Ngẫm ngợi cuối tuần: Bệnh hoạn

(Thethaovanhoa.vn) - Nhớ lại sinh thời Giáo sư Trần Quốc Vượng kể trong cuộc nói chuyện tại một trường đại học với các sinh viên. Khi ông nêu những vấn đề của đất nước xem có ai có ý kiến gì không, thì tất cả yên lặng.

Chờ để không khí lắng xuống ông hỏi tiếp: Giờ ai thích xem bói thì giơ tay, tôi là người biết xem bói! Dứt lời thì bất ngờ là cả rừng cánh tay đưa lên.

Đến đây thì giáo sư im lặng. Lát sau ông nói như tâm sự: Tại sao câu chuyện liên quan đến vận mệnh đất nước, các em thờ ơ, còn chuyện bói toán riêng tư thì các em lại quan tâm đến như vậy.

Câu chuyện tôi nghe lâu rồi, lúc ấy tôi cũng nghĩ một chiều, chê trách các sinh viên kia đã bàng quan với sinh mệnh đất nước. Nhưng giờ nghĩ lại thấy mình cũng nông nổi quá. Vấn đề là đã có cơ chế gì để khích lệ các sinh viên trình bày quan điểm của mình, và trình bày có được tôn trọng không, hay là họ lại bị chụp cho cái mũ quan điểm thì gỡ không ra. Vậy thì cứ giữ im lặng cho nó lành!

***

Cái thói quen áp đặt, không nghe ý kiến trái chiều, không cho phản biện trong học tập là sự kìm hãm trí tuệ vô cùng nguy hiểm. Nó tác hại lâu dài cho tâm lý làm việc, nó không khuyến khích những suy nghĩ sáng tạo. Khi không có cơ chế bảo vệ cho người đưa ý kiến riêng của mình thì đó là cái khóa hữu hiệu nhất để mọi người khỏi lên tiếng.

Cho nên Hồ Chủ tịch mới có định nghĩa dân chủ rất thuyết phục là: “Dân chủ là làm sao cho dân mở miệng, đừng để cho dân sợ không dám mở miệng, nhưng điều đáng lo hơn nữa là khiến dân không thiết mở miệng”.

Câu chuyện của Giáo sư Vượng tưởng đã lùi vào dĩ vãng, nhưng hóa ra hôm nay vẫn còn nguyên đấy. Những fan cuồng chúi mặt hôn ghế ngôi sao Hàn quốc một cách say sưa, hoặc ôm mặt khóc nức nở khi trông thấy các sao Hàn lúc đón, lúc đưa, rồi có những cô lên phây-buc đối thoại láo lếu với mẹ đẻ ra mình vì không xin nổi 5 triệu mua vé xem sao Hàn. Có em còn tỏ ý sẵn sàng đổi trinh tiết  lấy cặp vé xem sao Hàn biểu diễn... Đến thế thì hết kể! Những thanh niên đó ngoài chuyện mê mẩn sao và ăn chơi, họ gần như chẳng quan tâm đến những vấn đề của đất nước.

Cái thứ này là bệnh hoạn mất rồi? So với đám sinh viên thích xem bói thời Giáo sư Vượng thì loại này bệnh nặng hơn nhiều. Nhưng giờ thì tôi nghĩ rằng đó không chỉ là lỗi ở riêng họ. Các vị thử xem có đúng không?

Bài và ảnh minh họa: Đỗ Đức (Họa sĩ)