Chuyện từ án phạt của thần đồng pickleball Quang Dương

Tay vợt pickleball nổi tiếng người Mỹ gốc Việt, Quang Dương vừa nhận án phạt nặng từ Hiệp hội Pickleball Hoa Kỳ (UPA) với số tiền 50.000 USD (khoảng 1,3 tỷ đồng) và bị cấm thi đấu tại giải PPA Select Medical Orange County Cup cùng 4 trận tại MLP Phoenix. Lý do là anh tham gia giải Pickleball Lào Cai mở rộng 2025 tại Việt Nam mà không được UPA chấp thuận, vi phạm điều khoản thi đấu độc quyền trong hợp đồng.

Không đi vào chi tiết của hợp đồng cũng như mức độ nặng nhẹ của án phạt, nhưng vụ việc này gần giống với lần các cơ thủ carom của Việt Nam bị nhiều tổ chức quản lý billiards cấm thi đấu.

Mọi chuyện cũng khá đơn giản: ở những môn chơi có yếu tố nhà nghề, luôn tồn tại xung đột lợi ích giữa các giải đấu/VĐV chuyên nghiệp với những giải/VĐV nghiệp dư. Về nguyên tắc, luôn có sự tách biệt rất rõ, ở đó các VĐV nhà nghề sẽ không tham gia vào những giải bán chuyên/nghiệp dư kể cả khi họ làm điều đó vì mục đích phi lợi nhuận, ngoại trừ các trường hợp liên quan đến đội tuyển quốc gia hoặc có thỏa thuận riêng. Còn để phân biệt tính chất các giải đấu, thì thường căn cứ vào tổ chức quản lý của giải đấu đó.

Quang Dương đang rất nổi tiếng tại Việt Nam. Anh thường xuyên về quê hương để thi đấu, quảng bá và tất nhiên là kèm theo các khoản bồi dưỡng cao hơn nhiều số tiền mà anh giành được khi chiến thắng. Việc bị UPA phạt có lẽ không ảnh hưởng đến thu nhập của Quang Dương, hơn nữa, những giá trị mà anh mang đến cho cộng đồng pickleball Việt Nam là rất lớn. Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa là án phạt của UPA không đúng hay không hợp lý.

Vì như trường hợp ở môn billiards, cần nhìn ở khía cạnh lâu dài hơn là tranh cãi về chuyện đúng sai. Đây là một bài học đáng để nghiên cứu đối với thể thao Việt Nam. Lấy ngay trường hợp của pickleball, hiện có hàng chục giải đấu nhưng không thể phân biệt nổi tính chất, kể cả giải vô địch quốc gia.

Giải đấu nào cũng có thể là "quốc tế", có ngôi sao và nhiều hạng đấu, bao gồm cả phong trào. Nếu là môn ít người chơi, khó phát triển tầm thế giới, ít VĐV chuyên nghiệp thì chẳng nói làm gì, nhưng trong trường hợp của pickleball thì đây là cơ hội để chuẩn hóa hệ thống thi đấu.

Trên thực tế, những giải đấu ở Việt Nam đa phần đều dành cho các VĐV chuyên nghiệp, nhưng chúng ta lại gần như thiếu hệ thống giải đấu nhà nghề, kiểu như mô hình pro-tour mà ở đó, các VĐV có thể chủ động được nguồn thu nhập của mình thông qua các hợp đồng độc quyền. Càng có nhiều giải đấu như vậy, thu nhập VĐV sẽ tốt hơn nhiều do những giải đấu như vậy không chỉ có tiền thưởng mà còn đi kèm các quyền lợi hình ảnh, những thỏa thuận thương mại, quảng cáo.

Nói cho cùng, việc UPA có phạt Quang Dương cũng là để bảo vệ cho hình ảnh của chính VĐV này. Quang Dương về Việt Nam chơi ở những giải đấu cao cấp, có sự tham gia của nhiều tay vợt hàng đầu thế giới thì không nói làm gì, nhưng nếu vì lý do nào đó anh dự các giải có tính chất nghiệp dư, hoặc sự kiện do doanh nghiệp tổ chức thì cũng ảnh hưởng ít nhiều về danh tiếng trên bình diện thế giới.

Với thể thao Việt Nam cũng vậy. Số VĐV nổi tiếng của chúng ta không quá nhiều nên cũng cần phải tạo ra những quy tắc, vừa trân trọng các giá trị và vị thế của họ, vừa để "bảo vệ" chính các ngôi sao của mình. Một Quả bóng Vàng Việt Nam đi tham gia đá giải sân phủi thì nghe cũng thú vị, có tác động đến phong trào, nhưng xét về lâu dài thì lại không thật chuẩn mực nếu như đang trong thời gian đá V-League, một giải đấu chuyên nghiệp.

Xung đột lợi ích có thể không lớn, nhưng rõ ràng là nó vẫn tồn tại. Làm sao để các VĐV chuyên nghiệp có nhiều hơn các giải đấu dành cho mình, hạn chế tối đa các xung đột lợi ích, đó chính là bài học từ án phạt của Quang Dương hay billiards.

Long Khang