Nghệ sĩ và World Cup: Bình Bán Book và 'cuộc chơi tay ngang' về bóng đá

Ra mắt vào mùa World Cup 2022, bộ sách Lịch sử bóng đá bằng tranh (do Nhã Nam liên kết NXB Dân Trí ấn hành) là một lối đi riêng của dịch giả Nguyễn Tuấn Bình, vì anh vốn dĩ là người hâm mộ cuồng nhiệt môn thể thao vua này.

Vốn học chuyên ngành kỹ sư cầu đường, nhiều năm liền là giảng viên tại Đại học Giao thông Vận tải, nhưng ngã rẽ đến với Bình khi "cơm áo không đùa với nghề xây dựng". Anh trở thành người bán sách online và cùng đam mê dịch nhiều cuốn sách văn học nước ngoài.

Chàng bán sách "lấn sân" làm dịch giả

Với độc giả mua sách, kênh bán hàng online uy tín mang thương hiệu cá nhân không nhiều. Và Nguyễn Tuấn Bình giống như một "gã gàn" thời 4.0 khi mang thương hiệu cá nhân Bình Bán Book, cái tên không giống một "ông giáo" nhiều năm đứng trên giảng đường đại học. Như một cái duyên, anh đã trụ vững trong nghề nhiều năm qua. Và từ một anh chàng bán sách xấp xỉ tuổi tứ tuần, Nguyễn Tuấn Bình đã "lấn sân" sang làm dịch giả vì niềm đam mê với sách lớn hơn đam mê kinh doanh.

Chia sẻ với Thể thao và Văn hóa về cái sự "không giống ai" của mình với bộ sách bóng đá, dịch giả Tuấn Bình cho biết: "Nhờ có công việc bán sách online mà tôi dần hiểu sâu về công việc làm sách. Vốn sử dụng ngoại ngữ thành thạo và có nhiều năm đọc sách nên khi tôi đề xuất với Nhã Nam thực hiện bộ sách do chính tôi dịch, tôi được đơn vị xuất bản này ủng hộ nhiệt tình".

"Bóng đá thật sự tìm đến với trái tim tôi từ World Cup 94 trên đất Mỹ" - anh kể thêm - "Cách nửa vòng trái đất, các trận đấu diễn ra từ nửa đêm về sáng, thằng nhóc lớp 4 trong tôi lần đầu biết những số 10 huyền thoại như Roberto Baggio, Hagi, Stoichkov; những gã thủ thành sặc sỡ như Jorge Campos; những khoảnh khắc không thể nào quên như pha đá phản lưới nhà của Andres Escobar, cú ghi bàn chạy từ giữa sân của Saeed Al Owairan, 2 bàn tay giằng giật mảnh lưới của Yekini hay hình ảnh Maradona chạy đến ống kính thét gào sau khi ghi bàn... Bộ sách Lịch sử bóng đá bằng tranh đã được dịch và ra đời bằng tình yêu bóng đá của tôi như thế".

Bộ tác phẩm Lịch sử bóng đá thế giới bằng tranh không chỉ phản ánh những sự kiện, các trận đấu thế kỷ, các siêu sao huyền thoại mà còn phơi bày những khúc quanh co tối tăm trong lịch sử môn thể thao vua. Ra mắt một thời gian ngắn trước World Cup 2022, bộ sách được đón nhận bởi nội dung phong phú và đa dạng về lịch sử bóng đá thế giới, những nhân vật bóng đá xưa nay không thể nào quên mà nhiều người trong số họ đã trở thành huyền thoại.

Bố cục của bộ sách như "2 nét bổ dọc và ngang về môn bóng đá" bởi nội dung cũng giải mã nhiều bí ẩn, tiết lộ nhiều điều từng gây tranh cãi, cần kiểm chứng thực hư trong làng bóng đá 5 châu. Các vòng chung kết giải vô địch bóng đá thế giới World Cup do FIFA tổ chức được trình bày khá chi tiết với nhiều góc nhìn thú vị xung quanh những sự kiện mà công chúng từng biết hoặc chưa biết.

Tập 1 là câu chuyện lịch sử biên niên từ cổ đại tới ngày nay. Bạn sẽ được hồi tưởng lại những khoảnh khắc không thể nào quên từ trận "bóng đá đầu lâu" nguyên thủy, bộ luật bóng đá ra đời năm 1863, trận đấu quốc tế đầu tiên năm 1872, World Cup lần đầu tiên 1930...

Tập 2 mang chủ đề Ngôi đền huyền thoại tựa cuốn phim tái hiện lại sinh động cuộc đời và sự nghiệp bóng đá của "những ông thánh" từ Pele, Johan Cruyff, Michel Platini đến Maradona; những HLV khét tiếng như Alex Ferguson hay Jose Mourinho... Đặc biệt, sách không thể không đề cập đến "cuộc chiến" trên sân cỏ thời đại ngày nay giữa Messi và Ronaldo.

Dịch giả Tuấn Bình cũng tâm huyết với công việc biên soạn sách và dịch sách phê bình văn học. "Với tôi lĩnh vực nào cũng dựa trên nguyên tắc: Chính xác và gìn giữ văn phong của tác giả"- anh cho biết.

Các sách thể thao thường nhiều thông tin đòi hỏi người dịch phải hiểu và hâm mộ môn chơi đó mới đặc tả hết. Còn văn học cần nhiều ở việc lựa chọn từ ngữ, biểu đạt tinh thần văn chương. Cụ thể về cuốn lịch sử bóng đá bằng tranh, tác giả sử dụng hình thức biếm họa, "nói ít hiểu nhiều" nên để dịch cho ra chất hóm hỉnh, ẩn dụ, mai mỉa đó với một dịch giả tay ngang như anh, là đề tài hóc búa!

Đến với nghề sách như một sự tình cờ, Tuấn Bình luôn coi Nguyễn Hiến Lê là người thầy mình. Ông cũng từng xuất phát từ nghề công chính. Nhưng bằng con đường tự học và lao động kỷ luật ông đã để lại 100 tác phẩm đồ sộ với non 50 tác phẩm dịch. "Tôi học được tinh thần lao động đó và luôn học tập theo người thầy trong nghề sách - học giả Nguyễn Hiến Lê".

Khơi nguồn cho cảm hứng về  World Cup 2022

Tác giả bộ sách nguyên bản là David Squires, họa sĩ biếm họa thể thao cho nhật báo chính luận hàng đầu nước Anh The Guardian. Ông chuyên vẽ về đề đề tài thời sự bóng đá thể hiện góc nhìn bình phẩm, châm biếm.

David đã bỏ ra 2 năm trời để hoàn thành bộ Lịch sử bóng đá thế giới bằng tranh. Ở cuốn sách này, tác giả gửi gắm những điều "nhạy cảm" được nhìn nhận qua góc nhìn biếm họa nhẹ nhàng và chua cay giúp công chúng hiểu được bản chất, nguyên nhân và hệ quả của những gì diễn ra trên sân cỏ. Đặc biệt, cuốn sách sẽ có lời giải thích cho bạn tham khảo trước câu hỏi: Vì sao World Cup 2022 sắp tới lại tổ chức ở một quốc gia Trung Đông như Qatar vốn không có truyền thống về bóng đá vào mùa Đông xa lạ?

Theo dịch giả Tuấn Bình, cơ duyên anh tìm thấy cuốn sách Lịch sử bóng đá bằng tranh một cách rất tình cờ. Khi lướt Facebook, vô tình có lần anh thấy loạt tranh biếm họa mô phỏng trận đấu đêm hôm trước. Đó là tranh của David Squires, anh vẫn nhớ đó là hình ảnh Jurgen Klopp trông có vẻ rất kích động. Sau này, khi tìm hiểu về họa sĩ David Squires, dịch giả Tuấn Bình ngỡ ngàng khi biết ông sống và làm việc chủ yếu tại Sydney (Australia), chuyên tập trung về đề tài bóng đá thông qua các bức comic thể hiện góc nhìn bình phẩm, châm biếm trên tuần báo. Và quan trọng, Tuấn Bình thấy bên cạnh những góc báo thường kỳ đó, David Squires bỏ ra 2 năm trời (2017 và 2018) để hoàn thành bộ Lịch sử bóng đá bằng tranh theo đúng phong cách của mình: Sâu cay và chua chát.

Khi đề xuất với Nhã Nam về ý tưởng hoàn thành bộ sách này để đón đầu World Cup 2022. Tuấn Bình tưởng chỉ có chút khó khăn thôi mà hóa ra… khó không tưởng! Từ lúc mua bản quyền tới lúc hoàn thành cũng không dưới 1 năm. May mà đây là lần đầu tiên World Cup không còn tổ chức vào mùa Hè và chuyển sang mùa Đông, để bản dịch tại Việt Nam kịp ra đời

Nguyễn Tuấn Bình vui vẻ chia sẻ: "Tôi từng viết Giấc mơ Việt Nam về việc đi dự World Cup với giọng điệu có phần châm biếm. Quả thật thâm tâm tôi nghĩ cơ hội để cuốn sách này được xuất bản ở Việt Nam  cũng nhỏ nhoi như giấc mơ đó vậy. 

Nhưng tôi đã sai. Sách đã ra mắt, còn trước đó, vào tháng 2 đầu năm, thế hệ Huỳnh Như, Kim Thanh, Tuyết Dung, Chương Thị Kiều...đã đưa đội tuyển bóng đá nữ của chúng ta lần đầu tiên tham dự World Cup 2023. Phải ngả mũ trước các chị, giấc mơ đã trở thành hiện thực rồi!".