Chính phủ Mỹ đóng cửa: Bế tắc chính trị và những hệ lụy kinh tế ngày càng rõ rệt

Chính phủ Mỹ đã bước sang tuần thứ hai trong tình trạng đóng cửa, khi bế tắc ngân sách tiếp tục kéo dài và chưa có dấu hiệu nhượng bộ từ cả hai đảng.

Những cuộc mặc cả chính trị kéo dài không chỉ khiến thị trường tài chính thêm bất ổn, mà còn làm dấy lên lo ngại về khả năng vận hành của chính quyền liên bang trong bối cảnh nền kinh tế Mỹ đang phát đi các tín hiệu trái chiều.

Bế tắc chính trị dẫn tới làn sóng sa thải

Tổng thống Donald Trump tiếp tục duy trì lập trường cứng rắn, khẳng định sẽ dùng tình trạng đóng cửa để gây áp lực với đảng Dân chủ trong các cuộc đàm phán ngân sách. Việc ngân sách bị biến thành "con tin" trong các cuộc mặc cả cho thấy hệ thống chính trị Mỹ đang đối mặt với tình trạng phân cực ngày càng sâu sắc. Nhiều nhà quan sát nhận định, thay vì tìm kiếm sự đồng thuận tối thiểu để duy trì hoạt động chính phủ, các phe phái đang ưu tiên lợi ích chiến thuật trong cuộc đua tranh quyền lực.

Theo hồ sơ Bộ Tư pháp gửi tòa án ngày 14/10, 4.108 nhân viên liên bang đã bị sa thải kể từ khi chính phủ đóng cửa. Con số này được điều chỉnh giảm so với mức 4.278 được báo cáo trước đó, cho thấy tuyên bố ban đầu của chính quyền Tổng thống Trump về đợt cắt giảm nhân sự có phần "tham vọng quá mức". Dù vậy, đây vẫn là lần đầu tiên một Tổng thống Mỹ chủ động sử dụng việc đóng cửa chính phủ như cơ sở cho sa thải quy mô lớn, thay vì chỉ dừng hoạt động tạm thời như các lần trước.

Các nghiệp đoàn liên bang đã khởi kiện, lập luận rằng việc sa thải không nằm trong nhóm hoạt động thiết yếu được phép duy trì khi ngân sách chưa được thông qua. Một thẩm phán liên bang dự kiến xem xét vụ việc vào ngày 15/10, trong khi các nghị sĩ thuộc bang Maryland và Virginia – nơi có tới 20% lực lượng lao động liên bang sinh sống – chỉ trích mạnh mẽ việc cắt giảm nhân sự ngay giữa giai đoạn bất ổn.

Trong bối cảnh hai đảng tiếp tục đổ lỗi cho nhau, Tổng thống Trump tuyên bố sẽ công bố danh sách các chương trình của đảng Dân chủ sẽ bị đóng vĩnh viễn vào cuối tuần. Dù chưa nêu cụ thể, tuyên bố này làm gia tăng áp lực chính trị, khi chính phủ không chỉ tạm ngừng hoạt động mà còn đứng trước nguy cơ cắt giảm cấu trúc ngân sách theo hướng lâu dài.

Thượng viện đã thất bại lần thứ tám trong nỗ lực thông qua dự luật ngân sách tạm thời từng được Hạ viện phê chuẩn, với tỷ lệ phiếu 49-45 – thấp hơn nhiều so với mức 60 phiếu cần thiết để vượt qua thủ tục thủ tục chặn tranh luận. Lãnh đạo phe Cộng hòa tại Thượng viện, ông John Thune, cáo buộc phe Dân chủ đưa ra các "yêu sách tốn kém" để đổi lấy lá phiếu mở cửa Chính phủ, trong khi Thượng nghị sĩ Tim Kaine, đại diện bang Virginia – nơi có đông nhân viên bị ảnh hưởng – cho rằng chỉ cần Nhà Trắng ngồi vào bàn đàm phán, bế tắc có thể "kết thúc trong 48 giờ".

Trong khi đó, nỗi lo về việc chậm phát lương cho quân đội và nhân viên liên bang ngày càng rõ rệt. Chính quyền Tổng thống Trump cho biết sẽ tìm cách điều chuyển nguồn lực để đảm bảo binh sĩ không bị gián đoạn thu nhập.

An toàn hàng không chịu áp lực

Một trong những tác động nghiêm trọng nhất của Chính phủ đóng cửa đang xuất hiện trong hệ thống hàng không Mỹ. Hơn 13.000 kiểm soát viên không lưu vừa nhận khoản lương cuối cùng trước khi nguồn lực tài chính bị đóng băng hoàn toàn. Chủ tịch Hiệp hội Kiểm soát viên Không lưu Quốc gia, ông Nick Daniels, cảnh báo rằng tâm lý bất an tài chính đang tạo ra nguy cơ mới đối với an toàn bay, khi nhiều nhân viên bắt đầu tính đến việc tìm thêm việc ngoài giờ hoặc bỏ nghề.

Bộ trưởng Giao thông Vận tải Mỹ Sean Duffy cho biết trong tuần qua, 53% các chuyến bay bị chậm có nguyên nhân từ thiếu hụt nhân sự kiểm soát không lưu, so với mức chỉ 5% trong điều kiện bình thường. Sự căng thẳng này đặc biệt đáng lo trong bối cảnh Cục Hàng không Liên bang (FAA) đã thiếu hơn 3.500 kiểm soát viên so với chỉ tiêu ngay cả trước khi tình trạng chính phủ đóng cửa diễn ra.

Tình trạng này gợi nhớ tới cuộc khủng hoảng năm 2019, khi tỷ lệ nghỉ làm trong ngành kiểm soát không lưu tăng cao do nhân viên không nhận lương, buộc giới chức phải giảm tải hoạt động bay tại New York, gây sức ép để Quốc hội nhanh chóng nhượng bộ.

Cuộc khủng hoảng ngân sách lần này không chỉ là vấn đề kỹ thuật tài chính, mà còn là bài kiểm tra năng lực vận hành của bộ máy chính trị Mỹ trong bối cảnh chia rẽ sâu sắc. Với thị trường tài chính toàn cầu thường xuyên theo dõi từng diễn biến tại Mỹ, mọi sự gián đoạn, dù ngắn hạn, cũng có thể để lại dấu hỏi về mức độ ổn định của nền kinh tế Mỹ trong giai đoạn sắp tới. Giới phân tích cảnh báo, dù một đợt đóng cửa ngắn hạn chưa đủ để làm suy yếu nền kinh tế Mỹ, nhưng rủi ro lớn nhất là tâm lý thị trường. Trong bối cảnh lạm phát chưa hạ nhiệt hoàn toàn và Cục Dự trữ liên bang Mỹ (Fed) vẫn duy trì chính sách thận trọng, bất kỳ tín hiệu bất ổn nào từ chính phủ cũng có thể khiến chi phí đi vay tăng cao hơn, làm gia tăng áp lực lên doanh nghiệp và người tiêu dùng.