Đề xuất trình UNESCO ghi danh “Tri thức trồng và chế biến cà phê Đắk Lắk”

Hiện Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã trình Thủ tướng Chính phủ xem xét, cho phép tỉnh Đắk Lắk lập Hồ sơ khoa học Di sản văn hóa phi vật thể “Tri thức trồng và chế biến cà phê Đắk Lắk” ghi danh vào Danh sách của UNESCO. 

Đây là dấu mốc quan trọng thể hiện sự quan tâm của Đảng, Nhà nước và Chính phủ đối với việc bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa cà phê Việt Nam, trong đó Đắk Lắk giữ vai trò trung tâm. Đó là thông tin do ông Trần Hồng Tiến, Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Đắk Lắk cho biết tại Hội thảo khoa học “Chuỗi giá trị ngành công nghiệp cà phê toàn cầu - Phát triển toàn cầu, địa phương và bền vững”, tổ chức ngày 6/12, tại Bảo tàng Thế giới Cà phê (Đắk Lắk). Hội thảo do Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Đắk Lắk phối hợp với Trường Đại học Văn hóa thành phố Hồ Chí Minh tổ chức.

Phát biểu đề dẫn Hội thảo, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Lâm Nhân, Hiệu trưởng Trường Đại học Văn hóa thành phố Hồ Chí Minh nhấn mạnh: Cà phê là cây công nghiệp chiến lược, là niềm tự hào của Đắk Lắk nói riêng và Tây Nguyên nói chung. Tuy nhiên, đây cũng là loại cây có yêu cầu sinh thái đặc thù, không giữ nước trong mùa mưa nhưng lại đòi hỏi lượng nước rất lớn trong mùa khô; phù hợp với khu vực cao nguyên nhưng nhạy cảm trước biến đổi khí hậu…

Do đó, Hội thảo lần này không chỉ là diễn đàn khoa học mà còn là cơ hội để kiến tạo tầm nhìn mới cho sự phát triển của ngành cà phê Việt Nam trong chuỗi giá trị toàn cầu; phát triển di sản cà phê, từ tri thức trồng, chăm sóc, chế biến đến văn hóa thưởng thức; công nghiệp, công nghệ, thương hiệu cà phê; trách nhiệm xã hội, bảo vệ môi trường và phát triển bền vững...

"Đặc biệt, Hội thảo có ý nghĩa quan trọng trong tiến trình xây dựng hồ sơ “Tri thức trồng, chế biến và thưởng thức cà phê” trình UNESCO ghi danh vào Danh sách Thực hành tốt bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể. Đây cũng là cơ hội lớn để tôn vinh tri thức bản địa, gia tăng giá trị thương hiệu cà phê Việt Nam và khẳng định đóng góp của Tây Nguyên trong bản đồ di sản văn hóa thế giới", Phó Giáo sư, Tiến sĩ Lâm Nhân cho hay.

Theo Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Đắk Lắk Trần Hồng Tiến, bên cạnh những di sản đã được khẳng định như Không gian văn hóa Cồng chiêng, nghệ thuật Bài Chòi, Sử thi…, tỉnh Đắk Lắk còn sở hữu văn hóa cà phê – một di sản sống đang phát triển mạnh mẽ và trở thành nguồn lực mềm quan trọng, tạo động lực cho phát triển kinh tế, văn hóa và xã hội. Trong đó, “Buôn Ma Thuột – trái tim của ngành cà phê Việt Nam” từ lâu đã ghi dấu trên bản đồ cà phê thế giới. Hạt cà phê Robusta Đắk Lắk không chỉ là sản phẩm nông nghiệp, mà còn là biểu tượng của một nền văn hóa đặc sắc; kết tinh của tri thức, kinh nghiệm và sáng tạo mà cộng đồng các dân tộc Tây Nguyên đã bồi đắp, gìn giữ và truyền lại qua nhiều thế hệ.

Tại Hội thảo, các nhà khoa học tập trung thảo luận nhiều nội dung như: Cà phê trong dòng chảy giao lưu và tiếp biến văn hóa; Thực hành cà phê và quá trình bản địa hóa trong bối cảnh toàn cầu hóa; định vị di sản cà phê trong phát triển kinh tế, xã hội và du lịch; bảo tồn và phát huy tri thức của địa phương trong trồng, chăm sóc, chế biến, thưởng thức cà phê… Đặc biệt, nhấn mạnh việc tiếp cận các nghiên cứu về cà phê dưới góc độ của một di sản văn hóa phi vật thể, với các giá trị toàn cầu mà không mất đi bản sắc địa phương.

Theo Ban tổ chức, Hội thảo đánh dấu bước khởi đầu quan trọng trong hành trình xây dựng Hồ sơ “Tri thức trồng và chế biến cà phê Đắk Lắk” trình UNESCO ghi danh vào Danh sách Thực hành tốt bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại. Các tri thức này không chỉ được trao truyền qua nhiều thế hệ như những hiểu biết và kỹ năng gắn với phong tục, đạo đức, ứng xử xã hội, mà còn được kết tinh trong những câu chuyện về hành trình trồng và chế biến cà phê - nơi giao thoa giữa truyền thống và văn hóa toàn cầu. Qua đó, hình thành ký ức và bản sắc chung cho cộng đồng, góp phần truyền đạt giá trị, chuẩn mực văn hóa, đồng thời thúc đẩy phát triển bền vững, tạo sinh kế và bảo đảm an sinh xã hội.

Các thực hành tri thức về cà phê không chỉ gói gọn trong quy trình canh tác hay chế biến, mà còn hàm chứa những giá trị cốt lõi kết nối cộng đồng, tăng cường đối thoại, củng cố cấu trúc xã hội và nuôi dưỡng tinh thần gắn kết giữa các thế hệ, vùng miền. Vì thế, cà phê không chỉ là một sản phẩm nông nghiệp hay một thức uống phổ biến, mà còn là biểu tượng văn hóa, kết tinh của lao động, sáng tạo và tâm hồn con người Đắk Lắk nói riêng, Tây Nguyên nói chung. Từ đó, cà phê trở thành chất xúc tác của đối thoại, sáng tạo và phát triển, góp phần xây dựng nền văn hóa xanh, bao trùm và bền vững – một hướng đi mới khẳng định vị thế Việt Nam trong việc gìn giữ, tôn vinh và quảng bá di sản văn hóa đương đại.

Trước đó, vào tháng 3/2025, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch ban hành Quyết định công bố Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, trong đó “Tri thức trồng và chế biến cà phê Đắk Lắk” được đưa vào Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia thuộc Tri thức dân gian.