Còn ai giữ lửa cho thơ? (Bài 1): Thơ 2008 - 2009 Thêm một năm “mất mùa”?

29/12/2009 09:22 GMT+7 | Đọc - Xem

Còn ai giữ lửa cho thơ?

     Bốn năm trở lại đây, trên văn đàn, chưa thấy xuất hiện gương mặt thơ triển vọng mới. Các cuộc thi thơ, giải thưởng thơ vẫn được tổ chức hàng năm, số lượng người làm thơ mỗi ngày thêm đông nhưng chỉ là để "tự vui": thơ viết ra không bán được, độc giả quan tâm đến thơ mỗi lúc một hiếm. Giải thơ thường niên của Hội Nhà văn Việt Nam, Hội Nhà văn Hà Nội trong vài năm gần đây liên tục (hoặc thay nhau) bị bỏ trắng vì không có tập thơ "đủ chất lượng" để trao giải. Phải chăng thơ đang ngày càng tàn lụi trong đời sống văn học? hay bởi do "Hội đồng thơ không có con mắt xanh?" như nhà thơ Trần Mạnh Hảo từng phát biểu?… 


Nguyễn Thúy Hằng, Ly Hoàng  Ly, Phan Huyền Thư (Từ trái qua phải)

     Và những gương mặt thơ từng làm nên dấu ấn một thời, mang lại nhiều niềm hi vọng mới như: Nguyễn Hữu Hồng Minh, Vi Thùy Linh, Phan Huyền Thư, Nguyễn Thúy Hằng, Nguyễn Thế Hoàng Linh, Ly Hoàng Ly, nhóm Ngựa trời (Thanh Xuân, Phương Lan, Khương Hà, Nguyệt Phạm, Lynh bacardi)… nay ở đâu? đang làm gì? có còn giữ lửa cho thơ?


Nhóm Ngựa Trời

Tổ chức chuyên đề: NGUYỄN QUỲNH TRANG



(TT&VH Cuối tuần) - Thông báo mới nhất của Hội đồng thơ Việt Nam về việc xin “để khuyết giải thưởng thơ năm 2009” với lí do: không có thơ hay (!) khiến nhiều người làm thơ, yêu thơ băn khoăn, thắc mắc. Thơ 2008 - 2009, liệu có thực sự là một mùa thất bát?

Điểm mặt… anh tài

Chỉ tính riêng đầu năm đến giờ, cả “chiếu thơ trẻ” và “chiếu thơ già” hoạt động khá nhịp nhàng, đều đặn. Đầu xuân 2009, nhà thơ Trần Nhuận Minh đã cho “ra lò” tuyển thơ Bốn mùa (NXB Văn Học & Đông Tây, 2009). Đây là một tuyển thơ do chính tác giả tuyển chọn kỹ lưỡng trong suốt quá trình sáng tác của mình từ năm 1960 đến năm 2008. Bốn mùa dày đến 500 trang được coi là tuyển thơ “rút ruột” của nhà thơ Trần Nhuận Minh.


Có nét tương đồng với nhà thơ Trần Nhuận Minh, nhà thơ Lê Quang Sinh cũng cho ra một tuyển những bài thơ viết trong gần 30 năm cầm bút: Lê Quang Sinh - Thơ (NXB Hội Nhà Văn, 2009). Viết về tập thơ, nhà thơ Hữu Thỉnh cho rằng: “Lê Quang Sinh đã làm được cái việc tưởng đơn giản mà rất khó là trồng bóng mát trên lộ trình thơ”.

Kỷ niệm một năm ngày mất của nhà thơ Trần Hòa Bình, gia đình và bạn bè thân thiết của ông đã tuyển chọn công phu và cho ra đời Tuyển tập tác phẩm Trần Hòa Bình (NXB Hội Nhà Văn, 2009) bìa cứng, khổ lớn, dày trên 800 trang, giúp người đọc hình dung đầy đủ về chân dung tinh thần của người thi sĩ tài hoa này.

“Chiếu thơ già” 2009 còn được ghi dấu bởi những nhà thơ “gạo cội” những vẫn sung mãn sức sáng tạo như nhà thơ Thanh Thảo và nhà thơ Mai Văn Phấn. Trong khi hầu hết các bạn thơ cùng trang lứa dồn sức để cho ra một “tinh tuyển” thì nhà thơ Thanh Thảo, dù đã ở tuổi 63, vẫn kịp cho khởi hành Trường ca Metro (NXB Hội Nhà Văn, 2009). Bẵng đi năm đến sáu năm không ra thi tập nào, mới đây, nhà thơ Mai Văn Phấn “bỗng dưng” trở lại với hai tập thơ: Hôm sau (NXB Hội Nhà Văn, 2009); Và đột ngột gió thổi (NXB Hội Nhà Văn, 2009) gây nhiều bất ngờ cho bạn bè và độc giả. Đặc biệt, sau tuyển tập Trần Dần - Thơ (NXB Đà Nẵng & Nhã Nam, 2008), gia đình nhà thơ Trần Dần tiếp tục cho tái bản tập Đi! Đây Việt Bắc! (Hùng ca - lụa; Nhã Nam và NXB Hội Nhà văn, 2009).


“Chiếu thơ trẻ” 2009 hoạt động có phần hào hứng và sôi nổi hơn do gắn với những cuộc thi thơ và những buổi giới thiệu, tọa đàm sách khá thu hút chú ý. Một trong những hiện tượng thơ trẻ đáng chú ý nhất trong năm là sự ra mắt của tập Thơ trẻ 360! (NXB Hội Nhà Văn & Hà Thế, 2009) giới thiệu tám gương mặt thơ ( từng được chọn trình diễn thơ trong ngày Hội thơ Rằm tháng Giêng tại Văn Miếu Quốc Tử Giám): Lữ Thị Mai, Nguyễn Anh Vũ, Nguyễn Quang Hưng, Huyền Minh, Lệ Bình Quan, Nguyễn Phan Quế Mai, Điệp Giang và Thụy Anh. Đầu tháng 9/2009, Ban công tác Nhà văn trẻ (HNV Việt Nam) phối hợp cùng công ty truyền thông Hà Thế đã có buổi tọa đàm giới thiệu tập thơ thu hút được sự quan tâm của nhiều nhà thơ, nhà phê bình, nhà báo.

Cũng trong “chiếu thơ trẻ”, tập thơ mới nhất và cũng gây được chú ý: Bản tường trình giấc mơ đi vắng (NXB Thanh Niên, 2009) của nhà thơ Lê Thiếu Nhơn. Tập thơ gồm 32 bài thơ và được chính tác giả giới thiệu với ít nhiều bùi ngùi: “Không phải nhằm thu lợi từ tập thơ… mà để tự an ủi mình giữa thời buổi cái gì cũng lên giá”.

Năm 2009, thơ mạng nằm trong khoảng lặng, không còn “dậy sóng” như năm 2005 cùng sự xuất hiện của Nguyễn Thế Hoàng Linh (chỉ tính riêng chủ đề Mong mọi người góp ý cho với nick Away của Nguyễn Thế Hoàng Linh trên Ttvnol.com lúc đó đã có gần 50.000 lượt đọc và khoảng 1.000 bài trả lời…). Thế nhưng, năm 2009 lại đánh dấu sự xuất hiện của một số nhà thơ “tay ngang”. Nữ  luật sư Vũ Thanh Hoa tự tin với tập thơ mới Trong em có người đàn bà khác (NXB Hội Nhà Văn & Đông Tây, 2009). Sau tập thơ Đa thức (NXB Hội Nhà Văn, 2008) nhà thơ Hà Linh, một cán bộ hành chính tiếp tục cho ra mắt tập Khuông gió (NXB Hội Nhà Văn, 2009) hay tác giả Đoàn Quỳnh Như, một nhân viên văn phòng Saigontourist vừa cho ra mắt tập Vọng (NXB Hội Nhà Văn, 2009) mà theo đánh giá của nhà thơ Irasara “Qua tập thơ đầu tay Vọng, bằng kinh nghiệm mang tính cá thể, Quỳnh Như hé lộ cho ta mơ hồ nhận ra thân phận tình yêu trong hành trình yêu, qua đó - thân phận con người trên hành trình đời”.


Nguyễn Thế Hoàng Linh

Xin để khuyết giải thưởng thơ năm 2009

Với những hoạt động sôi nổi thế, chẳng ai nghĩ rằng 2008 - 2009 là một năm “thất bát” của thơ. Thế nhưng, Giải thưởng Hội nhà văn Hà Nội năm nay để “trắng” thơ. Hai tập thơ lọt vào vòng chung khảo là tập Trà nguội (NXB Văn Học, 2008) của nhà thơ Đặng Thị Thanh Hương và tập Phố đồng thảo (NXB Hội Nhà Văn, 2008) của nhà thơ Chu Hồng Tiến. Tuy nhiên, cả hai tập thơ đều không có số phiếu bầu quá bán nên đành “trượt giải”. Theo nhà thơ Đoàn Thị Lam Luyến - Chủ tịch Hội đồng thơ của Hội nhà văn Hà Nội năm nay - thì cuốn Trà nguội của nhà thơ Đặng Thị Thanh Hương là cuốn hay và có thể mấp mé giải nhưng tiếc là không đủ số phiếu.

Cuối tháng Mười, đến lượt Hội đồng thơ (Hội Nhà văn Việt Nam) báo cáo với Ban chấp hành hội: xin để khuyết giải thưởng thơ năm 2009 do “thơ năm nay không phong phú và chất lượng không bằng hai năm trước”. Sáu nhà thơ cùng tác phẩm đã lọt vào vòng chung khảo giải thơ gồm: Lê Văn Ngăn với tập Viết dưới bóng quê nhà (NXB Hội Nhà Văn 2008), Đặng Huy Giang với tập Trật tự không trật tự (NXB Hội Nhà Văn 2008), Đặng Chân Nhân với tập Hình dung (NXB Hội Nhà Văn, 2008), Đặng Thị Thanh Hương với tập Trà nguội, Tuyết Nga với tập Hạt dẻ thứ tư (NXB Văn Học, 2008) và Trần Ninh Hồ với tập Nhớ và quên (NXB Hội Nhà Văn, 2008). Dù được Hội đồng thơ đánh giá cao nhất nhưng tập thơ Viết dưới bóng quê nhà của nhà thơ Lê Văn Ngăn vẫn không “lọt” giải. Rất có thể giải thơ Hội Nhà văn năm nay lại theo vết cũ tạo cú “hattrick” ba năm liền vắng bóng giải thơ.

Trước đề cử “trống thơ”của Hội đồng thơ, có khá nhiều ý kiến của các nhà thơ và bạn đọc không đồng tình. Nhà thơ Nguyễn Trọng Tạo cho rằng: “Hội đồng thơ năm nay đã tự tước quyền đề cử của mình/hay là làm đúng quyền của mình, là không đề cử một tập thơ nào”. Còn nhà thơ Trần Mạnh Hảo trên tạp chí Nhà Văn quyết liệt hơn với quan điểm Hội đồng thơ đã bỏ sót “một tập thơ hay nhất năm 2008 - tập thơ Đừng múc cạn nỗi buồn (NXB Hội Nhà Văn, 2008) của Nguyễn Thị Ánh Huỳnh - và cho rằng: “Hội đồng thơ Hội Nhà văn Việt Nam không chỉ thiếu đôi mắt xanh mà còn thiếu công minh, thiếu nghiêm túc”.

Và mùa thơ 2008 - 2009 vẫn chưa thực sự kết thúc…

     Nhà thơ Vũ Quần Phương - Chủ tịch Hội đồng thơ (Hội Nhà văn Việt Nam): Tôi phục tùng kết quả kiểm phiếu...

     * Thưa ông, trước việc để trống giải thưởng của Hội đồng thơ năm nay, có một số nhà thơ và bạn đọc không đồng tình. Ông nghĩ sao về điều này?

     - Để chọn các tập thơ khá trong năm và tặng giải, Ban chấp hành Hội Nhà văn dựa vào các nguồn giới thiệu từ Hội đồng thơ, Ban Văn học quốc phòng, an ninh (cho các tác giả và tác phẩm liên quan đến lĩnh vực này), Ban Văn học thiếu nhi, Ban văn học dân tộc ít người, giới thiệu của các thành viên Ban chấp hành và thành viên Ban giám khảo. Như vậy tập thơ hay kể cũng khó mà thoát khỏi sự tinh tường nhận ra của một tập thể trùng điệp ấy.

     Hội đồng thơ năm 2007 giới thiệu hai tập, năm 2008 giới thiệu ba tập nhưng Ban chung khảo bỏ phiếu thì không tập nào quá bán. 

    Vì vậy cũng có bạn cho rằng có thể do vậy mà năm nay Hội đồng thơ mất tự tin mà không dám giới thiệu tập nào vào chung khảo. Ý kiến nghe có vẻ logic nhưng tôi nghĩ : không phải. Chín thành viên Hội đồng thơ đều có ba bốn chục năm làm thơ, kinh qua nhiều năm làm biên tập hoặc chịu trách nhiệm xuất bản ở NXB lớn, hoặc làm chủ tịch nhiều khóa các Hội văn nghệ tỉnh, nhiều người còn viết phê bình thơ khá sắc sảo. Tôi tin họ có kinh nghiệm và bản lĩnh thẩm định. Nhưng tôi cũng không dám chắc rằng họ không bỏ sót. Vậy ai, kể cả người viết lẫn bạn đọc, phát hiện ra tập hay, xin chỉ dẫn cho họ. Tôi là một thành viên trong Hội đồng thơ xin hứa với các bạn rằng không đề xuất nào của các bạn mà Hội đồng thơ bỏ qua. Việc tập nào được chọn là do kết quả của biểu quyết, của bỏ phiếu.

    Hội đồng không có ý định trước (không chọn hay chọn một hay hơn một). Do vậy, các bạn hay ngay cả thành viên của Hội đồng thơ (ở phía thiểu số ) không hài lòng với kết quả lá phiếu thì chúng tôi cũng chỉ có thể bàn trực tiếp vào đề xuất của các bạn chứ không dám và cũng không nên phá bỏ nguyên tắc của biểu quyết hay bỏ phiếu.

     * Theo cá nhân ông, nếu được chọn thơ giải năm nay, ông sẽ trao cho cuốn nào?

     - Cá nhân tôi phục tùng kết quả của kiểm phiếu. Và cũng tán thành lời biểu dương của Hội đồng về tập thơ “á hậu” năm nay trong báo cáo của Hội đồng thơ gửi BCH Hội.

Nguyễn Anh Thế - Tuấn Nhi

Cùng chuyên mục
Xem theo ngày
Đọc thêm