Góc chiến thuật: Mốt mới mà cũ ở Ngoại hạng Anh

Sau 7 vòng đấu đầu tiên của mùa giải Ngoại hạng Anh 2025/26, giới chuyên môn nhận ra một điều thú vị: Bóng đá Anh đang "đi ngược thời gian".

Giữa thời đại của pressing tầm cao, kiểm soát bóng và những chiến thuật định vị phức tạp kiểu Pep Guardiola, một xu hướng tưởng chừng đã tuyệt chủng lại đang quay trở lại mạnh mẽ: Bóng dài, bóng bổng, ném biên xa và những tình huống cố định.

Vũ khí tấn công thế hệ mới

Theo thống kê của WhoScored, tính đến thời điểm này, 45 trong tổng số 182 bàn thắng được ghi từ các tình huống cố định, chiếm 26% tổng số bàn thắng, tăng rõ rệt so với 18% mùa trước và 19% mùa 2023/24. Riêng bàn thắng từ phạt góc tăng lên 0,49 bàn mỗi trận, cao hơn nhiều so với mức trung bình 0,36 của mùa trước.

Nếu trước đây, các đội bóng Anh bị chê là "chỉ biết tạt cánh đánh đầu", thì nay chính điều đó lại trở thành thứ vũ khí chiến lược. Những pha ném biên xa, tưởng chừng là chi tiết nhỏ nhặt, đã trở thành mảng miếng mới. Mùa trước, toàn giải chỉ có 8–9 bàn được ghi từ ném biên, thì nay, con số đó đã gấp đôi, và nếu giữ nhịp độ hiện tại, mùa này có thể chạm mốc hơn 30 bàn từ ném biên, một kỷ lục chưa từng có trong kỷ nguyên Premier League.

Nguyên nhân của sự thay đổi này không đơn giản là hoài cổ. Một phần đến từ lịch thi đấu dày đặc, khiến HLV các đội không đủ thời gian rèn luyện chiến thuật kiểm soát bóng phức tạp. Bóng bổng và các tình huống cố định, vốn đơn giản hơn, lại mang đến hiệu quả tức thời. Mặt khác, nó còn là phản ứng tự nhiên trước sự "bão hòa chiến thuật" kiểu Pep Guardiola, thứ bóng đá định vị (positionism) gần như đã đạt đến giới hạn.

Khi những con số về kiểm soát bóng đã đạt "trần" 60%, nhiều HLV nhận ra: Thay vì cố gắng kiểm soát từng đường chuyền, tại sao không đơn giản hóa vấn đề bằng cách đưa bóng thẳng vào vòng cấm? Họ đang "đưa quả bóng lên không trung" theo đúng nghĩa đen, và kết quả lại khả quan hơn mong đợi.

Khi các ông lớn cũng đi ngược thời gian

Nếu chỉ là vài đội nhỏ như Luton hay Bournemouth chơi bóng dài, chẳng ai để tâm. Nhưng khi Arsenal, Chelsea, Liverpool, Tottenham và cả Man City bắt đầu tăng tần suất chơi bóng trực diện, thì rõ ràng đây không còn là trào lưu ngẫu nhiên, mà là một dịch chuyển chiến thuật thực thụ.

HLV Thomas Frank là người tiên phong, khi còn dẫn dắt Brentford. Đội bóng của ông biết cách biến mọi tình huống mở thành cơ hội cố định, bằng cách câu bóng bổng lên phía trước và ép đối thủ phạm lỗi, phá bóng hoặc ném biên ở khu vực nguy hiểm.

Theo dữ liệu Opta, tổng số đường chuyền dài trung bình mỗi vòng ở Ngoại hạng Anh mùa này đã tăng lên 997, so với 969 mùa trước. Riêng nhóm ông lớn (Man City, Arsenal, Chelsea, Spurs, Liverpool) đang thực hiện 226 đường bóng dài mỗi trận, tăng 11% so với cùng kỳ.

Arsenal và Chelsea, 2 đội có triết lý kiểm soát, lại là những "ngoại lệ vàng" trong nhóm cầm bóng. Arsenal đã ghi tới 7 bàn từ tình huống cố định, còn Chelsea có 5 bàn, tức là chỉ riêng 2 đội này đã kéo tỷ lệ bàn thắng từ cố định của toàn giải tăng gần 6%. Điều này cho thấy ngay cả những đội giàu kỹ thuật nhất cũng phải thích nghi với thời thế: Trong bóng đá hiện đại, kiểm soát bóng không còn đồng nghĩa với kiểm soát trận đấu.

Một ví dụ điển hình là Liverpool dưới thời Arne Slot. Sau khi kế thừa hệ thống của Klopp, Slot không cố duy trì thứ bóng đá gegenpressing "điên cuồng", mà kết hợp pressing tầm cao với các pha chuyển trạng thái cực nhanh. Nhiều bàn thắng của họ đến từ những pha "phóng dài" chính xác từ thủ môn hoặc trung vệ, thay vì lên bóng qua hàng loạt đường chuyền ngắn.

Tại Man City, Erling Haaland vẫn là "máy ghi bàn", nhưng cách anh ghi bàn đã khác. Nhiều pha lập công đến từ chuyển trạng thái nhanh, từ các đường bóng trực diện hoặc phản công chớp nhoáng, thay vì những tình huống phối hợp 20 đường chuyền như thời Pep còn đỉnh cao với tiki-taka.

Bóng đá, như mọi chu kỳ thời trang, luôn xoay vòng. Khi những triết lý hiện đại dần chạm trần, các HLV nhận ra: Sự khác biệt không nằm ở độ phức tạp của chiến thuật, mà ở hiệu quả và tính thích nghi. Một pha ném biên xa có thể nguy hiểm không kém cú chọc khe tinh tế.