Chuyện chống ngập lụt ở Bangkok (Thái Lan)

Tuần qua, Thống đốc Bangkok Chadchart Sittipunt đã công bố các biện pháp toàn diện nhằm bảo vệ thủ đô Vương quốc Thái Lan khỏi lũ lụt do dòng chảy từ phía Bắc, mưa lớn và thủy triều cao gây ra. Các biện pháp này được đi kèm với lời đảm bảo rằng thảm họa ngập lụt năm 2011 sẽ không lặp lại.

Trong thông báo đưa ra sau khi thị sát tình hình phòng chống lũ lụt dọc sông Chao Phraya, ông Chadchart cho biết Chính quyền Đô thị Bangkok (BMA) đã thực hiện các biện pháp chủ động để ngăn ngừa lũ lụt khi nước từ các tỉnh thượng nguồn đổ về sông Chao Phraya cùng lúc với mưa lớn và triều cường.

Chính quyền Đô thị Bangkok đang hợp tác chặt chẽ với Cục Thủy lợi Hoàng gia (RID), Trung tâm Chỉ huy Nước Quốc gia và Văn phòng Tài nguyên Nước Quốc gia để theo dõi mực nước và ứng phó kịp thời nếu mực nước sông Chao Phraya dâng cao đột ngột. Năm biện pháp theo đó bao gồm: kiểm tra độ ổn định của các bờ kè phòng lũ dọc sông Chao Phraya và theo dõi chặt chẽ các khu vực có nguy cơ cao; huy động cán bộ và các cơ quan liên quan hỗ trợ người dân có thể bị ảnh hưởng; tháo nước từ hệ thống kênh rạch để nhường chỗ cho mưa lớn; kiểm tra và bảo trì mạng lưới thoát nước, đường ống và trạm bơm; đảm bảo máy móc, dụng cụ và nhân lực sẵn sàng 24/24.

Hiện tại, Bangkok có khoảng 80km tường chắn lũ dọc theo sông Chao Phraya, kênh đào Bangkok Noi và kênh đào Mahasawat. Tuy nhiên, vẫn còn một số "khoảng trống" chưa được hoàn thành. Cục Thoát nước và xử lý nước thải của BMA đã đẩy nhanh việc đóng kín các khoảng trống này bằng cách lắp đặt 198.700 bao cát để tạo thành các rào chắn tạm thời tại các điểm dễ bị ngập và các bến tàu công cộng.

Ông Chadchart cho biết thêm các máy bơm nước đã được lắp đặt gần các đê chắn lũ tạm thời để kiểm soát khả năng rò rỉ, với các nhân viên túc trực tại các điểm bơm nước 24/24 để đảm bảo ứng phó nhanh chóng. Đối với 320 hộ gia đình tại 11 cộng đồng nằm ngoài đê chắn lũ, các văn phòng quận đã cung cấp bao cát, lối đi tạm thời và hỗ trợ khẩn cấp.

Nhà chức trách Bangkok khẳng định "tình hình năm nay đang được kiểm soát và không giống như năm 2011". Thông điệp này cũng tương tự cam kết của Chính phủ được Phó Thủ tướng Sophon Saram lên tiếng một ngày trước đó, rằng thủ đô Bangkok sẽ không phải đối mặt với thảm họa lũ lụt thảm khốc như năm 2011.

Đặt thành phố trong "tình trạng sẵn sàng"

Có thể nói với loại hình thời tiết một năm có tới sáu tháng mùa mưa như Thái Lan, tại một đô thị đông dân như Bangkok thì tình trạng ngập lụt cục bộ trong mùa mưa không phải chuyện hiếm gặp. Tuy vậy, trong vài năm trở lại đây, Chính quyền đô thị Bangkok đã không ngừng cải tạo hệ thống thoát nước và xây dựng phương án phòng ngừa, ứng phó khi mùa mưa đến. Một ví dụ cụ thể là để ứng phó với cơn bão Kajiki (Việt Nam gọi là bão số 5) xảy ra cuối tháng 8 vừa qua, BMA cũng triển khai quyết liệt, đồng bộ năm biện pháp để hạn chế tác động của mưa lớn và nguy cơ lũ lụt.

Thứ nhất, hệ thống thoát nước được đặt trong tình trạng báo động cao nhất: BMA đã đặt mạng lưới thoát nước ở mức sẵn sàng tối đa - bốn đường hầm dẫn nước chính, 200 trạm bơm, 243 cửa xả nước và 349 giếng bơm được bố trí nhân sự 24/24. Các khu vực chứa nước được hạ thấp để tạo không gian cho nước mưa chảy vào.

Thứ hai, phản ứng nhanh tại các điểm dễ xảy ra rủi ro: đội Dịch vụ Khẩn cấp Bangkok (BEST) sẽ nhanh chóng hành động khi trời mưa để kiểm tra và thoát nước khỏi các khu vực và đường hầm dễ xảy ra lũ lụt. Các đội sẽ dọn dẹp rác thải và thảm thực vật có thể cản trở dòng chảy, giúp nước thoát nhanh hơn và giảm thiểu tình trạng tắc nghẽn cục bộ.

Thứ ba, thiết bị dự phòng mạnh mẽ: máy bơm nước di động, máy phát điện dự phòng cho các trạm bơm, cần cẩu, đèn bóng bay và dụng cụ sửa chữa được bố trí khắp các địa điểm. Dự trữ nhiên liệu cũng đã được tích trữ - vì máy bơm không có điện chỉ là vật trang trí sân vườn rất đắt tiền.

Thứ tư, hỗ trợ công cộng tại chỗ: Tất cả 50 văn phòng quận đã thiết lập các trung tâm chỉ huy. Xe nâng, xe cứu hỏa, thiết bị cứu hộ và xe tuần tra đã sẵn sàng để đưa người dân qua các khu vực bị ảnh hưởng bởi lũ lụt. Lực lượng thực thi pháp luật thành phố sẽ hỗ trợ điều tiết giao thông, trong khi các đội hỗ trợ ven đường sẽ giúp đỡ những người lái xe bị chết máy do nước lũ dâng cao.

Thứ năm, phối hợp với các cơ quan điện lực: BMA phối hợp với Cơ quan Điện lực Đô thị để đảm bảo mọi sự cố mất điện hoặc gián đoạn đều được xử lý nhanh chóng - một mắt xích quan trọng để máy bơm và đường hầm thoát nước tiếp tục hoạt động ngay cả khi mất điện.

Bên cạnh đó, nhà chức trách thành phố cũng liên tục đưa ra hướng dẫn, khuyến khích cư dân thực hiện những biện pháp phòng ngừa đơn giản giúp cuộc sống dễ dàng hơn nếu mưa lớn ập đến gây ngập lụt, ví dụ như chuẩn bị một bộ dụng cụ khẩn cấp nhỏ với nước, đồ ăn nhẹ, đèn pin, sạc dự phòng và các loại thuốc cơ bản; tránh lái xe qua vùng nước đọng - thường nước đọng sâu hơn vẻ bề ngoài và có thể che khuất các mối nguy hiểm hoặc làm chết máy; đỗ xe ở nơi cao hơn nếu có thể và di chuyển các vật dụng thiết yếu khỏi sàn nhà trong các phòng ở tầng trệt; theo dõi các kênh chính thức để biết thông tin mới nhất và yêu cầu hỗ trợ nếu cần thay vì chỉ dựa vào tin đồn hoặc tin đồn trên mạng xã hội.

Cần chiến lược quản lý nước hiệu quả hơn

Mặc dù các biện pháp chống ngập cho thủ đô Bangkok đang được thực hiện ngày một bài bản hơn với sự phối hợp của nhiều bên nhưng theo các nhà chuyên môn Thái Lan vẫn cần có chiến lược quản lý nước hiệu quả để Bangkok vẫn được bảo vệ khỏi lũ lụt tàn khốc mà không khiến những nơi khác phải "hy sinh".

Nằm cách Bangkok khoảng một giờ lái xe về phía Bắc, tỉnh Ayutthaya có chức năng chiến lược là tạm thời trữ nước dư thừa để bảo vệ các trung tâm kinh tế ở hạ lưu. Huyện Bang Ban, nằm ở vùng trũng thấp, đã đóng vai trò là vùng chứa lũ kể từ năm 2017, bảo vệ các thành phố hạ lưu như Bangkok khỏi bị ngập lụt trong mùa mưa kéo dài. Tuy nhiên, người dân địa phương cho biết tình trạng lũ lụt ngày càng tồi tệ hơn qua mỗi năm, khiến họ phải vật lộn để sinh tồn khi cộng đồng của họ chìm trong nước hàng tháng trời.

Phó Giáo sư Seree Supratid, Giám đốc Trung tâm Biến đổi khí hậu và thảm họa tại Đại học Rangsit, cảnh báo rằng cuộc khủng hoảng lũ lụt hàng năm của Ayutthaya sẽ tiếp tục nếu chiến lược quản lý lũ lụt của Thái Lan không được cải tổ. "Chính phủ nên có một kế hoạch rõ ràng và hiệu quả để xử lý lượng nước chảy tràn lớn từ các nguồn thượng nguồn. Chính phủ nên thu hồi đất và di dời người dân để tạo ra các khu vực chứa nước mới", chuyên gia khí hậu này kêu gọi.

Ông Seree cũng kiến nghị chính phủ khẩn trương tạo ra các khu vực chứa nước cố định xa hơn về phía Bắc trước khi nước chảy tràn đến tỉnh Nakhon Sawan, nơi bắt nguồn của sông Chao Phraya. Bên cạnh đó, có thể sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) và mô hình dự đoán để cải thiện việc quản lý nước.

Chín dự án quản lý nước lớn đã được lên kế hoạch để giải quyết vấn đề ngập lụt triền miên ở hạ lưu vực sông Chao Phraya, bao gồm khu vực Đại Bangkok. Trong số này bao gồm xây dựng kênh thoát nước Bang Ban-Bang Sai, mở rộng công suất chứa nước sông Tha Chin và dự án trị giá 95 tỷ baht (2,9 tỷ USD) nhằm nâng cấp hệ thống thủy lợi ở phía Đông lưu vực. Theo ông Supachai Mapol, giám đốc Dự án vận hành và bảo trì Phak Hai thuộc RID, dự án kênh thoát nước Bang Ban-Bang Sai đã hoàn thành gần 95% và sẽ đẩy nhanh việc thoát nước qua Ayutthaya.

Trong khi đó, Phó Giáo sư Tiến sĩ Arthit Thongin thuộc Đại học Mở Sukhothai Thammathirat, đề cập vấn đề công bằng cho người dân sinh sống tại các vùng rốn lũ. Ông nói: "Mặc dù người dân địa phương hiểu rằng họ sống ở những vùng trũng thấp, dễ bị ngập lụt, nhưng họ mong muốn chính phủ có biện pháp quản lý nước và thoát nước tốt hơn để người dân không phải chịu cảnh ngập lụt hàng tháng trời".

Bên cạnh đó, chuyên gia này cũng kiến nghị Chính phủ khi tính toán đền bù cho người dân vùng lũ không chỉ nhìn vào khía cạnh thiệt hại nhà cửa mà còn phải tính đến những tổn thất về việc mất thu nhập và gián đoạn giáo dục do lũ lụt trong thời gian dài. Một phương án tính toán toàn diện hơn sẽ là công bằng cho những người dân đang chấp nhận "hy sinh" để giữ cho Bangkok khỏi thảm họa ngập lụt trước khi các dự án quản lý nước được thực hiện đầy đủ.