Điện ảnh Pháp lao đao khi dòng phim tầm trung đứng trước nguy cơ suy tàn

Một nghiên cứu mới công bố tại Hội nghị Hiệp hội các nhà làm phim, biên kịch, đạo diễn và sản xuất Pháp (ARP) diễn ra tại Le Touquet cho thấy dòng phim tầm trung - những bộ phim có kinh phí từ 4 - 7 triệu euro (khoảng từ 4,6 - 8 triệu USD) - đang đứng trước nguy cơ suy tàn, dù chính thể loại này được xem là trụ cột của điện ảnh Pháp.

Theo Liên đoàn các Nhà sản xuất phim (UPC), trong giai đoạn 2020 – 2025, khoảng 59% số phim sản xuất đã bị thua lỗ, tương đương 427 trong tổng số 721 phim được khảo sát. Năm 2020, tỷ lệ này chỉ bằng một nửa nhưng đến năm 2024 đã tăng lên khoảng 67%. Mức rủi ro tài chính tích lũy lên tới 125 triệu euro trong 5 năm, tăng 160%. Riêng các phim tầm trung, khoảng cách tài chính trung bình giữa chi phí và doanh thu tăng từ 300.000 euro lên 500.000 euro. "Nghiên cứu này cho thấy xu hướng ngày càng tồi tệ," Isabelle Terrel - Giám đốc điều hành Natixis Coficiné - nhận xét.

Những bộ phim tầm trung như "Un petit truc en plus" (tạm dịch: Một điều nhỏ bé nữa) và "En fanfare" (tạm dịch: Trong tiếng nhạc rộn vang) là minh chứng rõ nhất. Với kinh phí khoảng 6 triệu euro, hai bộ phim đã thu hút lần lượt 10,8 triệu và 2,6 triệu lượt khán giả, góp phần quan trọng đưa điện ảnh Pháp đạt 181 triệu vé bán ra năm 2024 – đứng trong nhóm 3 quốc gia có lượng khán giả nội địa lớn nhất thế giới. Đạo diễn Eva Husson nói: "Phim tầm trung không có chỗ cho sự lựa chọn giữa tham vọng nghệ thuật và sức hút đại chúng. Nhưng chúng tôi đã đi trên dây mà không hề có lưới an toàn".

Nhà sản xuất Marc Missonnier - Chủ tịch UPC - cho biết rủi ro tài chính không phải là điều mới nhưng hiện đã vượt quá ngưỡng có thể chấp nhận. Nếu rủi ro còn tiếp tục tăng, loại phim này sẽ dần biến mất. Điện ảnh Pháp khi đó sẽ bị chia đôi: dòng phim có chi phí dưới 4 triệu euro và dòng phim bom tấn như Le Comte de Monte-Cristo (tạm dịch: Bá tước Monte Cristo) hay Dog 51 (tạm dịch: Chó số 51).

Lâu nay, các chuyên gia đều cho rằng phim tầm trung giúp duy trì lượng khán giả đến rạp. "Đây là xương sống của điện ảnh Pháp", nhà làm phim Pierre Jolivet - Phó Chủ tịch ARP - khẳng định. Chủ tịch Liên đoàn Điện ảnh Quốc gia Richard Patry cũng cùng quan điểm này khi nói rằng: "Khi thiếu các bom tấn, chính dòng phim tầm trung là yếu tố giữ cho các rạp chiếu còn hoạt động".

Tuy nhiên, nguồn tài chính cho dòng phim này đang sụt giảm mạnh. France Télévisions hiện chỉ hỗ trợ hơn 60 phim mỗi năm, chiếm 40 – 45% phim tầm trung, và tổng số các dự án được trả tiền tài trợ cũng đã giảm đáng kể. Trước đây, mỗi năm thường có khoảng 150 phim được hỗ trợ, nay giảm xuống chỉ còn khoảng 110 phim do Canal+ giảm xuống 80 phim và Disney+ chỉ còn 30 phim. Trong khi đó, các nền tảng trả phí lại tập trung vào phim nhỏ hoặc phim bom tấn, khiến phim tầm trung bị kẹt giữa hai cực.

Ngoài ra, điều kiện sản xuất phim tầm trung cũng tệ hơn nhiều so với trước. Từ năm 2004 đến nay, thời gian quay trung bình giảm từ 40 ngày xuống 32 ngày. "Từ ngày thứ 32 trở đi, nguồn lực đã cạn," nhà sản xuất Denis Pineau-Valencienne cho biết. Đạo diễn Eva Husson giải thích thêm: "Do không thể cắt bớt kịch bản, chúng tôi buộc phải quay nhanh hơn và  tạo áp lực phi thực tế cho toàn bộ ê-kíp".

 Để cứu dòng phim này, UPC đề xuất tăng hỗ trợ từ Quỹ Điện ảnh Quốc gia (CNC) – nguồn tài chính dựa vào doanh thu phòng vé và thuế từ các nhà khai thác rạp. "Ý tưởng là cho phép các nhà sản xuất chấp nhận rủi ro lớn hơn", Marc Missonnier tiếp tục chia sẻ. Còn nhà sản xuất Bruno Nahon thì cho rằng: "Điều quan trọng mức rủi ro có thể chấp nhận được và ghi nhận những người dám mạo hiểm".

Bà Marie Masmonteil - Chủ tịch Hiệp hội các nhà sản xuất phim SPI - cho biết nhiều tài năng lớn của điện ảnh Pháp, như Justine Triet hay Julia Ducournau, đều khởi đầu từ những bộ phim dưới 4 triệu euro như La Petite Dernière (tạm dịch: Cô út nhỏ) và Sirat (tạm dịch: Sợi chỉ).

 Rõ ràng, đằng sau các con số tài chính là một thực tế rõ ràng: điện ảnh Pháp không chỉ là di sản văn hóa mà còn là ngành kinh tế tạo ra giá trị. Mỗi euro hỗ trợ công có thể mang lại 7 - 12 euro lợi ích cho khu vực. Nhà sản xuất Marc Missonnier cảnh báo: "Nếu không bảo vệ phim tầm trung, chúng ta không chỉ đánh mất một thể loại mà còn đánh mất chính động lực sáng tạo và sức sống của nền điện ảnh Pháp".