việc, mà còn đào sâu vào cảm xúc, tâm tư của nhân vật.

Khi viết về những đứa trẻ ở "làng lều" Pác Khuông, ông không chỉ khắc họa sự thiếu thốn về vật chất mà còn làm nổi bật nghị lực phi thường và những ước mơ giản dị, trong sáng của các em. Rồi câu chuyện về "ông Bình ngựa" trong Lọc cọc vó ngựa đường khuya là một minh chứng sống động cho cách mà Nguyễn Đông Bắc trân trọng những giá trị trong quá khứ cũng như và con người bình dị. Dường như, ông không bỏ qua bất kỳ khía cạnh nào của cuộc sống muôn màu.

Trong mỗi bài viết, ông đều cố gắng đi sâu vào hoàn cảnh sống, lý giải những nguyên nhân sâu xa và khát vọng thầm kín của người dân. Sự đồng cảm của ông lan tỏa khi ông chia sẻ nỗi lo của ông cán bộ thôn trước lời hứa của doanh nghiệp, hay sự trăn trở của người nọ khi buộc phải mưu sinh bằng cách thu mua gỗ lậu. Đặc biệt, sự chân thành của ông còn được thể hiện qua việc ông không ngần ngại kể lại trải nghiệm bị "lừa" để có thông tin từ những đối tượng buôn lậu trên Đêm đường 1, hay việc ông lắng nghe tâm sự của người gánh gà lậu về cuộc mưu sinh đầy nhọc nhằn, "lãi 20 nghìn đồng/con gà" nhưng đổi lại là "vất vả cả tuần"...

Đây là "cái thấy" của một nhà báo sẵn sàng lăn lộn vào thực tế đôi khi lấm lem để hiểu rõ hơn về cuộc sống ở tuyến đầu xã hội.

90 ngày trong "tổ quỷ" thực sự là một tác phẩm mạnh mẽ và chạm đến trái tim người đọc. Ông không chỉ là người ghi chép mà còn là người đồng hành, chia sẻ nỗi đau với nạn nhân Phạm Thị C. từng bị lừa bán sang Trung Quốc. Ông kể lại câu chuyện đầy bi kịch của C. từ tuổi thơ cơ cực, sự lầm lỡ, đến những tháng ngày tủi nhục nơi xứ người và hành trình trốn chạy đầy nước mắt. Những câu chữ ấy thấm đẫm sự đồng cảm sâu sắc khi mô tả vết thương lòng không thể lành của C., và đặc biệt là cách ông sử dụng cụm từ "một kiếp con người" để nói lên nỗi xót xa, thương cảm. Cái "thấy" ở đây không chỉ là sự việc, mà là cả một số phận con người, là sự phẫn nộ trước tội ác buôn người, và là sự trân trọng những tấm lòng bao dung của cộng đồng đã cưu mang C.

Nguyễn Đông Bắc không chỉ là người phản ánh hiện thực mà còn là một nhà báo đầy trách nhiệm xã hội. Ông không ngại chỉ ra những vấn đề còn tồn tại, những bất cập trong xã hội. Từ việc giao thông kém phát triển kìm hãm bản Nhầng, đến những hủ tục và lối sống cũ cản trở sự thoát nghèo của Khuổi O… Những bài viết của ông về nạn buôn lậu không chỉ mô tả thực trạng mà còn đặt ra những câu hỏi lớn về cơ chế quản lý…

Với Đi để viết, người đọc thấy một Nguyễn Đông Bắc như "con ong" chăm chỉ, cần mẫn thực hiện sứ mệnh của mình, không ngừng khám phá và cống hiến. Ông không chỉ mang đến những thông tin khô khan, mà còn truyền tải hơi ấm, sự đồng cảm và lòng trắc ẩn qua mỗi câu chuyện. Đó là lý do vì sao những tác phẩm của ông có sức lay động mạnh mẽ, chạm đến trái tim người đọc, đồng thời nhắc nhở chúng ta về trách nhiệm chung trong việc xây dựng một xã hội tốt đẹp hơn.