La Nina thay thế El Nino và tác động đến thời tiết thế nào?

Năm 2023 và nửa đầu năm 2024 chứng kiến nhiều kỷ lục đáng buồn về thời tiết và khí hậu. Các chuyên gia đã chỉ ra nguyên nhân của những hiện tượng thời tiết bất thường là do El Nino. 

Tuy nhiên, theo các dự báo, El Nino sẽ tiếp tục suy giảm về cường độ và thay vào đó là sự xuất hiện của hiện tượng La Lina trong nửa sau năm 2024. So với El Nino, La Nina được cho là sẽ ôn hòa hơn về mặt nhiệt độ, tức là có thể đem theo thời tiết mát mẻ hơn cho một số khu vực trên Trái đất. Tuy nhiên, sự chuyển đổi giữa hai hình thái thời tiết này có thể gây ra các thảm họa thời tiết như cháy rừng, bão nhiệt đới và hạn hán kéo dài.

Sau một năm chịu tác động mạnh của hiện tượng El Nino, thế giới sẽ có thể chứng kiến hiện tượng La Nina hình thành trong nửa sau năm 2024. Theo Tổ chức Khí tượng Thế giới (WMO), trong giai đoạn từ tháng 6 đến tháng 8/2024, xác suất thời tiết ở hình thái trung tính hoặc chuyển sang La Nina là bằng nhau. 

Giai đoạn từ tháng 7 đến tháng 9, xác suất chuyển sang hình thái La Nina tăng lên 60%. Đến cuối tháng 11/2024, khả năng xảy ra La Nina tăng lên 70%. Trong khi đó, Trung tâm dự báo khí hậu (CPC) thuộc Cơ quan Thời tiết quốc gia Mỹ (NWS) dự báo hiện tượng El Nino kéo theo thời tiết nóng, khô ở châu Á và mưa lớn bất thường ở nhiều vùng của châu Mỹ sẽ chấm dứt trong nửa đầu năm 2024. Khoảng từ tháng 4 đến tháng 6, các điều kiện thời tiết trở nên trung tính hơn. Sau đó, có khoảng 55% khả năng La Nina sẽ xuất hiện từ tháng 6 đến tháng 8.

El Nino là hiện tượng nóng lên bất thường của lớp nước biển bề mặt ở khu vực xích đạo trung tâm và Đông Thái Bình Dương, kéo dài 8-12 tháng (hoặc lâu hơn), thường xuất hiện 3-4 năm/lần, song cũng có khi dày hơn hoặc thưa hơn. La Nina là hiện tượng ngược với El Nino - theo đó lớp nước biển bề mặt ở khu vực nói trên lạnh bất thường, xảy ra với chu kỳ tương tự hoặc thưa hơn El Nino. La Nina sẽ khiến nhiệt độ đại dương mát hơn bình thường ở vùng xích đạo Thái Bình Dương. Trong khi đó, El Nino khiến nhiệt độ đại dương ấm hơn mức trung bình ở xích đạo Thái Bình Dương. Cả hai hiện tượng khí hậu định kỳ này đều ảnh hưởng đến mô hình lượng mưa và tuyết rơi, cũng như mực nước biển trên khắp thế giới. Khác với với El Nino, hiện tượng La Nina là một trong những yếu tố chính khiến lượng mưa ở châu Mỹ giảm, kéo theo kiểu thời tiết khô và lạnh hơn.

Ngoài ra, ENSO - viết tắt của El Nino dao động Nam (El Nino - Southern Oscillation) - là hiện tượng khí hậu rộng hơn, bao gồm cả 3 trạng thái: trung tính, El Nino và La Nina. Trong khi El Nino và La Nina đề cập sự nóng lên và lạnh đi của vùng biển Đông Thái Bình Dương, thì ENSO đề cập toàn bộ chu kỳ thay đổi nhiệt độ nước biển của toàn Thái Bình Dương.

Các chuyên gia về khí hậu cho biết El Nino chính thức bắt đầu vào tháng 6/2023, đạt đến đỉnh điểm vào tháng 12/2023 và vẫn đang tiếp tục, gây ra tình trạng nắng nóng kỷ lục tại nhiều khu vực trên thế giới. Giai đoạn hiện nay được ghi nhận là một trong số 5 đợt El Nino mạnh nhất mà WMO ghi nhận được, chỉ sau các đợt "siêu El-Nino" năm 1982-1983, 1997-1998 và 2015-2016. Hiện tượng El Nino đã góp phần làm nhiệt độ đặc biệt tăng vào năm 2023, được ghi nhận là năm nóng nhất, vượt kỷ lục trước đó của năm 2016 là 0,16°C. 

Nhiệt độ bề mặt trung bình toàn cầu đã vượt quá thời kỳ tiền công nghiệp 1,45°C, trong khi Hiệp định Paris về biến đổi khí hậu đặt mục tiêu hạn chế sự nóng lên dưới mức 1,5°C. Mỗi đợt El Nino, ở đỉnh điểm, thường khiến nhiệt độ toàn cầu nóng lên khoảng 0,25°C. El Nino gây lũ lụt ảnh hưởng đến hơn 2 triệu người Brazil vào cuối tháng 4 và đầu tháng 5/2023, tạo ra những trận mưa xối xả ở vùng Sừng châu Phi từ tháng 3 đến tháng 5 và ở Dubai vào tháng 4/2023, dẫn đến hạn hán ở Indonesia và Philippines vào mùa Xuân, hoặc giai đoạn tẩy trắng san hô đang diễn ra ở nhiều nơi trên thế giới. Hiện tượng này cũng có thể liên quan đến đợt bùng phát sốt xuất huyết tồi tệ nhất được ghi nhận trong năm nay ở khu vực Nam Mỹ, Trung Mỹ và vùng Caribe.

Tình trạng quá nóng này có thể được hạn chế hơn vào năm 2025 nếu El Nino nhường chỗ cho La Nina. Nhưng các chuyên gia cho rằng, La Nina có thể sẽ không giúp giảm nhiệt độ nhiều do biến đổi khí hậu. Hơn thế nữa, La Nina cũng sẽ có khả năng gây ra mưa lớn và lũ lụt ở Australia hoặc làm tăng gió mùa Ấn Độ và ngược lại gây hạn hán ở một số khu vực phía Nam Nam Mỹ, phía Nam nước Mỹ và bang California, vùng Sừng châu Phi và Trung Á. La Nina, kết hợp với nhiệt độ cực cao ở Đại Tây Dương, cũng có thể dẫn đến một mùa mưa bão "bất thường" ở lưu vực này với dự báo xuất hiện từ 17-25 cơn bão tại khu vực này. Trong số đó, có 8 đến 13 trận bão lớn với sức gió trên 119 km/h, và từ 4 đến 7 trận bão ở cấp độ 3 trở lên (hơn 178 km/h).

Công ty AccuWeather (Mỹ) dự báo mùa bão Đại Tây Dương năm 2024 sẽ có quy mô trên mức trung bình, với số lượng bão gần mức kỷ lục và nguy cơ tác động trực tiếp tới các bang Florida, Texas, South Carolina và North Carolina của Mỹ lớn hơn bình thường. Theo phán đoán của AccuWeather, mùa bão năm 2024 có thể là một trong những mùa bão mạnh nhất trong lịch sử và La Nina xuất hiện càng sớm, mùa bão sẽ càng mạnh.

Giới chuyên môn cũng cảnh báo các quốc gia Mỹ Latinh cần chuẩn bị sẵn sàng các biện pháp ứng phó đối với cây trồng và mùa vụ trước sự chuyển đổi nhanh chóng từ hình thái thời tiết El Nino sang hình thái thời tiết La Nina. Sự chuyển đổi giữa hai hình thái thời tiết El Nino và La Nina có thể gây ra các thảm họa thời tiết như cháy rừng, bão nhiệt đới và hạn hán kéo dài. Hiện tượng thời tiết El Nino và La Nina - kéo theo những đợt nóng, lạnh, mưa hoặc hạn hán - được cảnh báo sẽ diễn ra thường xuyên và khắc nghiệt hơn trong những năm tới.