Ca khúc huyền thoại "Lay Lady Lay": Tình yêu không úp mở của Bob Dylan

"Không úp mở" có vẻ là từ khó mà đi đôi với Bob Dylan - một người dường như luôn triết lý và khó hiểu. Nhưng đó thật sự là điều đã xảy ra, và trở thành vĩ đại trong lịch sử âm nhạc, với ca khúc Lay Lady Lay.

1. Trong danh sách 100 tình khúc hay nhất mọi thời đại do The Telegraph bình chọn, Lay Lady Lay của Bob Dylan đứng đầu tiên. Dù nguồn gốc tới nay vẫn mập mờ, giá trị tinh thần của ca khúc là điều không có gì để bàn cãi.

Không thể nói một cách ngắn gọn về tài năng huyền thoại của Bob Dylan. Phát hành những ca khúc đầu tiên của mình vào đầu những năm 1960, ngày nay, lối sáng tác độc đáo và tầm nhìn nghệ thuật đầy mê hoặc của Dylan là chuẩn mực để noi gương. Chủ nhân giải Nobel giờ là nhân vật không thể thiếu trên bục tôn vinh tự do sáng tạo của thế giới. Nhìn lại danh sách đĩa hát của Dylan, dễ dàng nhận thấy ông vẫn là trụ chống vững chắc của nghệ thuật như thế nào.

Nhưng, dù thường được coi là một ca sĩ - nhạc sĩ có hình ảnh đặc trưng - thật khó để tưởng tượng ra Dylan mà không kèm theo chiếc đàn guitar acoustic đeo trên cổ và một chiếc harmonica luôn cận kề môi - sự thật là ông luôn đặt sự phát triển nghệ thuật lên hàng đầu.

Dù là khi rời bỏ nhạc dân gian và cổ động để chuyển sang những âm thanh vui nhộn hơn của rock and roll, hay khi chuyển sang âm thanh truyền giáo hơn, Dylan luôn mạnh mẽ tiến về phía trước với âm nhạc mình chọn.

Khán giả có thể chứng kiến một bước tiến mạnh mẽ như vậy, đầy thuần khiết trong album thứ 9 Nashville Skyline của ông. Album là một sự khởi đầu mới lớn lao đối với Dylan. Đúng là ông đã bỏ rơi nhạc dân gian từ lâu, nhưng lúc này, có vẻ như lúc này, ông cũng sẵn sàng bỏ rơi giọng hát đặc trưng của cả một thế hệ.

Hãy tưởng tượng ta là một khán giả nghe đài vào năm 1969 mà lỡ bỏ qua phần giới thiệu của DJ. Rồi một bản tình ca du dương, lồ lộ nhưng quyến rũ, không cưỡng lại vang lên qua chất giọng ngọt ngào như sữa. Thật không thể đoán được đó là Bob Dylan - người tới lúc đó đã đặc trưng bởi ca từ hoa mỹ dài dòng và giọng hát khàn.

Nhưng đó thật sự là Dylan với Lay Lady Lay thuộc album Nashville Skyline. Tình khúc này không chỉ là bước ngoặt sự nghiêp của Dylan, bán chạy hơn bất kỳ đĩa đơn nào ông từng phát hành, mà còn nỗi ám ảnh tình yêu của nhiều thế hệ về sau.

2. Sau toàn bộ cơn sốt "Dylan chuyển sang chơi nhạc điện tử" vào giữa những năm 1960, cùng với thứ âm nhạc hoành tráng đi kèm với nó, Bob Dylan gần như đã rút lui khỏi cuộc đua nhạc rock. Vụ tai nạn xe máy năm 1966 được coi là điểm dừng. Sau đó, ông tập trung làm người đàn ông của gia đình. Âm nhạc mà ông tạo ra khác biệt rõ rệt so với những gì trước đó.

Album năm 1967 John Wesley Harding chứa đầy những câu chuyện ngụ ngôn câm lặng, khó hiểu và nghe có phần anh em với nhạc psychedelia đang thịnh hành. Ông cũng làm nhạc với The Band ở Woodstock, New York mà không ai biết, ít nhất là cho đến khi thành quả kỳ diệu từ sự hợp tác đó được tung ra.

Lục tung những gợi ý có thể trong quãng thời gian cận năm 1969, cũng không thể tìm ra dấu hiệu xuất hiện của Nashville Skyline. Hơn thế, chưa ai nghĩ giọng Dylan rồi sẽ có thể ngọt như thế (Dylan tuyên bố rằng việc bỏ thuốc lá là lý do dẫn đến sự thay đổi).

Nhưng khi Dylan tìm kiếm một ca khúc có thể trở thành hit lớn để giới thiệu âm thanh mới này với thế giới, ban đầu, ông không nghĩ Lay, Lady, Lay là lựa chọn hay. May mắn thay, ông trùm thu âm Clive Davis đã can thiệp và nhất quyết yêu cầu Dylan xem xét lại. Cuối cùng, Lay Lady Lay mới được phát hành dạng đĩa đơn của album, sau I Threw It All Away.

Nhưng động lực nào để ông viết ca khúc khác lạ Lay Lady Lay này? Chà, theo đúng phong cách điển hình của Dylan, câu trả lời luôn nằm sau bức rèm mờ.

3. Theo nhiều nguồn tin, ban đầu, Dylan viết Lay Lady Lay như một loại công việc theo hợp đồng. Ông đã được nhà làm phim John Schlesinger liên hệ để viết nhạc cho Midnight Cowboy - bộ phim tình cảm có sự tham gia của Dustin Hoffman và Jon Voight và cũng là bước ngoặt điện ảnh khi nó phát hành năm 1969.

Thế nhưng, Dylan đã mất quá nhiều thời gian để hoàn thành ca khúc. Thế là, Schlesinger đã quyết định chọn Everybody's Talkin' của Fred Neil và Harry Nilsson để thay thế.

Tuy nhiên, trong một cuộc phỏng vấn vào năm 1971, Dylan khẳng định ông đã viết ca khúc này trong suy nghĩ về Barbra Streisand. Khi được hỏi về tiết lộ sốc này, Streisand cho biết, bà chưa bao giờ nghe về chuyện này. Vì vậy, có lẽ Dylan chỉ đơn giản lấy giọng Streisand làm tông điệu trong đầu khi viết ca khúc. Hẳn sẽ là một vụ ầm ĩ nếu Dylan coi Streisand như nàng thơ!

Dylan là người cực kỳ bảo mật, hiếm khi đưa ra định nghĩa cho các ca khúc của mình. Thay vào đó, ông thích âm nhạc của mình trở thành một tác phẩm hoàn chỉnh, được người nghe đưa ra suy luận thay vì người sáng tạo. Lần này, hơi khác, không chỉ tiết lộ về Streisand mà nội dung Lay Lady Lay cũng không có gì úp mở.

Không vòng vo, Lay Lady Lay là lời mời gọi người phụ nữ hãy bước vào những tình cảm nồng ấm của mình, trên chiếc giường lớn bằng đồng. "Tại sao phải đợi lâu hơn nữa để thế giới bắt đầu?/Em có thể có chiếc bánh của mình và ăn nó nữa/ Tại sao phải chờ đợi lâu hơn nữa người mình yêu/Khi anh ta đang đứng trước mặt em?" - Dylan thuyết phục người yêu trong Lay Lady Lay. Ông hứa hẹn: "Bất kể em mường tượng gì trong đầu? Anh sẽ cho em thấy và em sẽ thấy chúng tỏa sáng". Và còn những lời níu kéo ai nỡ từ chối: "Anh khao khát thấy em trong ánh sáng bình minh/ Anh khao khát được chạm tới em trong đêm".

So với nhiều ca khúc khác của Dylan, thường rao rảng về vẻ đẹp phi lý của tình yêu hay bản chất anh hùng thời đại, Lay Lady Lay với  nhiều người rõ ràng là hơi… sến. Nhưng ai có thể từ chối mật ngọt của tình yêu, nhất là tới từ một người đàn ông sâu sắc, khiến những lời đơn giản cũng có sức gợi rất lớn?

Thế nên, dù Dylan viết Lay Lady Lay theo đơn đặt hàng hay xuất phát từ tâm trạng cá nhận, ca khúc vẫn là một khoảnh khắc quan trọng trong sự nghiệp của Dylan. Nó chứng kiến Dylan khám phá 2 cuộc phiêu lưu mạo hiểm mới trong nghệ thuật mình. Thứ nhất, sử dụng giọng hát ngân nga, và thứ 2, khả năng viết không chỉ từ những cảm xúc của chính mình mà còn mang đến một rung cảm chung cho toàn nhân loại - rung cảm tình yêu của điệu nhảy chậm đầy hạnh phúc.

Lay Lady Lay có thể không phải là tác phẩm mạnh mẽ, nổi bật, quyền lực nhất của Dylan, nhưng chắc chắn, nó là một trong những tác phẩm đáng yêu nhất của ông.