Hà Nội chuẩn bị gì cho tương lai của một Thành phố học tập?

Sự xuất hiện của "Thành phố học tập toàn cầu" thứ 6 tại Việt Nam giúp chúng ta hiểu rõ hơn về quỹ đạo phát triển, cũng như những đòi hỏi đối với Thủ đô Hà Nội trong giai đoạn tới.

Một thông tin đáng chú ý: Ngày 4/12 vừa qua, UNESCO đã chính thức ghi danh Hà Nội vào mạng lưới các Thành phố học tập toàn cầu của tổ chức này. Trước đó, chúng ta cũng đã lần lượt có các trường hợp tương tự với Sa Đéc và Cao Lãnh (tỉnh Đồng Tháp), Vinh (tỉnh Nghệ An), Sơn La (tỉnh Sơn La) và TP.HCM.

Vượt hơn niềm vui từ một danh hiệu, sự xuất hiện của "Thành phố học tập toàn cầu" thứ 6 tại Việt Nam còn giúp chúng ta hiểu rõ hơn về quỹ đạo phát triển, cũng như những đòi hỏi đối với Thủ đô Hà Nội trong giai đoạn tới.

Được thành lập từ 2013, Mạng lưới các Thành phố học tập toàn cầu của UNESCO gắn với các thành phố/đơn vị hành chính đã triển khai thành công và cam kết tiếp tục triển khai nhiều chính sách thúc đẩy giáo dục chất lượng và học tập suốt đời cho mọi công dân. Mạng lưới này cũng là nền tảng trao đổi quốc tế, giúp các thành viên chia sẻ kinh nghiệm chuyên môn và thực tiễn trong duy trì một "Thành phố học tập".

Đặt bên cạnh 5 trường hợp đã được công nhận trước đó tại Việt Nam, sự góp mặt của Hà Nội còn mở ra một cột mốc mới, khi thành phố này là Thủ đô của cả nước, và cũng là nơi tích lũy truyền thống giáo dục và văn hóa kéo dài suốt cả ngàn năm của dân tộc. Có nghĩa, sự ghi nhận từ UNESCO cũng phản ánh quá trình xây dựng xã hội học tập mà Việt Nam đã nhiều lần nhấn mạnh ở cấp quốc gia.

Bởi trong bối cảnh hiện nay, một quốc gia khó có thể tiếp tục phát triển chỉ bằng tốc độ tăng trưởng hay mở rộng quy mô kinh tế, nếu không đồng thời tạo điều kiện để công dân học tập và tích lũy tri thức ở mọi thời điểm của cuộc sống. Yêu cầu này càng trở nên rõ nét khi nền kinh tế hiện đại phụ thuộc ngày càng nhiều vào tri thức. Nói cách khác, học tập suốt đời không còn là lựa chọn cá nhân, mà đang là điều kiện để xã hội tiến lên.

***

Với riêng Hà Nội, danh hiệu này còn mở ra một không gian trao đổi rộng lớn, khi thành phố bước vào Mạng lưới Thành phố học tập toàn cầu với 425 thành viên thuộc 91 quốc gia. Nhờ đó, Hà Nội có điều kiện tiếp cận kinh nghiệm và ý tưởng quản lý giáo dục từ nhiều mô hình khác nhau, đồng thời có khả năng hợp tác trong các lĩnh vực giáo dục, văn hóa và sáng tạo. Những kết nối này có thể giúp thành phố xây dựng hệ thống thiết chế học tập phù hợp với nhu cầu cộng đồng, từ đó giúp hình ảnh Hà Nội không chỉ gắn với bề dày lịch sử và văn hóa, mà còn với năng lực tổ chức một đời sống học tập linh hoạt.

Và thực tế, sự ghi danh này cũng cần được xem như điểm khởi đầu cho những cách tiếp cận mới trong tương lai, khi các tiêu chí hình thành một xã hội học tập theo đúng nghĩa có thể trở thành thước đo cho từng quyết định phát triển của thành phố.

Tại đó, Hà Nội có thể nhìn lại toàn bộ hệ thống giáo dục và các chương trình khuyến học hiện có, không chỉ trên bình diện chính sách, mà cả trong cách vận hành các thiết chế phục vụ người dân. Bởi, các trung tâm học tập cộng đồng, nhà văn hóa, thư viện, không gian sinh hoạt dân cư hay những chương trình đào tạo trong doanh nghiệp đều cần được thực sự tạo điều kiện để mọi người tiếp cận tri thức, dễ dàng học ở nhiều thời điểm khác nhau, phù hợp với điều kiện công việc và gia đình, đồng thời đáp ứng nhu cầu học đa dạng của các nhóm tuổi.

Và tất nhiên, ở chiều ngược lại, một thành phố học tập không thể hình thành nếu người dân thiếu đi sự chủ động tham gia học tập và tự bồi dưỡng kiến thức cho mình. Việc theo đuổi tri thức trong suốt cuộc đời – dù thông qua những khóa học chính quy, phi chính quy hay kể cả tự học – cần từng bước trở thành một thói quen bình thường của cộng đồng. Để rồi, khi người dân coi việc học như một hoạt động tự nhiên trong đời sống hàng ngày, còn chính quyền coi việc mở rộng cơ hội học tập là nhiệm vụ phát triển lâu dài, lúc đó danh hiệu từ UNESCO mới thật sự phát huy giá trị một cách bền vững.

Con đường để Hà Nội tiếp tục hoàn thiện mô hình một thành phố học tập sẽ còn dài, nhưng vẫn có những nền tảng quan trọng để chúng ta tin rằng nó hiện diện trong cách thành phố vận hành mỗi ngày, cũng như trong tư cách Thủ đô luôn chuẩn bị cho tương lai bằng tri thức.