Di sản của Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm từ tầm nhìn hiện đại

Ngày 7/12, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Hải Phòng phối hợp với Viện Văn học (Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam) tổ chức hội thảo khoa học quốc gia "Di sản của Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm từ tầm nhìn hiện đại".

Phó Chủ tịch UBND thành phố Hải Phòng Nguyễn Minh Hùng khẳng định, Nguyễn Bỉnh Khiêm - người con ưu tú của làng Trung Am, huyện Vĩnh Lại (nay thuộc xã Nguyễn Bỉnh Khiêm, thành phố Hải Phòng) là một trong những danh nhân kiệt xuất của thế kỷ 16, một học giả toàn tài với những đóng góp nổi bật trên các lĩnh vực chính trị, tư tưởng, giáo dục và văn chương. Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm không chỉ để lại cho hậu thế kho tàng thơ văn Hán Nôm đồ sộ mà còn là di sản tư tưởng mang giá trị vượt thời gian. Ông được xem là hiện thân của trí tuệ và đạo đức Việt Nam, là người kết hợp giữa tinh hoa của học vấn bác học với tri thức dân gian, thể hiện trong trước tác, sấm ký, lời dạy, giai thoại và đời sống văn hóa - tín ngưỡng của nhân dân.

Các tham luận tập trung vào 4 nội dung gồm: Vấn đề văn bản trước tác của Nguyễn Bỉnh Khiêm; Tư tưởng Nguyễn Bỉnh Khiêm từ tầm nhìn hiện đại; Tính hợp nguyên văn - sử - triết qua trước tác của Nguyễn Bỉnh Khiêm; Tiếp nhận di sản của Nguyễn Bỉnh Khiêm trong bối cảnh văn hóa đương đại. Hội thảo đã đánh giá toàn diện hệ thống tư tưởng, triết lý minh triết, tinh thần khai sáng cùng những giá trị to lớn về văn học, thẩm mỹ, nhân văn, giáo dục, lý tưởng hòa bình và tầm ảnh hưởng quốc tế của di sản Nguyễn Bỉnh Khiêm. Từ đó, khẳng định những giá trị nổi bật và đóng góp to lớn của Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm và di sản của ông để lại đối với lịch sử dân tộc, có tầm ảnh hưởng trên nhiều lĩnh vực chính trị, văn hóa, xã hội; gợi mở những hướng đi mới, những định hướng quan trọng cho công tác nghiên cứu, bảo vệ và phát huy những giá trị di sản của Trạng trình Nguyễn Bỉnh Khiêm trong tương lai.

Nguyễn Bỉnh Khiêm (1491-1585) tự là Hanh Phủ, hiệu là Bạch Vân cư sĩ. Sau khi đỗ Trạng nguyên, ông ra làm quan triều Mạc đến chức Thượng thư, tước Trình Quốc công nhưng chỉ sau 8 năm làm quan, ông xin về quê trí sĩ. Vua Mạc tôn kính ông như bậc quân sư. Ông lại giỏi tiên tri nên nhiều sự kiện lịch sử trọng đại đều được ông tham vấn. Phần lớn cuộc đời ông sau khi về trí sĩ dành cho dạy học, đào tạo nhân tài cho đất nước và suy ngẫm về thời cuộc, sáng tác thơ văn. Qua việc phân tích những phương diện cốt lõi trong sáng tác Nguyễn Bỉnh Khiêm như vấn đề về văn bản học, quan điểm chính trị, xã hội, giáo dục, tính nguyên hợp giữa văn - sử - triết, các tham luận đã làm sáng tỏ tầm vóc tư tưởng của một tác giả thời đại. Di sản văn chương đồ sộ của Nguyễn Bỉnh Khiêm lên đến hàng nghìn bài, nổi bật với dòng thơ triết lý và thơ thế sự, để lại dấu ấn rực rỡ trong văn học trung đại Việt Nam, trong đó nhiều tác phẩm được giới thiệu ở Hoa Kỳ, Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Nga.

Theo Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Khắc Mạnh, Viện Nghiên cứu Hán Nôm (Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam), Nguyễn Bỉnh Khiêm là hiện thân của bậc đại trí, có nhân cách và tầm nhìn vượt thời đại, để lại di sản triết học, văn chương và giáo dục vô giá cho dân tộc. Sống trong thời kỳ nhiễu nhương, Nguyễn Bỉnh Khiêm đã phát triển tư tưởng linh hoạt. Tư tưởng cốt lõi của ông là sự hội nhập Tam giáo (Nho – Phật – Đạo), coi đây là ba con đường dẫn đến mục đích chung là cái thiện và sự hài hòa, thể hiện sự vận dụng uyên thâm lý học vào hoàn cảnh Việt Nam. Minh triết của Nguyễn Bỉnh Khiêm thể hiện rõ qua khả năng dự đoán tương lai và những mách nước bằng ẩn ngữ có ảnh hưởng đến lịch sử. Thơ văn ông giản dị, thanh đạm nhưng luôn chứa đựng nỗi niễm ưu thời mẫn thế sâu sắc, có giá trị giáo hóa nhân sinh. Với vai trò là nhà giáo dục, ông chú trọng thực học và đạo lý, ông đã đào tạo nhiều học trò là nhân tài kiệt xuất như Phùng Khắc Khoan và Nguyễn Dữ.

Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Hải Phòng Nguyễn Thành Trung khẳng định, di sản của Nguyễn Bỉnh Khiêm phong phú về nội dung, đa dạng về các biểu hiện trên cả phương diện vật thể và phi vật thể, nuôi dưỡng bản sắc văn hóa dân tộc và định hướng phát triển bền vững. Nhìn từ hôm nay, những giá trị tư tưởng của Nguyễn Bỉnh Khiêm vẫn còn tỏa sáng trong dòng chảy văn hóa Việt. Trong bối cảnh hội nhập, khi văn hóa trở thành động lực phát triển, đặt ra yêu cầu cấp thiết về việc bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa trong đó có hệ thống di sản văn hóa liên quan đến Nguyễn Bỉnh Khiêm.

Về sự tiếp nhận giá trị di sản Nguyễn Bỉnh Khiêm trong thời kỳ hiện đại, các ý kiến đã bàn về công tác nghiên cứu, sưu tầm, trưng bày, giáo dục di sản văn hóa về Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm, đưa các tác phẩm của Nguyễn Bỉnh Khiêm đến với bạn đọc là học sinh trong trường Trung học phổ thông, bảo tồn di sản Khu di tích lịch sử - văn hóa Nguyễn Bỉnh Khiêm để nâng cao giá trị văn hóa lịch sử, định vị thương hiệu văn hóa địa phương qua danh nhân, thúc đẩy du lịch địa phương phát triển…

Hội thảo không chỉ là dịp tri ân, tôn vinh một danh nhân văn hóa lớn của dân tộc mà còn khơi dậy niềm tự hào dân tộc, nhìn lại ý thức trách nhiệm trong việc gìn giữ các di sản của một nhân vật lịch sử kiệt xuất. Qua đó bổ sung cơ sở khoa học cho việc xây dựng hồ sơ đề nghị UNESCO vinh danh Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm vào dịp kỷ niệm 450 năm ngày mất của ông (1585-2035).