Học cách "check-in" thư viện và bảo tàng

Tại Thư viện Trường ĐH KHXH&NV - Đại học Quốc gia TP.HCM (cơ sở Linh Xuân) vừa diễn ra buổi trò chuyện "Check-in thư viện và bảo tàng, check-in tri thức".

Buổi trò chuyện có sự đồng hành của TS Nguyễn Thị Hậu (Tổng Thư ký Hội Khoa học lịch sử TP.HCM) và TS Bùi Thu Hằng (Giám đốc Trung tâm Thông tin, Thư viện và Bảo tàng, ĐH QG TP.HCM).

Vận dụng nguồn tri thức lớn

Buổi trò chuyện xoay quanh vấn đề làm thế nào để khai thác hiệu quả kho tài liệu đồ sộ, tìm kiếm đúng nguồn thông tin phục vụ học tập và nghiên cứu, cũng như phương pháp đọc sách hiệu quả và cơ hội để sinh viên tham gia vào công tác nghiên cứu, bảo tồn thư viện, bảo tàng.

Tại buổi trò chuyện, khi nói về vai trò của thư viện và bảo tàng, Tiến sĩ Nguyễn Thị Hậu nhấn mạnh: "Nếu chúng ta đến một vùng đất hoặc một địa phương nào đó và muốn tìm hiểu về văn hóa, con người nơi đây, thì hai địa điểm cần ghé thăm đầu tiên chính là thư viện và bảo tàng". Theo bà, thư viện và bảo tàng là nơi lưu giữ, cô đọng nhất những tri thức, lịch sử và văn hóa của một vùng đất. Chỉ cần vài giờ tham quan, tìm hiểu, người ta có thể hình dung được phần nào về lịch sử, văn hóa và con người tại địa phương đó.

Tuy nhiên, vai trò to lớn ấy chỉ được phát huy tối đa khi giới trẻ biết cách khai thác và tận dụng. Chia sẻ về việc tiếp cận kho tri thức từ thư viện, tiến sĩ Nguyễn Thị Hậu cho rằng: "Muốn sách không chán thì trước hết phải thật sự yêu thích chúng". Theo bà, để tạo hứng thú đọc sách, mỗi người nên sở hữu một cuốn sách riêng, cầm trên tay và ngồi đọc một cách nghiêm túc. Trong quá trình đọc, cần tự đặt câu hỏi, ghi chú những ý hay và tâm đắc. Đây là thói quen tốt, đặc biệt hữu ích cho sinh viên khi thực hiện các nghiên cứu hoặc công trình khoa học, bởi những ghi chú này sẽ trở thành nguồn tư liệu quý giá phục vụ trực tiếp cho vấn đề mình quan tâm.

Bên cạnh đó, Nguyễn Thị Hậu khuyến khích sinh viên thường xuyên đến các địa danh, bảo tàng để tìm hiểu hiện vật và di tích lịch sử. Chỉ khi tận mắt nhìn thấy những hình ảnh chân thực, người học mới cảm nhận rõ nét giá trị của lịch sử và văn hóa. Sau này, khi đọc lại sách về những hiện vật hoặc sự kiện đã từng trực tiếp trải nghiệm, người đọc sẽ có cảm giác kết nối đặc biệt, vừa tăng hứng thú đọc sách vừa hiểu sâu sắc hơn nội dung.

Trong phần cuối buổi chia sẻ, Nguyễn Thị Hậu cũng kể về những trải nghiệm cá nhân trong quá trình học tập và nghiên cứu, đồng thời đưa ra nhiều lời khuyên thiết thực cho sinh viên, từ cách chọn lọc sách cho đến kỹ năng thích ứng với môi trường đại học, giúp các bạn định hình phương pháp học tập chủ động và hiệu quả.

Tiên phong liên kết hai thiết chế thư viện và bảo tàng trong trường đại học

Thư viện và bảo tàng từ lâu đã được xem là hai thiết chế quan trọng trong giáo dục và nghiên cứu. Thư viện là "kho tàng tri thức" với hệ thống tài liệu, sách, tạp chí, dữ liệu số phục vụ việc học tập, nghiên cứu, trong khi bảo tàng là nơi lưu giữ, trưng bày các hiện vật gắn liền với lịch sử, văn hóa và khoa học. Sự kết hợp giữa hai thiết chế này tạo nên môi trường học thuật phong phú, giúp sinh viên vừa tiếp cận tri thức lý thuyết, vừa trực tiếp trải nghiệm hiện vật thực tiễn.

Trên thế giới, nhiều trường đại học lớn đều có cả thư viện và bảo tàng phục vụ hoạt động đào tạo. Chẳng hạn, Đại học Harvard (Mỹ) sở hữu hệ thống thư viện đồ sộ cùng nhiều bảo tàng nổi tiếng như Bảo tàng Nghệ thuật Harvard, nơi lưu giữ hàng nghìn tác phẩm quý giá. Đại học Oxford (Anh) cũng có thư viện Bodleian danh tiếng cùng Bảo tàng Lịch sử tự nhiên, hỗ trợ mạnh mẽ cho công tác nghiên cứu và giảng dạy. Tuy nhiên, tại các trường này, thư viện và bảo tàng thường hoạt động như hai đơn vị tách biệt.

Ở Việt Nam, Trường ĐH KHXH&NV, Đại học Quốc gia TP.HCM là trường tiên phong kết hợp hai thiết chế này thành một đơn vị chung là Trung tâm Thông tin, Thư viện và Bảo tàng. TS Bùi Thu Hằng (giám đốc trung tâm) chia sẻ: "Đây là trường ĐH đầu tiên kết hợp thư viện và bảo tàng chung trong một đơn vị. Ở nước ngoài, nhiều trường có cả thư viện và bảo tàng nhưng không liên kết thành một khối thống nhất. Ở Việt Nam, ngoài chúng tôi, Trường ĐH KHXH&NV, ĐHQG Hà Nội cũng có bảo tàng và thư viện, nhưng hoạt động tách rời".

Việc kết hợp thư viện và bảo tàng mang lại nhiều lợi ích thiết thực cho sinh viên. Thay vì chỉ học qua sách vở, sinh viên có thể đồng thời khai thác nguồn tài liệu và chiêm ngưỡng các hiện vật, từ đó hình thành tư duy liên ngành, nâng cao khả năng nghiên cứu và sáng tạo. Đây cũng là không gian truyền cảm hứng, khơi dậy niềm tự hào về truyền thống, đồng thời giúp nhà trường quản lý và khai thác hiệu quả các nguồn lực.

Sáng kiến này mở ra mô hình mới cho các trường đại học Việt Nam. Hiện một số trường như Đại học Văn hóa TP.HCM hoặc Đại học Đà Lạt cũng đang lên kế hoạch xây dựng bảo tàng trong khuôn viên. Với tầm nhìn dài hạn, việc kết hợp thư viện và bảo tàng hứa hẹn trở thành xu hướng, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục và trải nghiệm học tập của sinh viên trong thời kỳ hội nhập.