Mạng xã hội khiến nhiều bạn trẻ rơi vào trạng thái căng thẳng

Chiều 5/11, tại Hà Nội, Viện Xã hội học và Tâm lý học (Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam) tổ chức Hội thảo khoa học quốc tế "Những vấn đề tâm lý của thanh thiếu niên trong bối cảnh hiện nay" nhằm tìm kiếm những giải pháp khả thi để hỗ trợ và định hướng phát triển bền vững cho thế hệ trẻ. 

Sự kiện thu hút đông đảo chuyên gia, nhà nghiên cứu, nhà quản lý trong lĩnh vực tâm lý học, xã hội học, giáo dục học, cùng đại diện các tổ chức quốc tế, trường đại học và trung tâm nghiên cứu trong và ngoài nước tham dự.

Phát biểu tại hội thảo, Tiến sĩ Đặng Xuân Thanh, Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam cho biết, các nghiên cứu gần đây cho thấy tình hình tâm lý của thanh thiếu niên đang có những biến đổi phức tạp. Sự phát triển của công nghệ, nhịp sống hiện đại, áp lực học tập, cạnh tranh nghề nghiệp, cùng với ảnh hưởng của truyền thông và mạng xã hội đã khiến nhiều bạn trẻ rơi vào trạng thái căng thẳng, lo âu, trầm cảm, tự kỷ, mất cân bằng cảm xúc...

Không ít trường hợp mất định hướng giá trị sống, bị cuốn vào những xu hướng ảo, lệ thuộc vào mạng xã hội, ít giao tiếp trực tiếp, giảm khả năng tư duy, điều chỉnh cảm xúc. Đáng chú ý là tình trạng bạo lực học đường, bắt nạt trên mạng, tự cô lập bản thân, hành vi lệch chuẩn ở một bộ phận giới trẻ ngày càng phổ biến. Những biểu hiện nêu trên, nếu không giải quyết kịp thời, sẽ dẫn tới suy giảm sức khỏe thể chất và tinh thần, ảnh hưởng tới sự phát triển lành mạnh của thanh thiếu niên. Hội thảo là hoạt động có ý nghĩa khoa học và thực tiễn, góp phần làm rõ thực trạng, nguyên nhân và xu hướng tâm lý của thanh thiếu niên hiện nay.

Báo cáo đề dẫn hội thảo, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Chu Văn Tuấn, Viện trưởng Viện Xã hội học và Tâm lý học cho biết, theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), trầm cảm, lo âu và rối loạn hành vi là những nguyên nhân hàng đầu gây bệnh tật và khuyết tật ở thanh thiếu niên, trong khi tự tử là nguyên nhân tử vong đứng thứ ba ở độ tuổi 15 - 29. Việc thiếu quan tâm đến sức khỏe tâm thần ở lứa tuổi này có thể kéo dài hệ quả đến tuổi trưởng thành, làm suy giảm cơ hội sống trọn vẹn và hòa nhập xã hội. Mặc dù nhiều biện pháp can thiệp và trị liệu tâm lý đã được triển khai nhằm tạo dựng môi trường xã hội và mạng lưới hỗ trợ cho thanh thiếu niên, song thực tế cho thấy các dịch vụ này hiện nay vẫn chưa đáp ứng đủ nhu cầu, đặc biệt tại các quốc gia đang phát triển như Việt Nam. Do đó, thời gian tới, Việt Nam cần có các sáng kiến và mô hình mới để đánh giá, quản lý và hướng dẫn các dịch vụ chăm sóc sức khỏe tâm thần cho thanh thiếu niên phù hợp với bối cảnh xã hội hiện nay.

Nói về cách giúp một học sinh vượt qua khủng hoảng tinh thần, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Trần Thu Hương (Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội) cho biết, các chuyên gia tâm lý hiện nay đang áp dụng phương pháp tiếp cận mang tính nhân văn, giúp học sinh hiểu rõ bản thân, tìm lại ý nghĩa cuộc sống và vượt qua giai đoạn khó khăn. Phương pháp này hướng người được tư vấn học cách nhìn nhận tích cực hơn, tự tin và chủ động thay đổi suy nghĩ, cảm xúc để hành động theo hướng tích cực, từ đó trưởng thành hơn về mặt tâm lý. Tuy nhiên, cần có thêm các nghiên cứu quy mô lớn và được tiến hành bài bản hơn để đánh giá rõ hiệu quả của phương pháp này trước khi triển khai rộng rãi ở Việt Nam.

Phân tích mối quan hệ giữa cô đơn và lạm dụng điện thoại trong bối cảnh văn hóa và xã hội Việt Nam, Thạc sĩ Cao Phương Thảo, Viện Xã hội học và Tâm lý học cho biết, nhiều thống kê cho thấy cả hai vấn đề, cô đơn và lạm dụng điện thoại, đều hiện hữu ở mức độ đáng lưu tâm trong thanh niên ở độ tuổi từ khoảng 13 đến 28 tuổi. Trong đó, nữ giới thể hiện mối quan hệ giữa cô đơn và lạm dụng điện thoại chặt chẽ hơn so với nam giới.

Thạc sĩ Cao Phương Thảo đề xuất cần tăng cường mối quan hệ xã hội thực trong các chương trình can thiệp tâm lý, chú trọng xây dựng năng lực kết nối cảm xúc lành mạnh thay vì chỉ giới hạn thời gian sử dụng thiết bị. Hướng nghiên cứu tiếp theo cần mở rộng quy mô mẫu, đa dạng hóa đối tượng và đặc biệt là kiểm định mối quan hệ nhân quả giữa hai biến số để đưa ra mô hình giải thích sâu sắc hơn.

Tại hội thảo, các chuyên gia, nhà khoa học chuyên ngành tâm lý học, xã hội học từ nhiều viện nghiên cứu, trường đại học trong cả nước và các học giả quốc tế đến từ Ba Lan cũng trao đổi, thảo luận các nguy cơ đang ảnh hưởng đến tâm lý của thanh thiếu niên trong bối cảnh mới; vai trò của gia đình, cộng đồng, nhà trường, cơ sở y tế trong chăm sóc, bảo vệ sức khỏe tâm thần của thanh thiếu niên và những đề xuất, khuyến nghị chính sách phát triển thanh thiếu niên trong thời kỳ mới...