Người cao tuổi: Nguồn lực bạc - sức mạnh vàng

10h sáng hằng ngày, ông Torben Alstrup-Nielsen, 83 tuổi, lại bắt đầu ca làm việc mới tại một công ty xe buýt ở vùng nông thôn bán đảo Jutland (Đan Mạch). 

Từng là một quân nhân chuyên nghiệp và nhân viên tư vấn kinh doanh, sau 40 năm làm việc chăm chỉ, ông có lương hưu khá dư dả. Nhưng thay vì nghỉ ngơi, ông Torben chọn tiếp tục làm việc. Năm 70 tuổi, ông quyết định học lái xe và bắt đầu hành trình mới với vai trò tài xế.

“Tôi thấy khỏe mạnh và tràn đầy năng lượng. Mỗi ngày đều mong chờ đến giờ đi làm. Không ai than phiền rằng tôi quá già. Đồng nghiệp trẻ thân thiện, quản lý sắp xếp thời gian hợp lý. Tôi hạnh phúc vì sống trong thời đại mà mọi người đã thay đổi cách nhìn về lao động cao tuổi. Khi bạn tận hưởng công việc, bạn cũng tận hưởng cuộc sống – và có lẽ bạn sẽ sống lâu hơn” -  ông Torben chia sẻ.

Câu chuyện của ông Torben không phải là cá biệt. Ở Đan Mạch và nhiều quốc gia châu Âu có dân số già, ngày càng nhiều người cao tuổi chọn tiếp tục làm việc hoặc tham gia các hoạt động xã hội. Theo Ủy ban châu Âu, giá trị của "nền kinh tế bạc" tại khu vực này đã tăng từ 3.700 tỷ euro năm 2015 lên 6.700 tỷ euro năm 2023, chiếm khoảng 32% GDP Liên minh châu Âu (EU).

Theo Tổ chức Lao động quốc tế (ILO), năm 2020, người từ 55 tuổi trở lên chiếm 16,3% lực lượng lao động toàn cầu, tăng mạnh so với 10,9% năm 1995. Riêng tại Mỹ, lực lượng lao động cao tuổi đã tăng gần 4 lần kể từ giữa thập niên 1980, đạt 11 triệu người năm 2023. Liên hợp quốc (LHQ) cho biết, số người từ 60 tuổi trở lên trên toàn cầu đã tăng gấp đôi – từ 541 triệu (năm 1995) lên 1,2 tỷ người (năm 2025) và sẽ đạt 2,1 tỷ người vào năm 2050. Đến năm 2080, người từ 65 tuổi trở lên sẽ nhiều hơn nhóm dưới 18 tuổi. Đặc biệt, nhóm 80+ tuổi sẽ vượt số trẻ sơ sinh vào giữa thập niên 2030 và đạt 265 triệu người.

Sự thay đổi nhân khẩu học này đặt ra thách thức không nhỏ với hệ thống an sinh xã hội, chăm sóc y tế, quỹ hưu trí, nhưng cũng mở ra cơ hội lớn nếu các quốc gia biết khai thác hiệu quả "nguồn lực bạc" này. Người cao tuổi không chỉ là người thụ hưởng, mà còn là nguồn lực quý giá, có vai trò định hướng, dẫn dắt, truyền cảm hứng, góp phần vào tăng trưởng kinh tế, công bằng y tế, an sinh tài chính, và xây dựng cộng đồng bền vững. Nói cách khác, "nguồn lực bạc" có thể trở thành "sức mạnh vàng" đóng góp xây dựng một tương lai phát triển bền vững.

Với chủ đề “Người cao tuổi thúc đẩy hành động tại địa phương và toàn cầu: Khát vọng, Hạnh phúc và Quyền lợi của chúng ta”, Ngày Quốc tế Người cao tuổi (1/10) năm 2025 kêu gọi ghi nhận vai trò chủ động và dẫn dắt của người cao tuổi trong xây dựng xã hội kiên cường và công bằng.

Tiến sĩ Heidrun Mollenkopf, Chủ tịch Age Platform Europe - một trong những tổ chức xã hội vì người cao tuổi tại châu Âu - nhấn mạnh: “Người cao tuổi là nguồn lực giàu tri thức và kinh nghiệm. Nếu họ tiếp tục làm việc, gánh nặng tài chính cho con cháu sẽ giảm đáng kể.”

Ngay cả khi không tham gia thị trường lao động, người cao tuổi vẫn đóng góp phi kinh tế to lớn. Tại Mỹ, nếu có ông bà hỗ trợ chăm sóc, các gia đình có thể tiết kiệm trung bình 14.000 USD mỗi năm so với thuê dịch vụ trông trẻ toàn thời gian. Ngoài ra, người cao tuổi còn tích cực tham gia tình nguyện, vận động cho bình đẳng giới, môi trường, hay phát triển cộng đồng.

Như khẳng định của Tổng Thư ký LHQ Antonio Guterres, “mọi cộng đồng và mọi lứa tuổi đều được hưởng lợi từ sự thông thái của người cao tuổi. Họ có nhiều điều để dạy chúng ta về việc vượt qua sự bất định, giải quyết xung đột và xây dựng tình đoàn kết giữa các thế hệ. Chủ đề của Ngày Quốc tế Người cao tuổi năm nay đã nhấn mạnh rằng, người cao tuổi là những tác nhân mạnh mẽ của sự thay đổi. Cần lắng nghe tiếng nói của họ khi định hình chính sách, chấm dứt phân biệt đối xử về tuổi tác và xây dựng xã hội hòa nhập.” Ông cũng nhấn mạnh rằng, thế giới cần phải ứng phó với sự thay đổi nhân khẩu học này bằng tầm nhìn xa và hành động, đảm bảo tôn trọng đầy đủ quyền của người cao tuổi, bảo vệ nhân phẩm và ghi nhận những đóng góp của họ.

Già hóa dân số không còn là vấn đề riêng của các nước phát triển. Đến năm 2050, khoảng 80% người cao tuổi sẽ sống tại các quốc gia thu nhập trung bình và thấp. Vì vậy, việc trao quyền, mở rộng tiếp cận y tế – xã hội, và loại bỏ định kiến tuổi tác trở thành điều kiện tiên quyết cho phát triển bền vững.

Để đón đầu "làn sóng bạc”, các nước cần củng cố hệ thống y tế và chăm sóc dài hạn, đẩy mạnh phòng ngừa – phát hiện sớm bệnh tật. Tiếp đến là xây dựng chính sách hưu trí linh hoạt, khuyến khích làm việc bán thời gian hoặc từ xa. Ngoài ra, cần phát triển không gian công cộng thân thiện, đáp ứng nhu cầu di chuyển, giao tiếp và sinh hoạt cộng đồng. Song song với đó là đổi mới truyền thông, thay đổi nhận thức xã hội, nhìn nhận người cao tuổi như nguồn lực, không phải gánh nặng.

Nhiều quốc gia đã tiên phong. Nhật Bản mở rộng mô hình “việc làm thứ hai” cho người nghỉ hưu; Đức phát triển chương trình đào tạo kỹ năng số cho lao động lớn tuổi; còn Đan Mạch, như trường hợp ông Torben, tạo môi trường linh hoạt giúp người cao tuổi tiếp tục cống hiến.

Việt Nam hiện có gần 17 triệu người cao tuổi, chiếm gần 17% dân số, chính thức bước vào giai đoạn già hóa nhanh. Trước thực tế này, Đảng và Nhà nước đã ban hành nhiều chủ trương, chính sách, hình thành khuôn khổ pháp lý tương đối toàn diện nhằm chăm sóc, phát huy vai trò người cao tuổi. Công tác chăm sóc người cao tuổi luôn được coi trọng, để người cao tuổi được được tiếp cận thông tin, sống vui, sống khỏe, sống hạnh phúc và phát huy “vốn quý của dân tộc”.

Không chỉ hướng tới an sinh, chính sách của Việt Nam còn coi người cao tuổi là nguồn lực phát triển. Từ các chương trình y tế dự phòng, hội người cao tuổi, đến phong trào “Tuổi cao – Gương sáng”, người cao tuổi Việt Nam đang tiếp tục đóng góp vào đời sống cộng đồng, giáo dục thế hệ trẻ và bảo tồn giá trị văn hóa. Việc đẩy mạnh truyền thông tích cực, khuyến khích người cao tuổi tham gia các hoạt động kinh tế – xã hội phù hợp sẽ giúp Việt Nam không chỉ thích ứng với già hóa, mà còn biến thách thức thành cơ hội, khai thác sức mạnh của “nền kinh tế bạc” phục vụ phát triển bền vững.

Trong bối cảnh nhân loại sẽ có thêm 900 triệu người cao tuổi vào năm 2050, thế giới cần chung tay xây dựng một xã hội hòa nhập, nơi mọi người – ở mọi độ tuổi – đều được tôn trọng, bảo vệ và có cơ hội phát triển. Hãy cùng lắng nghe tiếng nói của người cao tuổi, học hỏi từ kinh nghiệm và nhân ái của họ, và hành động để đảm bảo mọi thế hệ cùng sống vui – sống khỏe – sống có ích.

Một xã hội chỉ thật sự bền vững khi tuổi tác không phải rào cản, mà trở thành minh chứng của giá trị và cống hiến – nơi người cao tuổi tiếp tục đồng hành, truyền cảm hứng và góp phần kiến tạo tương lai tốt đẹp cho tất cả chúng ta.