Bí quyết giúp duy trì sức khỏe não bộ khi về già

Trong một lớp học của những cụ ông, cụ bà ở độ tuổi 70–80, người ghi chép bằng sổ tay, người sử dụng máy tính bảng, ánh mắt vẫn ánh lên sự tập trung và hứng thú. 

Một học viên giơ tay phát biểu, đưa ra một góc nhìn mới khiến giảng viên mỉm cười và quyết định tạm gác nội dung chuẩn bị sẵn để cùng cả lớp thảo luận sâu hơn.

Những lớp học như vậy đang ngày càng trở nên quen thuộc. Ngày càng nhiều người cao tuổi quay trở lại học tập không phải vì nhu cầu bắt buộc, mà vì sự tò mò và mong muốn khám phá tri thức. Thực tế cho thấy, khi được thử thách, não bộ ở tuổi già vẫn phản ứng tích cực, tương tự như khi còn trẻ. 

Theo phóng viên tại Tel Aviv, cách tiếp cận này đang được triển khai thông qua Chương trình Gilman, sự hợp tác giữa Đại học Tel Aviv và mạng lưới nhà ở cho người cao tuổi "Ad 120" ở Israel. Trong khuôn khổ chương trình, các giảng viên Khoa Nhân văn của Đại học Tel Aviv giảng dạy các khóa học hàn lâm ngay tại cộng đồng, tạo điều kiện để người cao tuổi học tập, thảo luận và duy trì tinh thần ham hiểu biết.

Theo các chuyên gia, điều tưởng như một buổi học bình thường thực chất là một hình thức rèn luyện não bộ. Mỗi câu hỏi, mỗi ý tưởng mới hay mỗi cuộc thảo luận phá vỡ những nhận thức cũ đều giúp não bộ duy trì sự linh hoạt. Đây không chỉ là hoạt động trí tuệ đơn thuần, mà còn là nền tảng của cách tiếp cận "tuổi thọ khỏe mạnh", coi con người là một chỉnh thể gồm cơ thể, tâm trí và não bộ cùng phối hợp để duy trì sức sống theo thời gian.

Nghiên cứu cho thấy, mỗi lần học điều mới hoặc tiếp cận một trải nghiệm chưa quen thuộc, não bộ sẽ kích hoạt các mạng lưới thần kinh, hình thành kết nối mới và củng cố các kết nối sẵn có. Khả năng này được gọi là "dự trữ nhận thức" – năng lực giúp não bộ duy trì hoạt động hiệu quả ngay cả khi đối mặt với bệnh tật hoặc tổn thương do lão hóa.

Dự trữ nhận thức được xây dựng trong thời gian dài thông qua quá trình học tập, nỗ lực trí tuệ và sự tò mò liên tục. Nhờ đó, con người có thể duy trì khả năng tư duy rõ ràng, linh hoạt nhận thức, tập trung và ghi nhớ thông tin ngay cả ở tuổi cao. Nhiều bằng chứng khoa học cũng chỉ ra rằng hoạt động trí tuệ đều đặn giúp giảm đáng kể nguy cơ suy giảm nhận thức và các bệnh như sa sút trí tuệ hay Alzheimer.

Các hình thức học tập như học ngoại ngữ, chơi nhạc cụ, nghiên cứu lịch sử hoặc văn học đều mang lại "chất liệu mới" cho não bộ, khuyến khích việc duy trì và củng cố các kết nối thần kinh. Ngay cả khi đã xuất hiện bệnh thoái hóa thần kinh, những người có mức độ hoạt động trí tuệ cao thường biểu hiện triệu chứng muộn hơn, nhờ cơ chế bảo vệ tự nhiên của dự trữ nhận thức.

Một yếu tố quan trọng giúp việc học ở tuổi già mang lại lợi ích nhận thức rõ rệt là học tập mang tính xã hội, thông qua trao đổi, tranh luận và chia sẻ ý tưởng. Hình thức này huy động nhiều năng lực nhận thức khác nhau, như tính linh hoạt trong tư duy, kiểm soát cảm xúc, khả năng phản hồi và trí nhớ làm việc.

Các chuyên gia nhấn mạnh rằng não bộ không "ngừng hoạt động" khi con người già đi, mà chỉ cần được kích thích đúng cách. Việc học tập suốt đời được xem là một lựa chọn chủ động, góp phần giúp con người duy trì chất lượng cuộc sống và sự minh mẫn về trí tuệ khi bước vào tuổi già.