Hình tượng rắn trong thể thao

Trong thể thao, hình tượng con rắn biểu trưng cho sức mạnh, sự nhanh nhẹn, linh hoạt và bất ngờ. Rắn biểu tượng cho sự khôn ngoan, nói đến khả năng phán đoán và ứng biến trong thi đấu. Rắn cũng đại diện cho tinh thần vượt khó, không ngừng nỗ lực, tinh thần cạnh tranh và quyết tâm chiến thắng trong thể thao.

Con rắn được công nhận như một trong những biểu tượng thần thoại lâu đời và phổ biến nhất lịch sử loài người. Trong văn hóa phương Đông hoặc phương Tây, rắn thường được gắn liền với các biểu tượng đa dạng như sự khôn ngoan, mạnh mẽ, nguy hiểm, đồng thời cũng là hình ảnh của sự biến hóa, thậm chí lừa lọc.

Rắn trong bóng đá

Trong bóng đá, "chơi rắn" hay "đá rắn" là những thuật ngữ miêu tả lối chơi quyết liệt, thể hiện sự cứng rắn trong từng pha bóng và không ngại va chạm, đôi khi đến mức thô bạo. Trường phái bóng đá Italy trong chiều dài lịch sử có nhiều đại diện cho phong cách này, như Claudio Gentile - nhà vô địch World Cup 1982 với nhiều tình huống khiến Diego Maradona đau đớn, Mauro Tassotti, Marco Materazzi… Bên cạnh đó, còn có cựu hậu vệ người Uruguay Paolo Montero, Pepe hay Sergio Ramos. Gavi, ngôi sao trẻ của Barcelona với kỹ thuật rất tốt, cũng nằm trong số cầu thủ đá rắn.

Đa phần những cầu thủ đá rắn có thể hình tốt hoặc nền tảng thể lực vượt trội. Đôi khi, phẩm chất kỹ thuật xuất sắc mà họ sở hữu bị che lấp bởi sức mạnh, khả năng chịu đựng và tinh thần chiến đấu không khoan nhượng. Stefan Effenberg, Roy Keane, Nemanja Vidic hay Nigel de Jong không ít lần khiến đối thủ chấn thương vì sự quyết liệt. Họ sẵn sàng nhận thẻ vàng để ngăn đối phương tấn công. V-League, các giải đấu Indonesia, Myanmar hay Thái Lan cũng xuất hiện rất nhiều cầu thủ vào bóng mạnh hơn mức cần thiết.

Đối với bóng đá chuyên nghiệp, "rắn" không chỉ gói gọn về lối chơi quyết liệt. Đây cũng có thể là cách để chỉ những chiến thuật giàu tính biến hóa, vận hành nhuần nhuyễn và có khả năng điều chỉnh rất linh hoạt tùy theo cách đá của đối thủ hoặc thế trận. Louis van Gaal, Marcelo Bielsa hay Michel Hidalgo - nhà cầm quân giúp Pháp giành EURO 1984, Vicente del Bosque là đại diện tiêu biểu cho hình ảnh này. Riêng đối với Arrigo Sacchi hay Pep Guardiola, họ luôn theo đuổi thứ bóng đá pressing cường độ cao để áp đặt lối chơi. Jurgen Klopp phần nào cũng vậy.

Trong một số trường hợp, khái niệm "rắn" còn dùng để chỉ những cầu thủ có khả năng lừa bóng xuất sắc, sự thay đổi đột ngột trong bước chạy khi có bóng hoặc không bóng. "Những con rắn" trên sân cỏ này có thừa sự khéo léo, rất khó đoán trong từng pha bóng, rất thông minh, khả năng đọc tình huống, ứng biến nhanh chóng để tạo ra sự khác biệt cho trận đấu. Nói cách khác, họ là sự mưu mẹo và khả năng quan sát tinh tế. Họ có thể thích nghi nhanh chóng với mọi tình huống trên sân, tự điều chỉnh bản thân sao cho hiệu quả và phù hợp với hoàn cảnh xung quanh nhất mà không để đối phương bắt bài.

Bóng đá thế giới có rất nhiều nghệ sĩ về phong cách này, từ Johan Cruyff đến Maradona, Zinedine Zidane, Ronaldinho, Andres Iniesta, Lionel Messi, Neymar… Gần đây nhất là Lamine Yamal, nhà vô địch EURO 2024 với kỷ lục kiến tạo (4), chuyên gia của những cú trivela. Họ là những biểu tượng của lối chơi mềm mại, tinh quái và đầy sự biến hóa với mỗi pha xử lý luôn nhanh hơn đối thủ một vài nhịp. Bóng đá Việt Nam cũng ghi nhận "Ba Đẻn" Nguyễn Thế Anh (biệt danh của ông gắn với loài rắn biển), Nguyễn Hồng Sơn, các biểu tượng của Thể Công (CLB Quân đội).

Ngược lại, "rắn" cũng được sử dụng theo ý nghĩa chê bai trong một số trường hợp. Điều này giống như mô tả về rắn trong Sách Sáng thế: rắn là con vật quỷ quyệt hơn mọi con thú trên cánh đồng. Ở đây, rắn đại diện cho những cầu thủ lừa dối, lươn lẹo trong các tình huống không minh bạch. Chẳng hạn, khi cầu thủ ký hợp đồng với một CLB nhưng sau đó lại tìm cách thay đổi điều khoản hợp đồng để chuyển sang đội khác mà không thông qua các thủ tục phù hợp. Điều này thường xảy ra nhiều hơn tại các nền bóng đá không thuộc nhóm mạnh nhất thế giới. Điều này về lâu dài có hại cho cầu thủ hơn là CLB và giải đấu.

Sự biến hóa trong thể thao

Một trong những đặc trưng nổi bật của hình tượng con rắn trong thể thao chính là khả năng biến hóa và sự nhanh nhẹn. Xét về mặt ý nghĩa, điều này dựa trên quan niệm trong thần thoại Hy Lạp về việc con rắn thường gắn với các địch thủ nguy hiểm nhất. Chưa nói đến thần thoại, con rắn hiện diện trong võ thuật truyền thống của quốc gia. Rắn là biểu tượng xà trong Tượng hình quyền, cũng như một trong năm con vật của Ngũ hình quyền. Xà quyền, hay xà hình quyền, là những đòn tay được thực hiện theo động tác mổ của loài rắn, với các thế võ, thủ pháp mang hình dáng loài động vật này.

Từ những hành động, cử chỉ, hay cách săn mồi của loài rắn mà người ta chắt lọc sự tinh túy để sáng tạo ra các chiêu thức, thế võ, đòn quyền mang tính chiến đấu cao. Thậm chí, những đòn đánh này còn mang ý nghĩa về sự cạnh tranh sinh tồn. Mặt khác, võ thuật dựa trên hình ảnh loài rắn cũng nhằm mục đích tự vệ. Ở các nền văn hóa khác nhau, loài rắn biểu tượng cho nước, lửa, linh hồn, nhục dục, quyết đoán và cả sự đa nghi. Vì vậy, đặc trưng võ thuật về rắn là trong nhu có cương, cương nhu tương tế.

Các môn thể thao mang tính chiến thuật cao như bóng rổ, hay thể dục nghệ thuật cũng gắn với hình ảnh rắn. Những VĐV có thể biến hóa trong từng pha ra đòn, thay đổi chiến thuật, từng bước đẩy đối thủ vào tình thế khó khăn mà không để lộ điểm yếu của mình. Con rắn là biểu tượng của sự nguy hiểm tiềm ẩn, vì vậy, trong thể thao, những VĐV "rắn" này luôn biết cách khai thác điểm yếu của đối phương để giành chiến thắng.

Muhammad Ali được các nhà nghiên cứu phương Tây ví như hình ảnh con rắn trên sân quyền anh. Huyền thoại thể thao có biệt danh "The Greatest" có một câu nói bất hủ về cách đánh của mình: "Lơ lửng như bướm, chích như ong". Ông bay lượn như những chú bướm khi cần né đòn, tung những cú đấm làm cho đối thủ choáng váng như bị một chú ong chích. Những gì Ali thể hiện trong đỉnh cao sự nghiệp và không khác gì một con rắn luôn làm chủ mọi tình huống trên võ đài. Ali là hình mẫu về sự nhanh nhẹn, khéo léo trong việc di chuyển và ra đòn. Cựu võ sĩ sinh năm 1942 (mất năm 2016) luôn thể hiện phong cách thi đấu với sự biến hóa không thể ngờ tới, dù đối thủ có nghiên cứu bao nhiêu video về ông.

Nhìn chung, "rắn" chỉ ám chỉ một phần rất ít những hành vi không đẹp, gian lận hay sự lừa lọc. Xét ở góc độ thể thao đỉnh cao, hình ảnh con rắn là sự kết hợp hoàn hảo giữa tài năng, nghị lực, sự thông minh, tinh thần thi đấu và thể trạng. Các VĐV bơi lội, nhảy cầu, hoặc một số môn thể thao dưới nước, được ví như "rắn nước".

Biểu tượng thực tế

Những hình ảnh rắn khổng lồ luôn xuất hiện trên khái đài dành cho tifosi Inter khi đội nhà thi đấu. Bởi vì, ngoài cách gọi "Nerazzurri" quen thuộc dựa trên màu áo đen - xanh, một trong những biệt danh của đội là "Il Biscione" (Con rắn cỏ lớn). Logo của CLB khúc côn cầu Detroit Vipers (Mỹ) có hình con rắn. Arizona Diamondbacks, CLB bóng chày khá nổi tiếng của Mỹ, có những biệt danh liên quan đến rắn như "The Desert Snakes" (rắn sa mạc) hay "Los Serpientes" (những chú rắn), mặc dù linh vật là… chú mèo rừng.

Rất nhiều giải đấu và CLB thể thao trên thế giới sử dụng rắn để làm biểu tượng. Không ít VĐV có biệt danh liên quan đến rắn, nổi tiếng như Kevin Durant (bóng rổ), Milan Jovanovic (bóng đá). Ở Việt Nam, quả bóng chính thức sử dụng tại V-League 2021 có tên UHV 2.07 Cobra, được Động Lực sản xuất với cảm hứng từ loài rắn hổ mang.