(TT&VH) - Chiều qua 11/12, tại Viet Art Centre đã khai mạc một triển lãm kỳ lạ ghép đôi điêu khắc - hội họa của hai tác giả tuổi trung niên nhưng lão thành trong nghề nghiệp: họa sĩ Lý Trực Sơn (sinh năm 1949) và nhà điêu khắc Đào Châu Hải (1955). Triển lãm có tên Không vô can và Ballad Biển Đông (kết thúc ngày 16/12). Lý do trực tiếp, quan trọng dẫn tới triển lãm lạ lùng này: Giữa năm vừa rồi, họ có một chuyến ra thăm Trường Sa… TT&VH xin giới thiệu bài viết của họa sĩ, nhà phê bình Phan Cẩm Thượng về triển lãm này.
Trừu tượng 2 (Lý Trực Sơn, màu tự nhiên trên giấy dó, 2010)
1. Không như những triển lãm khác, người ta sẽ nhìn vào hai người nổi tiếng xem họ có gì mới hơn không, hay là cái cũ cũng được, nhưng phát triển có chiều sâu và hệ thống. Đó là cái nhìn sẽ khắt khe, nhưng tất yếu, nghệ thuật đòi hỏi như vậy với những người theo đuổi và nổi đình đám với nó.
Đây là hai người luôn muốn sống trong đời sống hoàn toàn là nghệ thuật, không phải là cái gì khác, tự họ cũng khắt khe với đồng nghiệp, nghề nghiệp, nhất là với một nền nghệ thuật còn hoạt động rất nghiệp dư, đơn lẻ, thiếu sự liên kết giữa các nghệ thuật và quan hệ mật thiết giữa nghệ sĩ các ngành khác nhau. Cái mâu thuẫn giữa hoàn cảnh sống và nhu cầu sáng tác thực ra đã được giải quyết, ai cũng đủ phương tiện hành nghề, có xưởng vẽ, không quá lo lắng đến cơm áo gạo tiền, nhưng hình như chẳng ai thấy thế là đủ, ai thấy đủ thì mãn nguyện tự dừng nghệ thuật của mình. Nghệ thuật Việt Nam có đủ năng lực để đạt những đỉnh cao, nhưng đối với trường nghệ thuật quốc tế, nó dừng lại ở mức độ phản ảnh đời sống văn hóa. Khi thời điểm giao lưu bắt đầu bằng văn hóa qua đi, nghệ thuật không đẩy sâu được vào thị trường lớn, rồi tự lụi tàn trong rất nhiều quan hệ quốc tế đã có cơ sở tốt đẹp.
Người ta trông chờ ở hai ông không chỉ đứng ở nơi cái mới hình thành, đồng tình với nó, và nếu có thể thì là những người dẫn dắt thế hệ trẻ. Hai mươi năm trước, khi Nguyễn Trung mới ngoài 50 và mới phát triển hội họa trừu tượng, ông than với tôi rằng: Đáng nhẽ ở lứa tuổi 50, 60 người ta phải là những người đi đầu trong các trường phái mới (như ở phương Tây), thì ở ta lại là những người phản đối cái mới và thế hệ trẻ.
Các ngôn ngữ trừu tượng, rồi sắp đặt, trình diễn... ban đầu đều gặp khó khăn để được chấp nhận, rồi sau đó cũng nhanh chóng hòa nhập vào đời sống nghệ thuật chung, nhưng lớp bảo thủ vẫn nguyên như thế, được bổ sung thêm bởi những người già mới và những người trẻ nhưng chóng già nua. Khi sự quản lý nghệ thuật trở nên lỏng lẻo so với thời bao cấp, sự tự chịu trách nhiệm tăng lên, những thế hệ sinh năm 1980, 1990, và không bao lâu nữa là thế hệ sinh năm 2000, tự hình thành một không gian nghệ thuật mới, chỉ có thể gọi là nghệ thuật thị giác, chứ ranh giới giữa các ngôn ngữ và chất liệu không quan trọng nữa.
2. Đào Châu Hải đã thành công với những nhóm điêu khắc trẻ của ông, liên tục bày triển lãm 5 năm gần đây. Họ thoát hẳn ra khỏi ngôn ngữ tả thực, chất liệu đơn thuần, không gian tượng tròn và hình thể con người đơn thuần. Những điều đó chưa được ly khai nhưng không còn chi phối nữa. Tức là điêu khắc với quan niệm truyền thống, dù là truyền thống cổ điển phương Tây hay truyền thống Á Đông cũng hết khả năng về ngôn ngữ so với nhu cầu và quan niệm về điêu khắc đương đại, tính đến cả Henry More và Brancusi. Điêu khắc đương đại Việt Nam đi sau một nhịp so với hội họa, nhưng nó lại tiến đến bản chất nghệ thuật gần hơn, và không bị (hay không được) thương mại hóa.
Sóng 2 (Đào Châu Hải, sắt, 2010)
Đào Châu Hải đóng góp tích cực cho công việc này, và luôn dẫn đầu bởi sáng tác bất ngờ, chẳng hạn như bức tượng - cái nhà - đường hầm sóng ở Đồ Sơn. Rồi những tác phẩm Đe sắt lớn, những bức tượng Tứ pháp chất liệu tổng hợp. Trong sáng tác, Đào Châu Hải là con người ngông nghênh, chơi sang, thích sự đồ sộ và ấn tượng mạnh. Những bức tượng lấy cảm hứng từ sóng biển và cuộc sống ở Trường Sa lần này cũng nằm trong cái tính cách đó. Chúng không phải là ẩn dụ nghệ thuật, mà là sự phô diễn cái cảm giác vừa sâu vừa mạnh, vừa trắng trợn, không quan tâm đến thẩm mỹ là gì.
3. Lý Trực Sơn vẫn là một họa sĩ nề nếp, bước thong thả và ngạo mạn trong lòng. Sơn mài là cơ sở cho thành công của ông, khi ông có thể tự hào là người nắm được những bí quyết chính yếu nhất của hội họa sơn mài. Phần còn lại phó mặc cho số phận thôi.
Khi ông sang Tây, có nữ họa sĩ cho ông tất cả các đồ vẽ sang trọng, mua từ các cửa hàng dành cho nghệ sĩ chuyên nghiệp, rồi cô nọ đi tìm những màu sắc trong cây cỏ đất đá. Lý Trực Sơn sau này mới hiểu được đó là sự vứt đi các phương tiện thiếu tự nhiên với nghệ thuật, mà quay lại với con đường xưa cũ nhưng biểu cảm tốt nhất cái con người nguyên sơ. Ông chế màu từ đất đá, cây cỏ, miễn là có thể, cái đó thì đầy rẫy trong một khu vườn ngoại ô, tuy màu sắc của chúng là vô định không hề theo ta, không đủ bảng màu, nhưng phong phú theo kiểu tự nhiên của chúng.
Cảm giác về bề mặt màu của tấm sơn mài, cũng theo ông vào việc dùng màu nước chiết xuất từ cây cỏ tự nhiên, ngay cả sự tương đồng giữa trừu tượng vẽ trên giấy dó và trừu tượng sơn mài. Người vẽ không sợ hỏng, không lo mình vẽ gì, không nghĩ đến ai xem, ai đánh giá, không cần giá trị, không mới cũng không cũ... đó chỉ là mình tự biết như vậy, tự là như vậy.
***
Tôi cũng không làm cái việc đánh giá hai ông vào mức độ nào. Tôi thấy họ sống với nghệ thuật như người có đạo sống có đời sống tôn giáo thường nhật. Họ có thể có những tác phẩm hay hoặc dở, ta thích hay không thích, nhưng chắc chắn đó là hai người nặng lòng với nhân thế, cũng được quy định bởi cái khuôn mẫu văn hóa Việt, và cách này hay cách khác muốn thoát khỏi nó, hoặc làm ra cái khác.
Ngày 5/6, làn sóng phản đối quốc tế đang gia tăng sau khi Tổng thống Mỹ Donald Trump ký ban hành lệnh cấm và hạn chế nhập cảnh đối với công dân từ nhiều nước với lý do an ninh quốc gia.
Ngày 6/6, Sở Xây dựng Hà Nội cho biết, trong tháng 6/2025, thành phố Hà Nội tổ chức hai kỳ thi quan trọng, với số lượng thí sinh rất lớn. Kỳ thi tuyển sinh vào lớp 10 THPT diễn ra từ ngày 7 đến 9/6, với khoảng 110.000 thí sinh tại 201 điểm thi.
Những ngày này, kỳ thi vào lớp 10 công lập diễn ra tại Hà Nội, TP. HCM và nhiều tỉnh, thành phố khác. Đây là kỳ thi đầu tiên được tổ chức theo Chương trình giáo dục phổ thông 2018, với nhiều điểm mới trong cách đánh giá năng lực học sinh.
Từ chiến thắng lịch sử tại Eurovision 1974 với Waterloo đến dự án ABBA Voyage và âm nhạc mới sử dụng AI, ABBA không chỉ là biểu tượng âm nhạc Thụy Điển mà còn là cầu nối văn hóa toàn cầu.
Ngay khi đặt chân tới Kuala Lumpur trưa nay 6/6, đội tuyển Việt Nam đã đón nhận tình cảm nồng ấm của cộng đồng người Việt Nam tại Malaysia. Tất cả mọi người đều gửi lời chúc chiến thắng tới thầy trò HLV Kim Sang Sik.
Chuyên gia Đoàn Minh Xương cho rằng đội tuyển Malaysia sẽ rất khác với hàng loạt cầu thủ nhập tịch chất lượng, nhưng HLV Kim Sang Sik cùng đội tuyển Việt Nam không nên quá lo cho chuyến làm khách trên sân Bukit Jalil.
Michelin đã chính thức công bố danh sách các cơ sở ăn uống được tuyển chọn của MICHELIN Guide Hà Nội | Thành phố Hồ Chí Minh | Đà Nẵng 2025 tại khu nghỉ dưỡng InterContinental Danang Sun Peninsula Resort.
Tại Di tích quốc gia đặc biệt Đền Quán Thánh - một trong "Thăng Long tứ trấn" linh thiêng, UBND quận Ba Đình vừa ra mắt tour du lịch đêm "Tiếng chuông Trấn Vũ".
Sáng 6/6, tại Trụ sở Trung ương Đảng, Tổng Bí thư Tô Lâm chủ trì cuộc họp Bộ Chính trị cho ý kiến về tình hình, tiến độ thực hiện các nghị quyết, kết luận của Trung ương, Bộ Chính trị về sắp xếp tổ chức bộ máy và đơn vị hành chính.
Các chiến sĩ, học viên Công an nhân dân đang miệt mài tập luyện, chuẩn bị cho Lễ diễu binh, diễu hành Kỷ niệm 80 năm Cách mạng tháng Tám và Quốc khánh nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
Sau bao ngày mong đợi từ giới mộ điệu lẫn truyền thông cả nước, Aquafina Tuần lễ Thời trang Quốc tế Việt Nam (AVIFW SS 2025) mùa thứ 19 đã chính thức khai màn trong không khí sôi động và mãn nhãn tại Nhà thi đấu Nguyễn Du, TP.HCM.
Sau hơn 1 năm, tuyển bóng chuyền nữ Việt Nam gặp lại Hong Kong (Trung Quốc). Chúng ta đã thắng họ 3-0 ở AVC Challenge Cup 2024 và kết cục trận ra quân ở AVC Nations Cup 2025 chắc chắn cũng sẽ không thay đổi khi tuyển Việt Nam được đánh giá vượt trội đối thủ.
Sáng 6/6/2025, hơn 76.000 thí sinh đã chính thức bước vào kỳ thi vào lớp 10 công lập năm học 2025-2026 của Thành phố Hồ Chí Minh với môn thi đầu tiên là Ngữ văn.
100 năm qua, Báo chí cách mạng Việt Nam không chỉ là "vũ khí" sắc bén trên "mặt trận" tư tưởng-văn hóa mà còn là "ngọn lửa" thắp sáng lý tưởng, "dẫn đường" dư luận, "đồng hành" cùng vận mệnh dân tộc.
Trong hai ngày 3 và 5/6, Pfizer Việt Nam phối hợp cùng Hội Y học Dự phòng Việt Nam tổ chức chuỗi hội nghị khoa học quốc tế với chủ đề "Vai trò của vắc-xin phế cầu cộng hợp đa giá trên người lớn – Di sản & Hành trình", quy tụ hơn 1.000 chuyên gia trong và ngoài nước.
Giáo sư Hoàng Chương - Anh hùng Lao động thời kỳ đổi mới, Viện trưởng Viện Nghiên cứu, bảo tồn và phát huy văn hóa dân tộc - qua đời ngày 5/6/2025, tại Hà Nội.