Nhà báo - chiến sĩ Đào Tùng, một đời vì sự nghiệp báo chí cách mạng

Nói đến nguyên Tổng Giám đốc Thông tấn xã Việt Nam Đào Tùng là nói đến một nhà báo bản lĩnh, trí tuệ, một nhà lãnh đạo xuất sắc, đã dành trọn cuộc đời cho sự nghiệp phát triển Thông tấn xã Việt Nam và nền Báo chí cách mạng. 

Suốt mấy chục năm lao động miệt mài với nghề, ông luôn là biểu tượng của trí tuệ, kỷ cương, tài năng và sự tận hiến không mệt mỏi.

Nhà báo-chiến sĩ xông xáo, bản lĩnh

Nhà báo Đào Tùng tên thật là Đỗ Trung Thành, sinh ngày 15/10/1925, quê ở Phủ Lạng Thương, tỉnh Bắc Giang (nay là tỉnh Bắc Ninh). Khi Cách mạng Tháng Tám năm 1945 thành công, ông gắn bó với nghề báo trên cương vị phóng viên tại báo Chi Lăng khu 12. Sôi nổi, giàu nhiệt huyết, làm việc năng nổ, hiệu quả, chỉ ít năm sau ông lần lượt được giao các trọng trách Trưởng ty thông tin tỉnh Bắc Ninh, Chánh văn phòng Nha thông tin-Tuyên truyền văn nghệ. Năm 1960, ông được cử đi học tại Liên Xô và sau đó công tác tại Thông tấn xã Việt Nam.

Trong lịch sử xây dựng và phát triển của Thông tấn xã Việt Nam, nhà báo Đào Tùng vừa là một nhà báo hoạt động trong lĩnh vực báo chí thông tấn lâu năm, vừa là người đứng đầu hãng Thông tấn quốc gia trong một phần tư thế kỷ. Ông có gần 11 năm (1966 - 1977) làm Tổng Biên tập Việt Nam Thông tấn xã và trên 13 năm (1977-1990) giữ cương vị Tổng Giám đốc kiêm Tổng Biên tập Thông tấn xã Việt Nam. Dù ở vị trí công tác nào, ông cũng luôn hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ.

Những năm tháng nhà báo Đào Tùng lãnh đạo là một thời kỳ lịch sử rất quan trọng của đất nước và của Thông tấn xã Việt Nam. Ông đã cùng Ban lãnh đạo thực hiện thành công những nhiệm vụ lịch sử của thời kỳ này: bảo đảm công tác thông tin của toàn ngành liên tục trong điều kiện vô cùng khó khăn, khi cuộc chiến tranh lan rộng trên cả hai miền Nam-Bắc, trên các chiến trường, với nhiều chiến dịch lớn mà đỉnh cao là Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử. Thống nhất và đổi mới hoạt động của toàn ngành trong điều kiện khó khăn sau hòa bình cho đến những năm đầu đổi mới để xây dựng Thông tấn xã Việt Nam thành một cơ quan thông tin chiến lược, vươn lên ngang tầm yêu cầu của thời kỳ mới.

Tổng Giám đốc Đào Tùng đã cùng Ban Lãnh đạo cơ quan lãnh đạo toàn diện Thông tấn xã Việt Nam xứng đáng là "tai mắt của Trung ương", cung cấp cho Trung ương những "nguồn tin chiến lược", góp phần vào thắng lợi chung của cách mạng. Từ giữa năm 1966, đế quốc Mỹ mở rộng cuộc chiến tranh phá hoại, đánh phá Thủ đô Hà Nội và các thành phố lớn ở miền Bắc. Nhiệm vụ cung cấp thông tin kịp thời và chính xác cho Chủ tịch Hồ Chí Minh và Trung ương Ðảng càng trở nên vô cùng quan trọng. Đảng và Nhà nước yêu cầu Thông tấn xã Việt Nam phải dự phòng 300%, nghĩa là ngoài Thông tấn xã Giải phóng ở miền Nam, phải sẵn sàng có ba Thông tấn xã ở miền Bắc, không được phép dừng thu và phát tin dù chỉ trong một phút.

Chính những lúc ấy, phẩm chất cộng sản, phẩm chất chiến sĩ, ý thức chấp hành nhiệm vụ được bộc lộ đầy đủ trong nhà báo Đào Tùng trên cương vị người tổ chức và xây dựng một hãng thông tấn mạnh trong chiến tranh. Ông luôn quyết liệt, mạnh mẽ và trí tuệ khi ra các quyết định táo bạo tại những thời điểm mang tính bước ngoặt để Việt Nam Thông tấn xã vượt qua vô vàn hoàn cảnh khó khăn, khắc nghiệt, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao trong kháng chiến chống đế quốc Mỹ. Bằng những mối quan hệ đồng nghiệp, bè bạn thân tình, nhà báo Ðào Tùng và các cộng sự đã thuyết phục các hãng thông tấn anh em như: TASS (Liên Xô), AND (CHDC Ðức cũ), CTK (CH Séc - Slovakia cũ), MTI (Hungary), PAP (Ba Lan), BTA (Bulgaria)... giúp đỡ. Nhờ vậy, vào cuối những năm 60 của thế kỷ trước, Thông tấn xã Việt Nam đã nhanh chóng xây dựng hai cơ sở dự phòng an toàn ở những địa điểm thích hợp, trong khi Trung tâm chủ lực tại Hà Nội vẫn bảo đảm hoạt động liên tục, kể cả khi máy bay Mỹ đánh phá ác liệt.

Nhà báo Đào Tùng luôn quán triệt cho cán bộ, phóng viên, nhân viên Thông tấn xã Việt Nam với tinh thần "Cơ quan thông tấn không được để một phút nào gián đoạn thông tin phục vụ Đảng, Nhà nước chỉ đạo cuộc kháng chiến". Tinh thần "Tất cả cho tiền tuyến, cho miền Nam thân yêu, cho Thông tấn xã giải phóng, cho chiến trường. Mặt trận nào cũng phải có phóng viên Việt Nam Thông tấn xã" luôn được ông truyền lửa và lan tỏa khắp toàn ngành. Bởi vậy, trong suốt cuộc chiến tranh ác liệt, Thông tấn xã Việt Nam không một ngày nào, một phút nào ngừng hoạt động và chưa một địa bàn nào, mặt trận nào - dù bom rơi đạn nổ, dù gian lao, thử thách - vắng mặt phóng viên và kỹ thuật viên của Thông tấn xã Việt Nam.

Bản thân Tổng Giám đốc Đào Tùng từng nhiều lần có mặt ở tuyến lửa, ở chiến trường, sát cánh cùng cán bộ, phóng viên, kỹ thuật viên cung cấp những bản tin, những bức ảnh giá trị về cuộc chiến đấu hào hùng của quân và dân ta. Hình ảnh nhà báo Đào Tùng là hình ảnh một nhà báo luôn đeo chiếc máy ảnh bên mình, tay xách chiếc radio để nghe tin tức; là một nhà báo - chiến sĩ, một vị chỉ huy đang trên đường vào chiến trường, trực tiếp chỉ đạo thông tin trong Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử. Sinh thời, cố Tổng Giám đốc Đào Tùng thường nhắc đến chuyến công tác mà ông cho là "lớn nhất", "đáng ghi nhớ nhất", đó là chuyến dẫn đầu đoàn phóng viên, kỹ thuật viên vào Nam tăng cường cùng Thông tấn xã Giải phóng tham gia Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử. Từ tháng 3 năm 1975 cho đến ngày toàn thắng, ông và các đồng nghiệp đã làm việc không kể ngày đêm, bất chấp mọi khó khăn, vất vả, thiếu thốn. Xe ông đã băng qua những nẻo đường Trường Sơn, khi trên đường cái lớn, khi len lỏi trong rừng núi, đi tới những cái đích cần đến của chiến dịch. Từ căn cứ Lộc Ninh, ông đã chỉ huy phóng viên theo các mũi tiến công, tranh thủ từng phút, từng giây đưa tin, ghi hình và cho phát đi kịp thời những dòng tin, bức ảnh lịch sử.

Là người có nhiều kỷ niệm với Tổng giám đốc Đào Tùng, sinh thời, cố nhà báo Trần Mai Hạnh từng chia sẻ: "Tháng 3/1975, sau chiến thắng Buôn Ma Thuột ít ngày, tôi được ông Ðỗ Phượng, Phó Tổng biên tập, gọi lên và cử đi Nam bộ trong đoàn cán bộ, phóng viên Việt Nam Thông tấn xã do đích thân Tổng biên tập Ðào Tùng dẫn đầu… Dọc đường chiến dịch, suốt từ Huế-Ðà Nẵng-Tam Kỳ-Quảng Nam-Bình Ðịnh-Quy Nhơn-Pleiku-Buôn Ma Thuột-Bình Phước-Lộc Ninh-Tây Ninh-Sài Gòn, bom rơi đạn nổ và không ít hiểm nguy nhưng nhiều lần ông cho xe dừng lại, nhảy xuống chụp ảnh. Ông xông vào dòng người từ các thành thị vừa được giải phóng tức thì và cả những toán lính Sài Gòn tháo chạy tán loạn cùng đủ loại xe cộ đang sôi sục trên khắp các ngả đường, ông giơ máy ảnh, dọc ngang ống kính ghi lại hình ảnh về những phút giây lịch sử. Suốt chiến dịch rồi những ngày đầu giải phóng Sài Gòn, ông cứ băng lên phía trước, bất chấp trở ngại, năng động, quyết liệt, cháy bỏng khát khao khai phá với niềm lạc quan sôi sục và mãnh liệt không ngừng nghỉ".

Nhà lãnh đạo trí tuệ, tài năng, luôn đổi mới và sáng tạo

Bước vào những năm tháng hòa bình và tái thiết đất nước, nhà báo Ðào Tùng là người luôn trăn trở tìm kiếm những cái mới đem vào ứng dụng cho công việc hằng ngày. Ðầu những năm 1980 công nghệ tin học còn xa lạ với nước ta. Song mỗi khi làm việc với các đối tác nước ngoài, bao giờ ông cũng đề cập đến chủ đề tin học, vì ông cho rằng ứng dụng công nghệ này sẽ tạo bước tiến nhảy vọt trong hoạt động truyền thông, báo chí. Chính vì thế mà ông luôn tâm niệm Thông tấn xã Việt Nam phải là cơ quan đi tiên phong trong ứng dụng công nghệ thông tin.

Ngay từ năm 1982, Tổng Giám đốc Ðào Tùng đã tính cách làm một bước "đột phá", nhờ bà con Việt kiều yêu nước giúp mua linh kiện, rồi đem sang Berlin (Đức) và Praha (CH Séc - Slovakia cũ) lắp ráp máy vi tính và hệ thống truyền thông. Nhờ vậy từ năm 1984-1985 việc truyền thông giữa các phân xã Berlin (Đức) và Moscow (Liên Xô cũ) với Tổng xã đã có thể bắt đầu ứng dụng công nghệ tin học. Chỉ sau đó ít lâu, năm 1986-1987 được Chính phủ cho phép, Thông tấn xã Việt Nam bắt đầu trang bị đồng bộ những máy móc và thiết bị kỹ thuật hiện đại dựa trên công nghệ tin học.

Cũng nhờ tư duy táo bạo, luôn đổi mới của ông và Ban lãnh đạo ngành trong những năm 80 của thế kỷ trước, một số tờ báo của Thông tấn xã Việt Nam đã ra đời, mở ra một hướng phát triển mới của ngành. Tuần Tin Tức (này là Báo Tin tức và Dân tộc), Thể thao & Văn hóa… nhanh chóng trở thành những tờ báo có vị trí, uy tín trong làng báo và có sức hấp dẫn đối với đông đảo bạn đọc.

Cũng từ năm 1970, nhà báo Đào Tùng đã có nhiều đóng góp cho sự phát triển của Hội nhà báo Việt Nam. Tại Hội nghị hợp nhất giữa Hội nhà báo Việt Nam ở miền Bắc với Hội nhà báo yêu nước và dân chủ miền Nam sau ngày đất nước thống nhất, nhà báo Đào Tùng được bầu vào Ban Chấp hành, giữ chức vụ Ủy viên Ban Thư ký Hội nhà báo Việt Nam thống nhất. Tại Đại hội lần thứ IV của Hội nhà báo Việt Nam (tháng 12/1983), ông được bầu làm Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hội nhà báo Việt Nam. Ông cũng là người có nhiều đóng góp quan trọng cho Tổ chức quốc tế các nhà báo (OIJ) trong vai trò Phó Chủ tịch. Ông là một trong số lãnh đạo Hội nhà báo Việt Nam vinh dự được tặng Giải thưởng báo chí của OIJ và Huy chương vì sự đóng góp cho hoạt động của tổ chức báo chí quốc tế danh tiếng này.

Trong suốt quá trình công tác lâu dài, gắn bó với Thông tấn xã Việt Nam, nhà báo Đào Tùng còn đảm nhiệm nhiều trọng trách khác như: Ủy viên Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Đối ngoại của Quốc hội, Phó Chủ tịch Hội hữu nghị Việt Nam - Campuchia… Đánh giá cao những cống hiến của nhà báo Đào Tùng, Đảng và Nhà nước đã trao tặng ông Huân chương Độc lập hạng Nhì, Huân chương Kháng chiến hạng Nhất cùng nhiều phần thưởng cao quý khác.

Ngày 15/9/1990, trái tim của nhà báo Đào Tùng - người một phần tư thế kỷ đứng đầu hãng Thông tấn anh hùng đã ngừng đập. Năm 2023, tỉnh Bắc Giang (này là Bắc Ninh) lấy tên ông đặt cho một con đường tại quê hương, như một sự tri ân sâu sắc dành cho những cống hiến to lớn của ông đối với sự nghiệp báo chí cách mạng Việt Nam. Hình ảnh một nhà báo, nhà lãnh đạo Đào Tùng năng động, lạc quan, nhiệt thành với con người và công việc còn mãi trong lòng bạn bè, đồng nghiệp. Nhắc về ông, một nhân cách, một đời người với sự trân trọng, lòng biết ơn, không chỉ để ngợi ca, mà để mỗi người làm báo hôm nay soi rọi vào mình, không ngừng phấn đấu và cống hiến, tiếp tục viết tiếp bản hùng ca mà lớp lớp nhà báo cách mạng đã khai phá, đặt nền tảng.