Tại tọa đàm "Bảo vệ bản quyền game Việt Nam – Hàn Quốc; Thực tiễn chính sách và thực thi hiện nay", TS Chu Tiến Đạt - Chủ tịch Hội đồng thành viên Tổng công ty Truyền thông đa phương tiện VTC - đã phác họa một bức tranh chi tiết về thực tiễn xâm phạm bản quyền game tại Việt Nam, đồng thời chia sẻ những kinh nghiệm "phòng thủ thực chiến" mà doanh nghiệp nội địa đã tích lũy trong nhiều năm đối mặt với game lậu.

Theo số liệu, thị trường game Việt Nam đang tăng trưởng nhanh, thuộc Top 5 Đông Nam Á về doanh thu và Top 10 thế giới về lượt tải (theo Data.ai). Đây là một thị trường "khát" nội dung, đặc biệt ưa chuộng các game Hàn Quốc dòng MMORPG và casual.

Tuy nhiên, cùng với tiềm năng là áp lực lớn từ nạn game lậu: ước tính 20-30% doanh thu tiềm năng của ngành đang bị thất thoát qua các kênh không chính thống như server lậu, nạp lậu và chợ đen vật phẩm ảo.

Thực tế cho thấy bốn nhóm hành vi vi phạm bản quyền phổ biến hiện nay. Thứ nhất là private server - các "máy chủ lậu" ký sinh trên những IP lớn như MU Online, Võ Lâm, Silkroad… hoặc game mobile mới phát hành. Server thường đặt ở nước ngoài, phát hành "chui" qua file APK/IPA ngoài store và dùng chiêu nạp thẻ khuyến mại gấp 500-1000% bản gốc để hút người chơi. Thứ hai là clone và reskin: lợi dụng công cụ decompile để dịch ngược mã nguồn (Unity, Cocos…), rồi chỉnh sửa bề mặt đồ họa, đổi tên game, icon và tung sản phẩm mới chỉ sau 3-7 ngày khi thấy một game hyper-casual đang "hot". Điều này làm loãng thị trường, bào mòn doanh thu và thương hiệu game gốc.

Thứ ba là trộm cắp tài nguyên (asset theft), khi hình ảnh, âm thanh, mô hình 3D… bị sử dụng trái phép trong quảng cáo hoặc nhúng vào game khác mà không có sự đồng ý của chủ sở hữu. Thứ tư là gian lận thanh toán (payment fraud) như nạp lậu, lợi dụng cơ chế hoàn tiền, bán vật phẩm ảo qua chợ đen, gây thiệt hại tài chính trực tiếp và làm méo mó nền kinh tế trong game. Đi cùng đó là vi phạm thương hiệu và giả mạo: nhiều đối tượng đầu cơ tên miền, fanpage với tên dễ gây nhầm tưởng là kênh chính thức, nhằm phát tán bản cài chứa mã độc, dụ nạp qua cổng thanh toán không chính thức hoặc chờ thời điểm bán lại cho nhà phát hành thật.

Một "mặt trận" nhức nhối khác là hack/cheat, với công cụ gian lận được rao bán công khai theo mô hình thuê bao tháng. Về nguyên tắc, đây là hành vi xâm phạm quyền toàn vẹn tác phẩm khi can thiệp, làm biến dạng sản phẩm gốc. Trên thực tế, chỉ cần một game FPS hoặc MOBA bị hack nặng, lượng người chơi "sạch" có thể sụt tới 50% chỉ trong vòng một tháng.

Quy trình "làm game lậu" cũng cho thấy mức độ chuyên nghiệp của những kẻ vi phạm. Chúng bắt đầu bằng việc tải client gốc và dùng công cụ phân tích gói tin (packet sniffing) để hiểu cơ chế giao tiếp giữa client và server. Sau đó là giai đoạn decompile, giải mã các file resource, script, rồi dựng server giả lập dựa trên mã nguồn rò rỉ hoặc tự viết lại logic. Cuối cùng, chúng kết nối với cổng thanh toán trung gian "lậu" hoặc dùng crypto để thu tiền từ người chơi. 

Trước bối cảnh đó, theo TS Chu Tiến Đạt, một kinh nghiệm quan trọng được nhấn mạnh là xây dựng chiến lược "phòng thủ ba lớp": pháp lý, kỹ thuật và cộng đồng. Ở lớp pháp lý, thực tế cho thấy việc dựa vào nhãn hiệu (trademark) thường hiệu quả hơn bản quyền (copyright) nếu xét về tốc độ xử lý trên các kho ứng dụng. Đăng ký tên game và logo từ ngày đầu giúp nhà phát triển có thể báo cáo vi phạm thương hiệu và thường nhận được phản hồi trong khoảng 24-48 giờ, nhanh hơn đáng kể so với quy trình xác minh bản quyền. Song song, có thể gửi yêu cầu đến cổng thanh toán, ngân hàng để phong tỏa tài khoản nhận tiền của game lậu, tấn công trực tiếp vào dòng tiền.

Lớp kỹ thuật dựa trên nguyên tắc "không bao giờ tin client": mọi tính toán quan trọng như sát thương, tỉ lệ rơi vật phẩm, giao dịch… nên xử lý phía server để hạn chế khả năng bị can thiệp. Doanh nghiệp có thể áp dụng các giải pháp làm rối mã (obfuscation) để khi bị decompile, mã nguồn trở nên vô nghĩa, khó đọc; tích hợp SDK phát hiện thiết bị root/jailbreak hoặc chạy giả lập; áp dụng watermark vô hình trên tài nguyên hình ảnh và sử dụng công cụ chuyên dụng truy vết khi phát hiện tài sản bị ăn cắp; đồng thời triển khai hệ thống AI "lắng nghe mạng xã hội", quét liên tục các từ khóa liên quan đến tên game trên Facebook, TikTok… để phát hiện sớm quảng cáo game lậu.

Lớp cộng đồng tập trung vào việc biến người chơi thành "cảnh sát" chống vi phạm. Một số nhà phát hành triển khai chương trình thưởng trong game cho người dùng báo cáo link game lậu, tool hack, hoặc nội dung vi phạm. Trên mặt trận truyền thông, thông điệp được nhấn mạnh không chỉ là vấn đề đạo đức hay pháp luật, mà còn là rủi ro rất thực tế: lộ thông tin cá nhân, dữ liệu thanh toán, mất tài khoản nếu tham gia các server trái phép. Khi người chơi nhận thức rằng game lậu không "miễn phí" mà tiềm ẩn nhiều nguy cơ, họ sẽ chủ động quay lưng lại.

Kết lại, trong một "cuộc chiến" được xác định là dài hạn, không có điểm kết thúc, chỉ khi kết hợp đồng thời công nghệ, pháp lý và sức mạnh cộng đồng, doanh nghiệp game Việt Nam mới có cơ hội bảo vệ được thành quả sáng tạo và nguồn thu chính đáng của mình.