Không gian "Xống chụ xôn xao" sẵn sàng kể câu chuyện cội nguồn

Sau những ngày mưa, bầu trời Sơn La trong trở lại. Giữa Quảng trường trung tâm - trái tim của thành phố, một không gian nghệ thuật đang dần được hoàn thiện, mang tên "Xống chụ xôn xao". Ở đó, hơi thở của núi rừng, của ký ức văn hóa và của bàn tay con người đang cùng dệt nên một câu chuyện: câu chuyện trở về cội nguồn, nơi những giá trị nguyên sơ được đánh thức bằng ngôn ngữ của nghệ thuật đương đại.

Cảm hứng từ "Xống chụ xôn xao"

Tác phẩm lấy cảm hứng từ Xống Chụ Xôn Xao - một kiệt tác văn học của dân tộc Thái, được lưu truyền qua nhiều bản chép tay ở các vùng Tây Bắc như Nghĩa Lộ, Sơn La, Lai Châu… Câu chuyện không chỉ là bản tình ca bi thương về đôi trai gái yêu nhau nhưng bị ngăn cách bởi định kiến và lễ tục, mà còn là hành trình của lòng thủy chung, của sự chờ đợi, gìn giữ và đoàn tụ. Sau bao năm xa cách, họ tìm lại nhau khi tuổi đời đã muộn - không phải trong nước mắt, mà bằng sự bao dung và tình yêu bền bỉ vượt thời gian.

Sắp đặt nghệ thuật "Xống chụ xôn xao" gồm ba tổ hợp tác phẩm chính, kết hợp cùng phần trình diễn của các nghệ sĩ. Hai khung nhà sàn được dựng lên, tạo thành hai không gian triển lãm và sắp đặt. Trong đó, cụm nhà sàn chính - triển lãm "Piêu Du" - được kiến tạo như một hành trình du hành xuyên thời gian, nơi tình yêu, ký ức và sức sống bền bỉ của người phụ nữ được tái hiện bằng ngôn ngữ của hội họa, sắp đặt và trình diễn.

150 chiếc phưm - triệu mũi khâu cho hành trình trở về

Được chuẩn bị suốt nhiều ngày, "Xống chụ xôn xao" là kết tinh của cảm xúc, của lao động nghệ thuật và của tình yêu với di sản văn hóa dân tộc.

Bốn nghệ sĩ - Thu Trần, Tây Phong, Lê Thị Minh Tâm và Nguyễn Trần Thảo Nguyên - cùng nhau tạo nên một không gian sắp đặt độc đáo: nơi hai căn nhà sàn, năm khối lụa, nhiều tác phẩm hội họa và cụm sắp đặt gồm 150 chiếc phưm, hàng ngàn mét lụa, hàng triệu mũi khâu thủ công kết nối thành hình thể của ký ức.

Đây không chỉ là một triển lãm để xem, mà là một hành trình để lắng nghe, cảm nhận và khâu lại những giấc mộng đã từng rơi. Sợi chỉ đỏ là biểu tượng cho nhân duyên - cho sự kết nối giữa người với người, giữa quá khứ và hiện tại. Không gian mở đầu như một cõi mơ, nơi giấc mộng tình yêu bắt đầu được thêu dệt.

"Mỗi ngày, tôi đều trở lại với hành động quen thuộc: cầm kim, luồn chỉ, khâu từng mũi nhỏ trên nền lụa dài. Mỗi đường kim như đang dịch chuyển, chầm chậm đẩy câu chuyện hội họa tiến dần về phía hoàn thiện – không phải theo lối tả thực hay tuyến tính, mà bằng một ngôn ngữ trừu tượng, nơi hội họa và khâu đan xen, gợi mở." - Họa sĩ Thu Trần chia sẻ.

Với Thu Trần, "Xống chụ xôn xao" là sự tiếp nối của hành trình "Trở về" – chuỗi sáng tác mang đậm dấu ấn cá nhân, nơi chị đối thoại không ngừng với bản sắc và tâm linh văn hóa. Trong dự án này, cùng các cộng sự, chị không chỉ sáng tạo, mà còn "hành lễ bằng nghệ thuật": mỗi đường kim, lớp vải, dải lụa là một nhịp cầu nối quá khứ với hiện tại, khâu lại những mảnh ký ức rời rạc của cộng đồng.

Ở Thu Trần, nghệ thuật không còn là trưng bày, mà là hành động sống là cách để con người tự nhận thức lại mối quan hệ giữa mình với cội nguồn, giữa hiện tại với lớp trầm tích văn hóa và lịch sử.

"Xống chụ xôn xao" vì thế không chỉ gợi ra vẻ đẹp của di sản, mà còn đánh thức cảm thức văn hóa cá nhân giữa thời đại dư thừa và biến động.

Sự cộng hưởng của các nghệ sĩ - từ hội họa, sắp đặt đến trình diễn

"Xống chụ xôn xao" được trưng bày tại Không gian Bảo tồn văn hóa Thái, ngay Quảng trường Sơn La - điểm nhấn trung tâm trong chuỗi hoạt động kỷ niệm 130 năm thành lập tỉnh Sơn La.

Giữa sắc nắng miền Tây Bắc, những dải lụa và phưm bay lên cùng gió như lời chào của đất trời, như nhịp thở của ký ức. Tác phẩm trở thành bản hòa ca của hội họa, sắp đặt và trình diễn, dung hợp chất liệu dân gian với ngôn ngữ đương đại - tạo nên một không gian vừa gần gũi vừa huyền ảo, tràn đầy sức sống và chiều sâu tư tưởng.

Tham gia cùng Thu Trần là họa sĩ Lê Thị Minh Tâm, người mang đến phong cách biểu hiện mạnh mẽ và táo bạo. Trong các tác phẩm của chị, vẻ đẹp nội tâm và thân thể người phụ nữ Thái hiện lên như biểu tượng của sức sống - vừa huyền thoại, vừa đời thường - là sự bền bỉ giữa đại ngàn. 

Hoạ sĩ Minh Tâm

Một mảnh ghép khác là Nguyễn Trần Thảo Nguyên - con gái của họa sĩ Thu Trần, đại diện cho thế hệ nghệ sĩ trẻ 9X. Cô mang đến góc nhìn mới mẻ, tinh tế về rừng, nơi cô sinh ra và lớn lên - qua ngôn ngữ trừu tượng giàu cảm xúc. Như sương sớm, như mây chiều, những tác phẩm của Thảo Nguyên gợi về cội - trong trẻo, lãng mạn và tự do.

Cùng với hai nữ họa sĩ, Thu Trần giới thiệu khoảng 20 tác phẩm hội họa - như hai dòng chảy thị giác giao thoa, nâng đỡ nhau trong hành trình nghệ thuật mang tên Piêu Du.

Chính sự gặp gỡ giữa các cá tính sáng tạo  từ biểu hiện, trình diễn đến sắp đặt đã tạo nên một không gian thấm đẫm tinh thần cộng hưởng. Mỗi tác phẩm, mỗi chuyển động, mỗi sắc màu trong triển lãm là một mảnh ghép của câu chuyện chung: hành trình trở về, kết nối, gìn giữ và tái sinh tình yêu với núi rừng Tây Bắc.

Mảnh ghép cuối cùng và cũng là điểm nhấn của triển lãm là phần trình diễn của nghệ sĩ Tây Phong. Anh mang đến ngôn ngữ biểu đạt cơ thể và âm nhạc giàu tính biểu tượng, kết nối hơi thở hiện tại với chiều sâu văn hóa của người Thái Tây Bắc. Những chuyển động của Tây Phong trong không gian, cùng sắp đặt của Thu Trần, tạo nên một tổng thể gắn bó chặt chẽ từ cấu trúc, tạo hình đến cảm xúc thị giác và thính giác, để nghệ thuật thực sự trở thành một nghi lễ sống động.

Kết nối ký ức - Đánh thức bản sắc

Giữa lòng Sơn La hôm nay, khi "Xống chụ xôn xao" cất lên những thanh âm nguyên sơ của phưm, của lụa, của núi rừng - đó cũng là lúc nghệ thuật khâu nối cội nguồn và mở ra những đối thoại mới về bản sắc dân tộc trong thế giới hiện đại.

Với họa sĩ Thu Trần, dự án này không chỉ là một sáng tạo nghệ thuật, mà còn là hành trình trở về quê hương - nơi chị sinh ra và lớn lên, như một lời tri ân gửi đến mảnh đất, con người và văn hóa đã nuôi dưỡng tâm hồn nghệ sĩ.

Từ mỗi đường khâu, dải lụa, sắc màu, âm thanh… "Xống chụ xôn xao" đã trở thành một nghi lễ nghệ thuật - nơi con người tìm lại mình qua di sản, và để di sản sống mãi qua con người.