"Đường lớn đã mở" cho phim lịch sử, chiến tranh: Luôn có chỗ đứng vững chắc

Lâu nay, dòng phim lịch sử, chiến tranh vẫn được coi là một bộ phận quan trọng trong nền điện ảnh thế giới và ở Việt Nam, với những giá trị đặc thù về lịch sử, con người và tinh thần dân tộc. Sự "lên ngôi" gần đây của một số bộ phim đề tài này cho thấy sức hút bền bỉ và tiềm năng chưa được khai thác hết của dòng phim này.

Thực tế, nếu được triển khai với chiến lược sản xuất và phát hành bài bản, có đầu tư hợp lý, đồng thời cộng hưởng với tâm huyết và sáng tạo của người làm phim, dòng phim này hoàn toàn có thể vươn tới những thành tựu mới cả về nghệ thuật lẫn doanh thu.

Có vị trí quan trọng

Chiến tranh là một hoàn cảnh cực điểm đặc biệt, với sự khốc liệt không có giới hạn, khi cái chết, sự thất bại… chỉ cách sự sống, sự chiến thắng trong gang tấc. Trong những tình huống chiến tranh mang tính chất thảm khốc, sống còn đó, tất cả những gì trong sâu thẳm tâm lý, tính cách, tâm hồn, cũng như ý chí, bản năng của con người đều được bộc lộ ra rõ nét nhất. Vì vậy nó là mảnh đất sản sinh rất nhiều tác phẩm điện ảnh có tầm vóc, đem lại xúc cảm rất mạnh cho người xem nếu được làm sâu sắc, tâm huyết, với một cấu trúc, thẩm mỹ điện ảnh tốt.

Mặt khác, những bộ phim lịch sử, chiến tranh nếu được làm tâm huyết, với phong cách sáng tạo sẽ luôn có thể tạo ra những xúc cảm mạnh với người xem. Dòng phim này luôn được coi trọng, bởi nó đem lại cho thế hệ tương lai cái nhìn sáng suốt, tỉnh táo, những bài học của thế hệ đi trước, đồng thời là nguồn cảm hứng mạnh mẽ về lòng yêu nước, sự quả cảm, tinh thần đoàn kết vượt qua những thời khắc khó khăn, để có thể phát triển đất nước tốt đẹp trong tương lai.

Rất nhiều tác phẩm điện ảnh về chiến tranh đã trở thành kinh điển và dòng chảy của phim chiến tranh vẫn diễn ra liên tục trên thế giới, luôn nhận được sự chú ý của các liên hoan phim, các sự kiện điện ảnh lớn trên thế giới và đồng thời cũng có doanh thu cao.

Những bộ phim chiến tranh như Dunkirk (đạo diễn: Christopher Nolan), 1917 (đạo diễn: Sam Mendes), Darkest Hour (đạo diễn: Joe Wright)… đều do các đạo diễn hàng đầu thế giới thực hiện, đều được giải thưởng/đề cử ở các giải thưởng điện ảnh lớn nhất như Oscar, BAFTA... Đặc biệt, doanh thu của những bộ phim này cũng đều đạt trên dưới 500 triệu USD, gấp nhiều lần kinh phí làm phim.

Theo đạo diễn - NSƯT Bùi Trung Hải (đạo diễn thứ hai, đồng thời là quay phim chính của bộ phim chiến tranh nổi tiếng Hà Nội 12 ngày đêm), "phim lịch sử, chiến tranh ở Việt Nam cũng phải hòa chung với dòng chảy phát triển của dòng phim này trên thế giới". Ông cho rằng, trong thời kỳ trước đây, điện ảnh Việt Nam đã có nhiều các tác phẩm đề tài chiến tranh rất có chất lượng, mang lại sự rung động sâu sắc tới người xem trong nước và quốc tế. Đó là những nền tảng tốt để điện ảnh Việt Nam có thể tiếp tục phát triển dòng phim này.

Mang đến nhiều tiềm năng

Thời gian gần đây, dòng phim lịch sử, chiến tranh đang cho thấy những tín hiệu tích cực, mở ra nhiều triển vọng phát triển trong tương lai. Sự thành công tại thị trường Việt Nam của các bộ phim như Đào, phở và piano (đạo diễn: Phi Tiến Sơn), Địa đạo (đạo diễn: Bùi Thạc Chuyên) hoặc gần đây nhất là Mưa đỏ, không chỉ gây được hiệu ứng xã hội tích cực, mà còn chứng minh dòng phim này hoàn toàn có khả năng tiếp cận rộng rãi với khán giả, tạo dựng chỗ đứng vững chắc trên thị trường điện ảnh.

Thành công vang dội của Mưa đỏ có thể sẽ mang đến sự tự tin cho nhiều nhà làm phim. Sau bộ phim này, chắc hẳn sẽ có nhiều dự án lịch sử, chiến tranh được khởi động. Đây là tín hiệu tốt, cho thấy dòng phim này đang nhận được sự quan tâm và nhu cầu đầu tư.

Tuy nhiên, tiềm năng này đi kèm không ít thách thức. Dòng phim lịch sử, chiến tranh vốn được biết đến là thể loại khó, đòi hỏi mức đầu tư tài chính rất lớn và kế hoạch sản xuất chặt chẽ. Các bộ phim trong dòng này thường phải sử dụng vũ khí, khí tài quân sự, dựng bối cảnh hoành tráng, thậm chí là mô phỏng các trận đánh quy mô lớn. Mỗi cảnh quay đều phải cân nhắc giữa tính chân thực, yêu cầu nghệ thuật và an toàn cho diễn viên, ê-kíp. Đây là một bài toán khó mà không phải dự án nào cũng có khả năng thực hiện trọn vẹn.

Bên cạnh đó, sự thành công của phim chiến tranh không chỉ phụ thuộc vào điều kiện vật chất hoặc bối cảnh. Yếu tố sáng tạo và cấu trúc kịch bản độc đáo quyết định khả năng thuyết phục khán giả. Một bộ phim muốn gây ấn tượng mạnh, tạo được cảm xúc và sức lan tỏa sâu sắc, phải được dàn dựng tỉ mỉ, tư duy kể chuyện sáng tạo, đồng thời truyền tải quan điểm nghệ thuật rõ ràng.

Ở đây, Mưa đỏ là minh chứng điển hình. Nhờ sự hỗ trợ kỹ lưỡng về kinh phí và nguồn lực từ lực lượng quân đội, cùng với nỗ lực sáng tạo trong cách xây dựng kịch bản khá tốt, bộ phim đã chinh phục cả khán giả lẫn các nhà phê bình, đạt thành công cả về nghệ thuật lẫn doanh thu.

Dù vậy, những trường hợp thành công như Mưa đỏ hiện vẫn là cá biệt. Chưa thể đoán trước được chính xác sự thành công, nhưng dòng phim lịch sử, chiến tranh hứa hẹn sẽ hình thành một trào lưu rõ nét trong những năm tới. Đào, phở và piano mở đầu, Mưa đỏ là cao trào, nếu tiếp tục được làm bài bản, dòng phim này có thể phát triển bền vững.

Để dòng phim lịch sử, chiến tranh phát triển thực sự, người làm phim nên đặt tâm huyết lên trên lợi nhuận. Nếu chỉ nhìn vào lợi nhuận và cố gắng chạy theo trào lưu khán giả, sự may rủi là rất lớn. Đây là dòng phim đầu tư cao, đòi hỏi tầm nhìn nghệ thuật, sự chuẩn bị kỹ lưỡng và niềm đam mê thực sự từ người làm phim.

Rõ ràng, chính tâm huyết và sự nghiêm túc trong sáng tạo sẽ là yếu tố quyết định để dòng phim lịch sử, chiến tranh Việt Nam không chỉ sống lại, mà còn vươn tới vị thế xứng đáng trên thị trường và trong lòng khán giả.

Cần tiếp tục đầu tư để phát triển

Để dòng phim lịch sử, chiến tranh tiếp tục phát triển, mở rộng con đường trên thị trường và tạo ra những tác phẩm vừa có giá trị nghệ thuật vừa đạt hiệu quả doanh thu, cần có một sự kết hợp đồng bộ giữa chính sách hỗ trợ, đầu tư tài chính và tâm huyết sáng tạo từ người làm phim.

Theo đạo diễn Bùi Trung Hải, trước hết, cần có sự thay đổi dứt điểm về mặt chính sách, đặc biệt là cơ chế phát hành và quảng bá phim.

"Dòng phim chiến tranh luôn đòi hỏi kinh phí sản xuất lớn. Ngay cả như hiện nay dù đã có trào lưu quan tâm, thì vẫn ít nhà đầu tư dám bỏ vốn, vì rủi ro cao. Vì vậy, Nhà nước nên có các chính sách hỗ trợ cụ thể cho việc sản xuất, phát hành, để các dự án phim lịch sử, chiến tranh có cơ hội thực hiện đúng tầm" - ông nhấn mạnh.

Để đáp ứng tốt điều kiện này, các nhà làm phim cần trung thực với chính tư tưởng và thẩm mỹ nghệ thuật của mình. Những tác phẩm quốc tế nổi bật như Ký sinh trùng của điện ảnh Hàn Quốc, nơi đạo diễn Bong Joon Ho luôn đặt quy chuẩn nghệ thuật và bản năng sáng tác lên hàng đầu, thay vì cố gắng chiều theo thị hiếu khán giả.

Khi một bộ phim được tạo ra từ sự trung thực và tâm huyết, công chúng thưởng thức sẽ cảm nhận được sức mạnh của tác phẩm và phản hồi bằng sự đón nhận nhiệt tình. Ngược lại, chỉ làm phim theo dự đoán thị hiếu khán giả, dễ không đạt hiệu quả, bởi người làm phim đôi khi cũng không thể biết người xem thực sự muốn gì.

Như trường hợp của Mưa đỏ, khi bộ phim ra mắt, không ai chắc chắn khán giả có thực sự quan tâm đến phim chiến tranh hay không. Nhưng bằng cách làm phim nghiêm túc, bài bản và sáng tạo, tác phẩm đã thuyết phục người xem, chứng minh rằng dòng phim lịch sử, chiến tranh hoàn toàn có thể vừa tạo được tác động nghệ thuật mạnh mẽ, vừa đạt hiệu quả về doanh thu.

(Còn tiếp)