Đưa hát bội đến gần hơn với công chúng TP. Hồ Chí Minh

Cứ vào cuối tuần, tại khuôn viên Lăng Lê Văn Duyệt (phường Gia Định, Thành phố Hồ Chí Minh) lại rộn rã tiếng trống, tiếng hát, những làn điệu ngân vang của nghệ thuật hát bội - loại hình sân khấu cổ truyền có lịch sử hàng trăm năm. 

Đây là chương trình biểu diễn miễn phí do Nhà hát Nghệ thuật Hát bội Thành phố Hồ Chí Minh thực hiện nhằm mang lại cho người dân và du khách cơ hội thưởng thức, đồng thời gìn giữ nét văn hóa đặc sắc của dân tộc.

Khi khán giả trở thành nghệ sỹ

Mỗi tuần, chương trình mang đến một trích đoạn hát bội khác nhau để người xem vừa thưởng thức vừa hiểu sâu hơn về loại hình nghệ thuật cổ truyền từng vang bóng một thời.

Trong buổi diễn tuần này, khán giả được thưởng thức hai trích đoạn nổi tiếng của nghệ thuật hát bội là "Lê Công xử án Huỳnh Công Lý" và "Xử bá đao Từ Hải Thọ". Trong đó, "Lê Công xử án Huỳnh Công Lý" là một tích tuồng nổi tiếng, tái hiện hình tượng Lê Công (Lê Văn Duyệt) - vị Tổng trấn Gia Định lừng danh với đức tính liêm khiết, chí công vô tư. Vở diễn khắc họa câu chuyện ông kiên quyết xử lý Huỳnh Công Lý khi người này phạm tội, thể hiện tinh thần "pháp bất vị thân" - luật pháp không thiên vị người thân.

Với những màn đối thoại kịch tính, lời văn đanh thép và phong thái đường bệ của nhân vật chính, trích đoạn trở thành điểm nhấn cuốn hút khán giả, đặc biệt là lớp khán giả trẻ, bởi thông điệp về sự công minh và chính trực vẫn còn nguyên giá trị đến hôm nay.

Để mang đến cho công chúng những vở diễn hay và đặc sắc, các nghệ sỹ ngày đêm luyện tập bởi hát bội không chỉ đòi hỏi kỹ thuật điêu luyện về giọng hát, vũ đạo mà còn yêu cầu sự nhập vai sâu sắc của người nghệ sỹ. Mỗi trích đoạn đều được các nghệ sỹ đầu tư kỹ lưỡng về phục trang, hóa trang, khiến người xem vừa mãn nhãn vừa thấm thía ý nghĩa câu chuyện.

Tại mỗi buổi diễn, khán giả không chỉ thưởng thức các trích đoạn giàu cảm xúc mà còn được nghệ nhân kỳ cựu hướng dẫn những động tác ước lệ, tượng trưng đặc trưng của Hát bội như cười, khóc, cưỡi ngựa hay quất roi thông qua phần giao lưu "Thử tài nghệ sỹ".

Lần đầu tham gia giao lưu, anh Nguyễn Công Minh (22 tuổi) chia sẻ: "Dưới sự hướng dẫn của các diễn viên, tôi nhập vai Thái úy Lý Thường Kiệt để đọc bài thơ Nam quốc sơn hà. Giọng thoại của nhân vật trung thần, chính nghĩa phải to, rõ, sảng khoái, điệu cười vang dội và hơi dài. Đây là lần đầu tiên, tôi vừa học thêm được những kiến thức mới lạ về hát bội, vừa được tự mình trải nghiệm nét văn hóa ấy".

Theo anh Minh, hát bội là loại hình rất khó, đặc biệt ở phần giọng thoại. Để thể hiện đúng tinh thần nhân vật, nghệ sỹ phải hoàn toàn nhập vai, điều chỉnh nhịp thở, nhấn nhá trong từng câu chữ, phát âm và độ dài của hơi sao cho chuẩn xác.

Bên cạnh những khán giả lần đầu trải nghiệm, vẫn có người dân đến đây gần như mỗi tuần. Chị Dương Thị Hồng (43 tuổi, ngụ phường Gia Định) cho biết, vì yêu thích hát bội từ nhỏ nên chị không bỏ lỡ bất kỳ buổi diễn nào. Theo chị Hồng, mỗi lần xem, chị như được học thêm những điều hay về lịch sử, đạo lý. Ngồi gần sân khấu, chị cảm nhận rõ hơn từng ánh mắt, cử chỉ của nghệ sỹ rất tinh tế và đầy cảm xúc.

Bảo tồn loại hình nghệ thuật truyền thống

Phía sau những tràng pháo tay và ánh mắt say mê của khán giả là nỗ lực không ngừng nghỉ của các nghệ sỹ Nhà hát Nghệ thuật Hát bội Thành phố Hồ Chí Minh. Mỗi buổi diễn miễn phí được tổ chức tại Lăng Lê Văn Duyệt không chỉ là cơ hội để họ giới thiệu nghệ thuật truyền thống đến đông đảo công chúng mà còn là hành trình gieo mầm tình yêu văn hóa trong lòng thế hệ trẻ.

Là người đồng hành cùng nhà hát trong suốt 20 năm, nghệ sỹ Kiều My cho rằng, động lực lớn nhất để chị duy trì các buổi diễn chính là tình yêu với nghề và mong muốn lan tỏa hát bội đến với khán giả.

"Động lực đầu tiên của tôi là lòng yêu nghề, đồng thời mong muốn lan tỏa loại hình nghệ thuật hát bội. Vì chỉ khi lan tỏa, ta mới có thể gìn giữ được loại hình nghệ thuật của cha ông mình để lại", nghệ sỹ Kiều My chia sẻ.

Theo nữ nghệ sỹ, mỗi lần đứng trên sân khấu, chị đều cảm thấy như lần đầu tiên vừa hồi hộp, vừa hạnh phúc. Những khoảnh khắc khán giả đồng cảm, chăm chú dõi theo hay cùng ngân nga theo nhịp trống khiến chị cảm nhận sâu sắc giá trị công việc mình đang làm. Trong đó, những buổi diễn miễn phí như thế này cũng là cách tiếp cận gần gũi nhất, giúp mọi người kể cả những ai chưa từng xem hát bội có cơ hội trải nghiệm và tìm hiểu. Nghệ thuật truyền thống chỉ có thể tồn tại nếu được thế hệ sau tiếp nhận và trân trọng.

Ông Nguyễn Thanh Bình, Trưởng Phòng Tổ chức biểu diễn Nhà hát Nghệ thuật Hát bội Thành phố Hồ Chí Minh cho biết, việc quảng bá nghệ thuật hát bội tại các không gian di tích lịch sử, văn hóa vừa góp phần giới thiệu, bảo tồn loại hình nghệ thuật truyền thống, vừa mang lại cho khán giả những trải nghiệm văn hóa đặc sắc. Trước mỗi buổi diễn, khán giả còn được giới thiệu về quá trình hình thành hát bội, các đặc trưng nghệ thuật như, hóa trang, phục trang, giọng thoại và vũ đạo. Chương trình còn tổ chức nhiều hoạt động giao lưu, trải nghiệm như, vẽ và tô màu mặt nạ, trả lời câu hỏi của khán giả, đặc biệt là thiếu nhi.

Theo ông Nguyễn Thanh Bình, sau mỗi năm, lượng khán giả quan tâm tới hát bội đều tăng, đặc biệt là sự xuất hiện ngày càng nhiều của lớp khán giả trẻ. Họ sẵn sàng ngồi xem trọn vẹn chương trình, hào hứng tham gia hoạt động giao lưu và để lại nhiều phản hồi tích cực. Điều này tạo ra sự tương tác giữa nghệ thuật truyền thống và con người của thế hệ hôm nay, giúp hát bội tiếp tục sống trong đời sống văn hóa đương đại.

Trong bối cảnh nhiều loại hình nghệ thuật truyền thống gặp khó khăn để tiếp cận khán giả trẻ, mô hình kết hợp quảng bá di tích lịch sử với trình diễn nghệ thuật miễn phí như tại Lăng Lê Văn Duyệt đang mở ra hướng đi mới. Không gian di tích tạo sự trang nghiêm, gắn kết khán giả với lịch sử, còn nghệ thuật hát bội mang đến sự sống động, truyền cảm hứng khám phá. Chỉ trong khoảng thời gian ngắn, hoạt động này chứng minh sức hút của mình nhờ lượng khán giả đông dần lên, không khí giao lưu sôi nổi hơn và những giá trị văn hóa tưởng chừng xa lạ với giới trẻ lại trở nên gần gũi, dễ tiếp nhận.