"Mạch lạc" và những thông điệp ý nghĩa từ Nghệ thuật cắm hoa Ikebana

Nhắc đến nghệ thuật cắm hoa Ikebana, một loại hình nghệ thuật truyền thống của Nhật Bản, người ta thường nghĩ đến những kỹ thuật cao siêu, những triết lý khó hiểu… thế nhưng thông qua chính những tác phẩm, cách sắp đặt không gian và trình tự thưởng lãm, những người tạo nên triển lãm "Mạch lạc" tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam đã giúp người xem tiếp cận với Nghệ thuật cắm hoa Ikebana theo một các khác: Tinh tế, gần gũi, quen thuộc và chứa đựng những thông điệp đầy ý nghĩa!

Bước vào không gian của "Mạch lạc", người xem sẽ bắt gặp một tác phẩm lớn mà nhân vật chính là những thân tre, hay những chiếc thang tre đặc trưng của Việt Nam, kết hợp một cách hài hòa cùng với những loại hoa, lá cho cảm giác vừa quen vừa lạ, gợi lên sự tò mò đầy dẫn dụ vào hành trình khám phá vẻ đẹp của hoa lá và những biến ảo kỳ diệu của các tác phẩm hoa nghệ thuật Ikebana trong triển lãm.

Được thực hiện bởi các thành viên của Hội Ikenobo Vietnam Tachibanakai - chi hội Cắm hoa Nghệ thuật Ikebana ở nước ngoài của nhà Ikenobo – trường phái cắm hoa lớn và cổ nhất của Nhật Bản, 29 tác phẩm của "Mạch lạc" được trưng bày trong 2 không gian mang tính kết nối. Ở không gian đầu tiên, đó chính là những tác phẩm hiện đại theo dạng thức Jiyuka - Freestyle, dạng thức cắm hoa tự do của nhà Ikenobo thể hiện sự sáng tạo đầy linh hoạt trong nghệ thuật cắm hoa Ikebana. Những tác phẩm mang hơi thở hiện đại, phù hợp với không gian những ngôi nhà đương đại.

Tác phẩm được cắm theo dạng thức Jiyuka - Free style

Tiếp đến là những tác phẩm truyền thống hơn thuộc dạng thức Shoka - tập trung vào tinh thần và vẻ đẹp độc đáo của mỗi loại cây cối, hoa lá.

Người xem sẽ được dẫn dắt đến với dạng thức Rikka cùng các tác phẩm thể hiện sức sáng tạo đáng ngạc nhiên của mỗi tác giả. Đặc biệt tại triển lãm này, có hai tác phẩm được thể hiện theo dạng thức Tatehana, dạng thức cắm hoa cổ xưa nhất, đặt nền móng cho sự phát triển của dạng thức Rikka nhà Ikenobo.

Hai tác phẩm được thể hiện theo dạng thức Tatehana - dạng thức cắm hoa cổ xưa nhất trong nghệ thuật Ikebana nhà Ikenobo

Để rồi, người xem sẽ được đến với tác phẩm cuối cùng một tác phẩm mang tính biểu tượng của văn hóa Ikebana Nhật Bản. Trong một hộc tủ - mô phỏng kiến trúc hộc Tokonoma được thiết kế riêng cho triển lãm là chiếc bình Tuyết – Nguyệt – Hoa với chiếc bình cắm được treo mang biểu tượng hoa tuyết và mặt trăng, bên trong là những cành lan ý có thể dễ dàng tìm thấy tại Việt Nam. Đây chính là chiếc bình mang đặc trưng của nhà Ikenobo, và tác phẩm này hoàn thiện với ý nghĩa sâu hơn khi phía bên dưới bình hoa chính là chiếc nắp hộp có chữ ký đề tặng của người đứng đầu nhà Ikenobo hiện nay.

Chiêm ngưỡng các tác phẩm của "Mạch lạc" người xem có thể cảm nhận được tinh thần hoa đạo thấm đẫm trong từng tác phẩm. Và đúng như tên triển lãm, "Mạch lạc" cho thấy tư duy hình thành tác phẩm của mỗi tác giả từ ý tưởng cho đến cách chọn nguyên liệu và cách biểu đạt nó thông qua các kỹ thuật cắm hoa Ikebana gửi đến công chúng. Đó cũng là những kết nối giữa hiện tại và quá khứ, giữa thế hệ trước với thế hệ sau, cũng là kết nối văn hóa giữa Nhật Bản và Việt Nam một cách rõ nét.

Những tác phẩm theo dạng thức Rikka vô cùng ấn tượng tại triễn lãm

Tác giả đến từ Nhật Bản – cô Kawabata Kunika với một tác phẩm cắm hoa theo dạng thức freestyle cho biết: Khi đến Việt Nam cô tìm thấy nhiều loại hoa mà chỉ ở Việt Nam mới có, điều này khiến cô vô cùng phấn khích, và khi lên ý tưởng thực hiện tác phẩm của mình cô quyết định lựa chọn những loại hoa dễ dàng nhìn thấy ở khắp các cửa hàng hoa. Cô mong muốn những người bạn Việt Nam khi xem tác phẩm của mình cảm nhận được sự thân quen, gần gũi.

Yêu thích và theo học nghệ thuật cắm hoa Ikebana được gần 7 năm, Thanh Phương lại đem đến triển lãm một tác phẩm theo dạng thức Shoka Shimputai, Thanh Phương cho biết: Khi mình ấn tượng với một loại nguyên liệu nào đó và muốn truyền tải ấn tượng đó với mọi người mình sẽ chọn lựa cách thể hiện làm sao để các loại nguyên liệu khi lên tác phẩm vừa ăn ý, vừa thể hiện được hết vẻ đẹp và ấn tượng mà mình muốn chuyển tải.

Với chị Ngọc Linh, chủ nhân của một tác phẩm mà nhân vật chính là 68 khối bê tông được lấy từ chính công trình xây dựng nhà của chị lại mang tới một câu chuyện đầy thú vị. Chị cho biết: Đã qua 6 lần sửa nhà chị mới thực sự xây được một ngôi nhà cho chính mình và cả gia đình, chị đặt vào đó kỳ vọng vào một mái ấm thực sự. Trong quá trình làm nhà, chị đã nhận ra vẻ đẹp của những khối bê tông. Không ai nghĩ trong nghệ thuật cắm hoa nhân vật chính lại là bê tông, thế nhưng, khi những khối bê tông này được kết hợp cùng dương xỉ tắc kè mà chị cất công tìm kiếm trên những bìa rừng của Thái Nguyên, cùng các nguyên liệu như hoa đồng tiền, thiên điều đã tạo nên một tác phẩm nhiều tầng nghĩa. Những lớp sóng được tạo nên từ các lá dương xỉ cùng những cánh thiên điều đi theo chiều ngược lại thể hiện sự nỗ lực của không chỉ cá nhân chị trong hành trình của chính mình mà đó còn là những nỗ lực của mỗi thành viên Hội Ikenobo Vietnam Tachibanakai trên con đường hoa đạo.

Để chuẩn bị cho triển lãm này, các thành viên Hội Ikenobo Vietnam Tachibanakai đã dành nhiều tháng để lên ý tưởng, tìm kiếm nguyên liệu phù hợp, luyện tập các bài cắm thử cùng cô Abe Hanna và cô Oshima Akiko - Giảng viên Ikebana nhà Ikenobo, với nhiều ngày chuẩn bị không gian, bối cảnh triển lãm. Họ không chỉ cắm hoa bằng tay, bằng mắt, bằng tất cả sự ngưỡng mộ của người cắm với vẻ đẹp của hoa mà đó còn là hành trình thực nghiệm đầy ý nghĩa trên con đường hoa đạo - tôn vinh vẻ đẹp của hoa lá thực vật, lan tỏa tinh thần Ikenobo và kết nối văn hóa Việt Nam - Nhật Bản.

Cô Abe Hanna, đại diện của Hội Ikenobo Vietnam Tachibanakai chia sẻ: Khi tổ chức triển lãm này, các thành viên của hội mong muốn những người đến với triển lãm sẽ có được cái nhìn toàn diện về nghệ thuật Ikebana đặc biệt là Ikebana của nhà Ikenobo. Nhưng hơn hết, nó giúp cho người xem từ cảm nhận một cách mạch lạc thông qua những tác phẩm thấy được Nghệ thuật Ikebana có nhiều cách tiệp cận, và cũng dễ dàng để bắt đầu. Bạn hoàn toàn có thể sử dụng một bất kỳ loài hoa, loài cây quen thuộc nào đó trong vườn nhà để tạo ra một bình hoa Ikebana.

Lịch sử nhà Ikenobo chính là lịch sử hoa đạo, Ikebana khởi nguồn từ nhà Ikenobo đã trải qua hơn 550 năm lịch sử và không ngừng phát triển cho đến hôm nay. Có thể thấy, con người thời đại nào cũng yêu hoa, nhưng những tiền nhân hoa đạo không chỉ yêu thích vẻ đẹp của hoa mà con cảm nhận được sự biến đổi của bốn mùa và tâm tình cá nhân trong đó. Thấm đẫm tinh thần đó, những tác phẩm tại triển lãm Mạch lạc chẳng những tôn vinh vẻ đẹp của hoa lá, thực vật, đó còn là sự tôn trọng trước những biến đổi của tự nhiên.

Cô Abe Hanna cho biết thêm: Trong thiên nhiên hoa cỏ rất nhiều, mỗi bông hoa ngọn cỏ có đặc trưng riêng. Thông qua Ikebana mình tôn trọng đặc trưng nguyên liệu, và làm nổi bật lên. Những nguyên liệu độc lập nhưng lại sống rất hài hòa trong thiên nhiên, trong một bình hoa, như ở dạng thức Rikka có tới mười mấy loại nguyên liệu khác nhau nhưng khi cắm lại thì lại tạo nên một bản hòa ca trong một tác phẩm, một bình hoa. Đó là vẻ đẹp mà người cắm muốn chuyển tải và người xem cũng sẽ cảm nhận được điều đó.

Thông qua Mạch lạc, từ chính những tác phẩm và các hướng dẫn, triển lãm cũng giúp người xem biết cách thưởng thức một tác phẩm Ikebana, như cô Abe Hanna chia sẻ: Ikebana là sự kết hợp giữa con người với hoa, khi người cắm hoa thấy được vẻ đẹp trong thiên nhiên, rung động trước vẻ đẹp của hoa, người ta không tái hiện thiên nhiên trong bình hoa, mà tái hiện lại sự rung động của mình trong bình hoa ấy để người xem có thể cảm nhận được với những rung động ấy. Nếu là người lần đầu tiếp cận với những tác phẩm Ikebana bạn không cần hiểu tại sao cành này phải ở vị trí này, bông hoa kia phải ở vị trí kia. Khi bạn ngắm nhìn một bình hoa, nên cảm nhận xem người cắm rung động bởi cái gì, mà tái hiện như thế, đoán xem họ rung động bởi điều gì, một bông hoa đẹp hay một cành cây đã trải qua phong ba bão tuyết? Hay họ rung động bởi cây cỏ tràn đầy sức sống?

Riêng với những thành viên Ikenobo Vietnam Tachibanakai, Mạch lạc là triển lãm thứ hai mà họ cùng nhau thực hiện sau Nhận ra được giới thiệu vào năm 2023. Ikebana là hoa đạo, đạo là đường và đường để đi! Thế nhưng với họ – Đi không phải đi cho đến mà đi để không tử bỏ. Mỗi năm một triển lãm giống như một trạm dừng chân, là đích đến cho tương lai gần, nhưng không phải đích cuối cùng mà để hướng tới những đích tiếp theo!

Một số hình ảnh ấn tượng khác từ triển lãm "Mạch lạc":

Các tác phẩm theo dạng thức Shoka