Amedeo Modigliani - thiên tài phóng đãng

Trở lại với công việc điện ảnh sau vụ kiện tụng ồn ào với vợ cũ Amber Heard, nam tài tử Hollywood Johnny Depp đã bắt tay vào dự án điện ảnh đầu tiên ở vai trò đạo diễn. Nhân vật chính trong phim của anh là Amedeo Modigliani (1884-1920) - họa sĩ kiêm nghệ sĩ điêu khắc Italy “khét tiếng” với lối sống sa đọa.

Kiệt tác ra đời cách đây 1 thế kỷ của Modigliani đạt giá 157,2 triệu USD

Hôm 14/5, "Nu couche (sur le cote gauche)", bức tranh vẽ một người phụ nữ khỏa thân của nghệ sĩ Italy Amedeo Modigliani đã đạt giá 157,2 triệu USD tại cuộc đấu giá do hãng Sotheby's tổ chức ở New York.

Áp sát vào cửa sổ của một phòng trưng bày nghệ thuật nhỏ ở Paris trong một ngày mùa Đông lạnh giá vào tháng 12/1917, đám đông khó có thể tin vào mắt mình. Tại đó, được trưng bày nổi bật trên giá vẽ cho tất cả mọi người xem, là chân dung của một phụ nữ trẻ khỏa thân và rất khêu gợi do Amedeo Modigliani vẽ. Đáng nói, đây không phải là kiểu khỏa thân thời Phục hưng đã được các bậc thầy như Titian, Raphael và Botticelli mô tả.

Triển lãm tranh khỏa thân duy nhất trong đời

Bức tranh này đã gây tranh cãi gay gắt vào thời điểm đó khi người mẫu trong tranh được mô tả một cách tỉ mỉ, gồm cả phần lông trên cơ thể - đó là điều gần như chưa bao giờ được thấy trong nghệ thuật cho đến thời điểm ấy, và chắc chắn không được trưng bày công khai trên một con phố đầy ắp những người mua sắm cho dịp Giáng sinh.

Nhanh chóng xuất hiện tại nơi trưng bày, cảnh sát nói rằng bức tranh gây “chướng mắt” này cùng các bức ảnh khỏa thân khác được trưng bày bên trong phải mang đi khỏi tầm nhìn. Và vì vậy cuộc triển lãm cá nhân đầu tiên và duy nhất dành cho các tác phẩm của nghệ sĩ Amedeo Modigliani trong cuộc đời của ông đã đột ngột kết thúc.

Một thế kỷ sau, một trong những bức tranh đó, bức tranh khỏa thân mang tên Nu Couché - mô tả người phụ nữ với thân hình thon dài và đôi mắt vô hồn - đã đạt giá 130 triệu bảng (157,4 triệu USD) tại cuộc đấu giá của Sotheby’s ở New York, trở thành một trong 20 bức tranh đắt giá nhất trong lịch sử nghệ thuật. Không chỉ có vậy, những bức tranh và tác phẩm điêu khắc khác của ông cũng được săn đón tương tự.

Vậy nhưng, lúc sinh thời, Modigliani không được chứng kiến thành quả nghệ thuật của mình mà phải chết trong cảnh nghèo đói vào năm 1920. Ở Paris, Modigliani qua lại với những danh họa nổi tiếng như Renoir và Picasso. Đó là những người mà ông từng có chung tình nhân, và những lần gặp gỡ đầu tiên của ông với cả hai đều thể hiện sự kiêu ngạo đặc biệt. Cụ thể, khi được mời đến studio của Renoir, Modigliani đã phản ứng trước những lời khuyên về cách vẽ khỏa thân của danh họa này.

“Anh phải vẽ với niềm vui, niềm vui như cách anh làm tình với một người phụ nữ. Trước khi vẽ, tôi vuốt ve mông người mẫu hàng giờ đồng hồ” - Renoir chia sẻ với Modigliani. Nhưng Modigliani đã cáu kỉnh đáp lại: “Tôi không thích làm như vậy”, rồi đóng sầm cánh cửa sau lưng và rời đi.

Còn với Picasso, Modigliani từng chế giễu danh họa Tây Ban Nha về chiếc áo yếm màu xanh nhạt và chắp vá mà ông mặc. “Picasso có tài năng nhưng đó không phải là lý do tại sao ông ấy không nên ăn mặc lịch sự” - Modigliani nhận xét với một người bạn.

Cứu tinh giúp gia đình thoát phá sản

Mặc dù chỉ cao hơn 1m50 nhưng Modigliani cực kỳ đẹp trai, với ánh mắt trầm ngâm và vẻ ngoài u tối được thừa hưởng từ cha - một kỹ sư mỏ người Do Thái. Gia đình ông sống ở thành phố cảng Livorno (Ý) và sự ra đời của Amedeo vào năm 1884 đã cứu gia đình khỏi sự điêu tàn về tài chính. Đơn giản, cha ông đã tuyên bố phá sản. Nhưng khi vợ ông trong thời kỳ sinh nở, các thừa phát lại (là người được Nhà nước bổ nhiệm và trao quyền để thực hiện các công việc về thi hành án dân sự, tống đạt giấy, lập vi bằng…) đã xuống nhà họ nhưng phải về tay trắng bởi phong tục cũ của Italy là cấm thu giữ bất kỳ tài sản nào trên giường của một phụ nữ đang lâm bồn.

Là một cậu bé ốm yếu, Amedeo bị sốt thương hàn năm 14 tuổi, trải qua nhiều tuần mê sảng và những câu nói lảm nhảm của cậu bé được cho là “kim chỉ nam” cho quyết định quá trình tiếp theo của cuộc đời cậu. Cha mẹ Modigliani kể lại rằng trong trạng thái sốt, Modigliani đã lảm nhảm về mong muốn khát khao trở thành một nghệ sĩ. Và mẹ ông, vô cùng biết ơn và vui mừng khi thấy con trai tai qua nạn khỏi, bắt đầu cố gắng biến điều đó thành sự thật. Mặc dù thời điểm đó gia cảnh không khấm khá gì nhưng bà Eugenia đã đăng ký cho con theo học Guglielmo Micheli - bậc thầy hội họa xuất chúng nhất ở Livorno bấy giờ.

Dưới sự hướng dẫn của ông, Modigliani đã học vẽ phong cảnh, chân dung, tĩnh vật và khỏa thân. Theo các bạn học kể lại, Modigliani đã có được trải nghiệm đầu đời về tình dục sau khi dụ dỗ người giúp việc nhà của thầy dạy mình. Việc học hành của Modigliani với Micheli kết thúc khi ông 16 tuổi và mắc bệnh lao. Thời đó, lao vẫn là một trong những bệnh nan y nên Modigliani không khỏi được bệnh. Nhưng khi hồi phục, ông không giữ gìn nhằm ngăn chặn sự tái phát trong tương lai nên cho đến cuối đời các triệu chứng vẫn “đeo bám” ông.

Chuyển đến Venice, nơi Modigliani được cho là tiếp tục học nghệ thuật, ông dành phần lớn thời gian để hút cần sa trong các quán cà phê địa phương vào ban ngày và đến những ngôi nhà có tiếng tăm vào buổi tối. “Trong một tối ở nhà thổ, tôi học được nhiều hơn so với bất kỳ học viện nào” - Modigliani từng tuyên bố lúc sinh thời.

• Kiệt tác ra đời cách đây 1 thế kỷ của Modigliani đạt giá 157,2 triệu USD
• Tác phẩm điêu khắc của Modigliani lập kỷ lục

• Johnny Depp lần đầu thử sức với vai trò đạo diễn

Cuối đời bất hạnh nghèo khó

Việc chuyển đến Paris vào năm 1906 đã cho ông cơ hội được giải phóng để tiếp tục nền giáo dục nghệ thuật bất thường đó. Ở tuổi 22, Modigliani sống sót nhờ vài trăm franc do mẹ đưa. Ông dựng studio của mình trong một nhà kho bằng gỗ vô chủ mà ông tìm thấy trên mảnh đất hoang sau Triển lãm Paris năm 1900. Hàng xóm của ông là những kẻ lang thang, ăn xin và một số nghệ sĩ khác đã dựng lều ở đó, nhưng điều này không ngăn cản được nhiều phụ nữ muốn trở thành người mẫu của ông.

Nhiều bức vẽ của ông được lấy cảm hứng từ Mado - cô gái tóc vàng mảnh dẻ từng là tình nhân của Picasso. Người viết tiểu sử Meryle Secrest cho rằng Modigliani đã có một mối quan hệ ngắn ngủi với cô. “Nhiều năm trước khi Picasso gây dựng được danh tiếng trên toàn thế giới, Modigliani đã nhận ra tài năng của danh họa và cảm nhận một cách mê tín rằng thông qua Mado, ông có thể có được sức mạnh của mình” - theo Secrest.

Bằng cách tiếp cận nhiều phòng trưng bày và thậm chí bán tác phẩm nghệ thuật của mình để trang trải cuộc sống, đôi khi Modigliani phải vẽ bảng hiệu cửa hàng để kiếm sống. Nhưng không bao giờ có thể kiếm đủ tiền mua rượu absinthe, thuốc phiện và nhựa cần sa mà mình cần. Cuối cùng, Modigliani trở nên phụ thuộc vào rượu đến mức phải đưa các bức vẽ của mình cho những người qua đường để đổi lấy đồ uống và thường say xỉn.

Trong những năm tiếp theo, nhiều phụ nữ đến với ông rồi đi. Sau đó vào năm 1914, ông gặp Beatrice Hastings - một nhà văn kiêm nhà thơ song tính người Anh. Mối quan hệ của hai người kết thúc vào năm 1917 khi Modigliani, khi đó 33 tuổi, gặp sinh viên nghệ thuật 19 tuổi Jeanne Hebuterne. Cô xuất thân từ một gia đình Công giáo sùng đạo và bị gia đình từ bỏ sau khi cùng Modigliani chuyển đến sống tại một xưởng vẽ. Năm sau, Hebuterne và Modigliani chào đón sự xuất hiện của con gái nhỏ, cũng tên là Jeanne. Lúc đó, Modigliani đã có 3 đứa con khác được sinh ra từ những mối quan hệ ngoài hôn nhân.

Giống như rất nhiều người tình của họa sĩ, Hebuterne xuất hiện trong một số tác phẩm của ông. Có điều những bức tranh của Modigliani vẫn không bán được và khi ông qua đời vì bệnh viêm màng não do lao một năm sau, chúng đã được đưa vào một bệnh viện từ thiện.

Bi kịch cuối cùng xảy đến một ngày sau khi nghệ sĩ qua đời ở tuổi 35, Hebuterne - đang mang thai đứa con thứ hai của họ - đã lao mình ra khỏi cửa sổ căn hộ tầng 5 của họ tự vẫn và giết chết cả thai nhi 8 tháng. Đó là bước ngoặt cuối cùng bi thảm trong câu chuyện của Amedeo Modigliani - nghệ sĩ có tác phẩm bán được hàng triệu USD ngày nay nhưng từng cho đi với giá của một ly đồ uống.

Việt Lâm (tổng hợp)