Đêm nhạc Cello Fundamento lần thứ 10: Dưới trời Hà Nội, nhớ bầu trời Paris

Có những khoảnh khắc trong đời, ranh giới giữa "nơi đây" và "nơi kia" bỗng tan biến. Tối 22/12, trong không gian Nhà hát Hồ Gươm, khán giả đã được sống trọn khoảnh khắc như thế.

Cello Fundamento mùa thứ 10 không chỉ là một buổi hòa nhạc - đó là minh chứng sống động rằng âm nhạc không cần hộ chiếu, không cần visa. Khi nghệ sĩ Đinh Hoài Xuân và các đồng nghiệp từ Pháp, Đức, Romania cùng đặt cây đàn lên vai, giữa họ không còn khoảng cách địa lý hay ngôn ngữ. Chỉ còn sự đồng điệu - thứ ngôn ngữ kinh điển nhất và phổ quát nhất mà loài người từng biết.

Người ta hay nói về "giao lưu văn hóa" như một khái niệm chính thức, nhưng tối hôm đó tôi thấy nó ở dạng thuần khiết nhất: không phải qua tuyên bố hay biểu tượng, mà qua cách một nghệ sĩ Việt Nam và một nghệ sĩ châu Âu cùng thở, cùng rung lên trong một câu nhạc Shostakovich, cùng lắng xuống trong tiếng Cello buồn man mác của Chopin.

Điều kỳ diệu hơn cả: họ hiểu nhau một cách tự nhiên đến lạ. Không cần nhiều lời, không cần giải thích. Âm nhạc đã nói thay - bằng những khoảng lặng tinh tế, những đoạn đối đáp như trò chuyện tâm tình, những lúc đàn này nhường chỗ cho đàn kia, rồi lại hòa vào nhau như dòng sông gặp biển. Đó chính là "L'Amitié" - tình bạn không chỉ giữa người với người, mà giữa nền văn hóa với nền văn hóa.

Với ai từng sống ở châu Âu, những tác phẩm như Brandenburg Concerto hay Zigeunerweisen không chỉ là nốt nhạc trên giấy - chúng là ký ức về những buổi chiều thu ở Leipzig, về mùi cà phê trong các quán nhỏ ở Paris, về ánh hoàng hôn ở Vienna. Và tối qua, giữa lòng Hà Nội, những ký ức ấy bỗng sống lại một cách kỳ lạ. Không gian không còn là Hồ Gươm nữa, mà là một nơi giữa hai thế giới - nơi dĩ vãng gặp hiện tại, nơi phương Đông chạm phương Tây.

Đặc biệt là khi "Sous le ciel de Paris" (tạm dịch "Dưới bầu trời Paris") vang lên. Tôi nhắm mắt lại, và thật lòng, trong giây phút đó tôi không biết mình đang ở đâu nữa. Có phải đây là Hà Nội? Hay đã là Paris? Âm nhạc đã xóa nhòa ranh giới, biến hai bầu trời thành một. Dưới trời Hà Nội, tôi nghe thấy tiếng Paris. Và có lẽ, đâu đó ở Paris, cũng có ai đó đang nghe thấy tiếng Hà Nội trong một bản nhạc Việt Nam.

Đây mới là ý nghĩa thực sự của giao lưu văn hóa Việt Nam - châu Âu: không phải để chứng minh ta giống nhau, mà để khám phá ra rằng, dù khác biệt, ta vẫn có thể cùng rung cảm trước một điều gì đó đẹp đẽ và chân thật. Âm nhạc không cần dịch thuật. Cảm xúc không cần giải thích. Và tình bạn - dù giữa con người hay giữa các nền văn hóa - chỉ cần sự chân thành để sinh ra và lớn lên.

Mười năm Cello Fundamento không chỉ là mười năm của một chuỗi hòa nhạc. Đó là mười năm kiên trì xây dựng những cây cầu vô hình - những cây cầu nối Việt Nam với thế giới, không bằng lời nói hùng hồn hay chính sách ngoại giao, mà bằng những rung động nhỏ bé nhất của dây đàn. Và tối 22/12, trong ánh đèn dịu êm của Nhà hát Hồ Gươm, tôi thấy rõ: những cây cầu ấy vững chãi đến lạ, vì chúng được đúc bằng thứ ngôn ngữ chung nhất - ngôn ngữ của trái tim.

Khi bước ra khỏi nhà hát, Hà Nội vẫn là Hà Nội với phố phường đông đúc, xe cộ tấp nập. Nhưng trong lòng tôi, một phần Paris vẫn còn đó, hòa vào không khí se lạnh của đêm Đông Hà Nội. Và tôi nghĩ, đó chính là điều kỳ diệu của âm nhạc: nó không đưa ta đi đâu xa, mà mở rộng chính nơi ta đang đứng, biến nó thành cả vũ trụ.