Ngẫm ngợi cuối tuần: Thế hệ 4.0

Ngày sinh con, vợ tôi bảo đứa đầu anh đặt tên, đứa thứ hai này để em đặt.

Không chờ tôi hỏi, vợ tôi nói luôn: tên nó là Thiên Hương. Là hương của đất trời. Nó sẽ là đứa con xinh đẹp, giỏi giang, em tin thế.

Năm nó 5 tuổi, em nó ngứa lưng đòi mẹ gãi. Nó bảo em: ngứa thì tự gãi. Mẹ đi vắng thì mày đòi ai!

Năm 7 tuổi, một hôm mẹ hỏi: lớn lên con thích làm gì? Nó nói ngay: thích làm giám đốc. - Lý do? - Vì đi làm buổi sáng có xe đón.

Chẳng biết nó lấy thông tin từ đâu mà ước mong vậy!

              ***

Năm 8 tuổi, một thầy giỏi tử vi qua nhà chơi, tôi hỏi: Thầy xem đứa này sau lớn học hành thế nào? Thầy bấm tay nhẩm ngày giờ năm sinh, nói luôn: Chú đừng lo, đứa này không học mà thành.

Thầy nói thế, biết thế, làm sao có chuyện không học mà thành. Đó là cách nói phóng túng về tương lai của nó. Nhưng cũng chỉ biết để bụng.

Hết cấp 2, học lực xếp thứ 17 nhưng thi vào Chu Văn An nó thừa 2,5 điểm.

Năm học lớp 11, tuổi 17 rục rịch chuyện thi cử vào trường đại học. Nó lúi húi làm hồ sơ thi vào trường mỹ thuật. Tôi bảo bố vẽ, chị cũng nghề vẽ, con thi đại học báo chí đi. Tôi biết năng lực chữ nghĩa của nó. Nhưng nó gọn lỏn: con chọn vẽ là nghề tự do.

Tôi không bàn nữa, cho con thích nghề gì thì theo nghề đó...

Loay hoay, thi đến năm thứ hai rồi cũng đậu vào Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam, ngành sư phạm.

Nó có những khả năng đặc biệt, có thể mua sách về tự học. Đó là điều tôi không làm được. Tôi học gì cũng phải có thầy.

Nó có thể say sưa ngồi trước máy tính hàng giờ tập phát âm tiếng Anh, như ca sĩ luyện giọng không chán. Có một lần đã dám nhận dịch cabin cho một lớp hướng dẫn nghiệp vụ báo chí do Thụy Điển tổ chức, mà làm được!

Có cái máy quay băng nhựa mini, nó loay hoay bóc băng số hóa, dựng những clip quảng cáo, lồng nhạc, lồng tiếng. Nó làm theo sách! Tôi thì mù tịt chẳng biết nó làm thế nào tài thế. Đấy là những năm mới bước vào đại học.

Cần máy tính, mua cho nó máy tính, mua cả Kim từ điển để học được nhiều hơn. Tôi có kinh nghiệm từ mình: phải học, phải đọc nhiều, phải tích trữ nhiều tri thức. Kiến thức trong đầu luôn sẵn để có vốn đối ứng khi có cơ hội xuất hiện. Đó mới là tiền bạc. Tiền cất vào đấy thì không bao giờ mất, chứ không phải tiền trăm, tiền triệu cho con. Dốt nát mà ăn chơi thì bao nhiêu là đủ, dù có thì cũng rất nhanh phá tán hết.

Tốt nghiệp ra trường bằng tranh sơn mài. Đó là bức tranh khá đẹp, màu tươi sáng ấm áp. Tôi nhìn bài thi, thấy kĩ năng nó hơn tôi khi trước, có khả năng đi xa trong nghề.

Nhưng nghề vẽ là nghề thử thách sự bền bỉ khắc nghiệt, đa năng trong kiếm sống. Học vẽ giỏi kĩ năng chưa đủ, theo được nghề còn là cái duyên. Những năm 2000 trở ra, có nhiều cánh cửa kĩ nghệ mới xuất hiện, thế là học xong, nó không tìm bục giảng, mà ngó vào các ngõ ngách khác: làm sách. Nó vào làm sách cho một công ty: vẽ bìa, dựng sách, viết chú thích, dịch sang tiếng Anh.

Có một lần hợp tác với nhà xuất bản dịch sách. Sách ra, nhà xuất bản in nhầm thành tên biên tập viên nhà xuất bản, mà không chữa lại. Nó giận, bỏ luôn không hợp tác tiếp nữa.

Rồi có một thời gian làm trình bày cho một tờ báo, Tổng biên tập là một nhà thơ. Lúc ấy nó đã thông thạo máy tính, trong khi ông Tổng biên tập nhà thơ thì đòi ma-két kẻ tay. Nó làm trên máy tính, đòi ông phải duyệt trên máy tính. Cãi lại nhem nhẻm, thế mà sếp phải chịu thua..

Có lần, tôi phải trình bày bìa một truyện cổ tích Peru, tôi chẳng có tư liệu gì, nhờ nó tìm. Chờ chừng một phút, nó moi ra cả đống đền đài, tượng cổ, con người... Tôi tròn xoe mắt. Thì ra nó thạo việc với "anh" Google từ bao giờ. Hồi đầu có mạng nối theo đường điện thoại, tôi không cho nó dùng, sợ nó tìm đến những thông tin, hình ảnh đồi trụy như người ta nói. Hóa ra tuổi trẻ nó tìm đến những giá trị văn hóa cao hơn mình. Mãi sau tôi mới nhận ra mình sai, mình định kiến a dua theo đám đông nửa mùa, sợ thế giới mạng, đầu mình mới "nghĩ bẩn".

          ***

Bây giờ thì hội họa với nó chỉ còn là thú chơi thư giãn, mặc dầu những bức vẽ của nó vẫn đầy tình cảm sống động! Nó bước sang hẳn cái ngành "không học mà thành" là tin học như thầy bói tiên đoán 30 năm trước. Cái đó nó cũng tự học. Quả là bất ngờ.

Con đường của nó đi giờ tôi cũng không hiểu. Nó kể về công việc thì mình nghe như vịt nghe sấm. Nhưng khi nó làm việc cho những công ty lớn thì không thể là đứa ngu ngơ. Người kinh doanh không trả tiền công cao cho những đứa dốt!

Phận mình nuôi con đến khi nó biết nhập vào cuộc sống, bay hút ở đường chân trời, thế là mình yên tâm rồi!

Mới đây nó đi lấy chồng, trong câu chuyện gì đó mình mắng: Con cứ hay cãi. Nó vênh mặt lên: Con vẫn cứ cãi bố!

Ok, trí tuệ con thời kĩ thuật số cao hơn bố mấy tầng, nhưng con vẫn là con của bố.

Nó vẫn như xưa. Nói chuyện được vài câu là cãi. Một đứa con quen thường trực phản biện. Như một luật sư, trong đầu nó luôn đặt câu hỏi ngược. Thế hệ @ thời 4.0 là thế đó chăng?

(Viết cho con gái)