Giải văn học Camoes: Chico Buarque được vinh danh sau 4 năm chờ đợi

Sau 4 năm chờ đợi, vào hôm thứ Hai 24/4, tác giả Chico Buarque đã nhận giải Camoes - cho dù giải thưởng quan trọng nhất trong văn học tiếng Bồ Đào Nha, đã vinh danh ông từ 2019.

Nhạc sĩ kiêm nhà văn người Brazil này nhận giải trong một buổi lễ long trọng diễn ra ở cung điện Queluzm (Lisbon, Bồ Đào Nha). Buổi lễ diễn ra lúc 16h và là 1 phần trong chuyến thăm chính thức của Tổng thống Brazil, Luiz Inacio Lula da Silva, bắt đầu từ ngày 21/4 tới ngày 25/4, được chủ trì bởi các nguyên thủ quốc gia Brazil và Bồ Đào Nha.

4 năm chờ đợi

Chico Buarque được trao giải Camoes vào năm 2019 nhưng lễ trao giải đã không diễn ra do một số bất đồng của ông với chính sách văn hóa của cựu Tổng thống Brazil Jair Bolsonaro.

Vào thời điểm được xướng tên (năm 2019), Buarque cho biết bản thân ông "vô cùng hạnh phúc và vinh dự được tiếp bước Raduan Nassar", người đồng hương đã xuất sắc giành giải năm 2016. Tuy nhiên, vài tháng sau, Tổng thống Brazil khi đó là Jair Bolsonaro đã ẩn ý rằng ông sẽ không ký vào chứng nhận giải Camoes, vốn từng dự định diễn ra vào tháng 4/2020 ở Bồ Đào Nha. Ông tuyên bố sẽ ký "vào ngày 31/12/2026", ám chỉ ngày kết thúc nhiệm kỳ tổng thống lần thứ 2, nếu ông được bầu lại vào năm 2022. Nhưng điều đó đã không xảy ra.

Buarque - một người ủng hộ Đảng Công nhân và đương kim Tổng thống Brazil Luiz Inacio Lula da Silva - phản ứng: "Việc Bolsonaro không ký vào chứng nhận đã mang tới cho tôi giải Camoes thứ 2".

Trong buổi phóng vấn với Luca, Bộ trưởng Bộ Văn hóa Brazil, Margareth Menezes, coi việc trao giải Camoes năm 2019 cho Buarque là biểu tượng của sự trở lại các giá trị dân chủ ở Brazil.

"Chico Buarque là một nghệ sĩ và là một công dân, mà với chúng tôi, có tính đại diện rất cao bởi tầm cỡ tác phẩm của mình" - Bộ trưởng này nói và cho biết thêm rằng "đây là người nghệ sĩ luôn dấn thân và tham gia vào các cuộc đấu tranh vì dân chủ thông qua trang viết".

Lễ trao giải vào ngày 24/4 vừa qua dự kiến được tổ chức từ lâu, nhưng bị hoãn lại do đại dịch Covid-19. Sau khi được dời lại, nó trùng với chuyến công du 5 ngày của Tổng thống Lula da Silva tới Bồ Đào Nha, nơi hội nghị thượng đỉnh Lusco-Brazil diễn ra.

Vinh danh xứng đáng

Được thành lập bởi Bồ Đào Nha và Brazil năm 1988, giải Camoes lần đầu được trao vào năm 1989 cho nhà văn người Bồ Đào Nha Miguel Torga. Đây là một giải thưởng hàng đầu trong văn học tiếng Bồ Đào Nha. Hàng năm, giải tôn vinh một nhà văn, người thông qua các tác phẩm của mình đã góp phần làm phong phú cũng như phóng chiếu di sản văn học và văn hóa của ngôn ngữ Bồ Đào Nha.

Bộ Văn hóa, thông qua Tổng cục Sách, Lưu trữ và Thư viện cùng Văn phòng Chiến lược, Quy hoạch và Đánh giá Văn hóa của Brazil, tổ chức trao giải. Giá trị giải thưởng là 100.000 euro (hơn 2,5 tỷ đồng), do chính phủ Bồ Đào Nha và Brazil chia ra đảm nhận, đưa Camoes nằm trong số những giải thưởng văn học đắt giá nhất thế giới. Brazil và Bồ Đào Nha sẽ luân phiên tổ chức các buổi họp và lễ trao giải.

Chico Buarque, tác giả của nhiều ca khúc về vấn đề xã hội - như Construcao, Calice, Apesar De Voce, Fado Tropical và Tanto Mar - cũng như sách đình đám - như Leite Derramado, Estorvo và Anos De Chumbo - đã giành chiến thắng tại giải Camoes lần thứ 31, với sự đồng thuận của Ban giám khảo là Manuel Frias Martins và Clara Rowland (Bồ Đào Nha), Antonio Cicero và Antonio Holfeldt (Brazil), Ana Paula Tavares (Angola) và Nataniel Ngomane (Mozambique).

Tập trung tại Rio de Janeiro ngày 21/5/2019, Ban giám khảo đã lý giải sự lựa chọn của mình là bởi "chất lượng và tính xuyên suốt" trong các tác phẩm của Chigo Buarque, "cả về thể loại và hình thức, cũng như đóng góp của ông cho sự hình thành văn hóa các thế hệ khác nhau ở tất cả các quốc gia nói tiếng Tây Ban Nha".

Việc trao giải Camoes cho nhạc sĩ - tác giả người Brazilnày được coi là ghi nhận "giá trị và tầm ảnh hưởng của tác phẩm đa diện, được chia thành thơ, kịch và lãng mạn", một sự nghiệp "vượt biên giới và vẫn là tài liệu tham khảo cơ bản về văn hóa trong thế giới đương đại", theo đánh giá của ban giám khảo.

Nhà xuất bản Clara Capitao, nơi biên tập các tác phẩm của Buarque, nhấn mạnh: "Giải thưởng này khẳng định tầm quan trọng của các tác phẩm thuộc về 1 trong những nhà sáng tạo đương đại tại Brazil, người đã truyền bá sức hấp dẫn của ngôn ngữ Bồ Đào Nha ra khắp thế giới bằng những bức thư và cuốn sách của ông. Ngôn ngữ của ông gắn vớitự do, trí tưởng tượng, tình yêu và sự thiếu vắng tình yêu. Và những cuốn sách của ông, với sự châm biếm thú vị và kỹ năng quan sát tinh tế, đã khuyến khích chúng ta nhìn thế giới bằng một cái nhìn mới mẻ".

Ngoài ra, cũng theo Capitao, tiểu thuyết của Buarque còn nổi bật ở 1 đặc điểm: Ông dành cái nhìn nhạy cảm và nâng đỡ cho những người bên lề, những người cảm thấy không phù hợp và không muốn hòa nhập, những người đang cố tìm một vị trí cho mình trong xã hội.

Trước Chico Buarque, những người chiến thắng giải Camoes là giáo sư - nhà tiểu luận Bồ Đào Nha Vitor Manuel de Aguiar e Silva (2020), tác giả Mozambique Paulina Chiziane (2021) và tác giả Brazil Silviano Santiago (2022).