90 năm Ngày sinh nhạc sĩ Lê Việt Hòa: Nhạc sĩ của những ca khúc mang âm hưởng dân ca sâu lắng

Trong cuộc đời hoạt động nghệ thuật của mình, nhạc sĩ Lê Việt Hòa sáng tác nhiều ca khúc, trong đó, các tác phẩm mang âm hưởng dân ca thành công hơn cả, như: Gửi em chiếc nón bài thơ, Gửi sông La, Cô gái Na Hang, Đón anh về hội xuân, Nhớ xứ Đoài, Đợi anh… Ông còn là một trong những nhạc sĩ sáng tác nhiều ca khúc nhất về lực lượng Công an nhân dân.

Nhạc sĩ của những ca khúc sâu lắng

Nhạc sĩ Lê Việt Hòa sinh ra tại vùng ngoại ô phía Tây, Hà Nội. Ông là một trong những số ít nhạc sĩ được đào tạo về âm nhạc. Năm 1959, ông học trường Âm nhạc Việt Nam (nay là Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam). Ra trường năm 1963, ông về công tác Đoàn Ca nhạc của Đài Tiếng nói Việt Nam, tham gia biểu diễn thu thanh và cùng Đoàn ca nhạc đi phục vụ quân dân ở nhiều vùng trọng điểm ác liệt trong chiến tranh chống Mỹ, cứu nước.

Năm 1969, ông tiếp tục học khóa đại học sáng tác âm nhạc 5 năm tại Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam. Từ năm 1974, sau khi tốt nghiệp, nhạc sĩ Lê Việt Hòa trở về Đài Tiếng nói Việt Nam làm phóng viên, biên tập viên âm nhạc, đồng thời là một nhạc sĩ có số lượng sáng tác tương đối phong phú.

Tuy vậy, phải đến khi Gửi em chiếc nón bài thơ ra đời (năm ông 41 tuổi), thì tên tuổi của Lê Việt Hòa mới được công chúng cả nước biết đến và đặc biệt mến mộ. Mối duyên để nhạc sĩ Lê Việt Hòa sáng tác nên ca khúc này là năm 1976, nhạc sĩ tình cờ đọc được bài thơ: Anh gửi cho em chiếc nón bài thơ quê mẹ của nhà văn Sơn Tùng, với những ý thơ đẹp, như: “Em đội nón bài thơ đi sáng đường Quảng Ngãi/che chở cho em nắng sương mưa xối/nước dưới sông có khi đầy khi cạn/trăng trên trời có khi tỏ khi lu/lòng miền Nam đối với cụ Hồ/vẫn tròn vành vạnh như chiếc nón bài thơ em đội đầu”... Nhạc sĩ đã hóa thân vào từng câu chữ để sống tiếp đời sống của bài thơ bằng những giai điệu đẹp, nồng nàn: "Anh gửi tặng nón bài thơ quê mẹ/ Gửi cho em cả dòng sông cửa bể/ Cả vầng trăng và cả trời xanh", hay: "Nước dưới sông khi đầy, khi cạn/ Trăng trên trời khi tỏ khi mờ/ Tình hai ta từ bấy đến giờ/ Vẫn tròn vẹn như nón bài thơ em đội đầu". Bài hát ra đời đã làm xao xuyến, đắm say hàng triệu người nghe; được nhiều thế hệ ca sĩ tên tuổi thể hiện.

Có thể nói, nhạc sĩ Lê Việt Hòa rất tài tình trong việc sử dụng những câu thơ hay trong bài thơ của Sơn Tùng, ông sắp xếp, biên tập lại thành "bài thơ" 12 câu dễ nhớ, dễ thuộc, mà vẫn giữ được hồn cốt của bài thơ.

Còn với ca khúc Gửi sông La (thơ Hoàng Thị Minh Khanh), nhạc sĩ Lê Việt Hòa lại khéo léo khi phát triển theo làn điệu dân ca từ nhịp 4/4 chuyển sang nhịp 6/8 mà vẫn giữ được cốt cách mà cũng thật mới mẻ: “Ơi dòng sông La, ơi niềm thương nỗi nhớ/ Em biết từ lâu quê anh nơi đó/ Em ước mơ hoài mà chưa được đi qua”…

Ngoài những bài hát trên, nhạc sĩ Lê Việt Hòa còn được đông đảo bạn yêu âm nhạc cả nước mến mộ với nhiều ca khúc thành công khác, như: Rừng Hà Tuyên quê em, Cô gái Na Hang, Nhớ xứ Đoài, Mùa xuân trên sông Tô, Những tiếng thân yêu, Đón anh về hội Xuân, Cô gái Mường Lò, Rừng Hà Tuyên quê em, Cô gái Nam Sang, Nhớ xứ Đoài, Đợi anh, Về lại làng xưa, Lá diêu bông (phỏng thơ Hoàng Cầm)…

Nhiều tác phẩm của nhạc sĩ Lê Việt Hòa đã được các đoàn nghệ thuật biểu diễn, được phát trên sóng phát thanh, truyền hình, được in thành sách và được Nhà xuất bản Âm nhạc Việt Nam sản xuất băng, đĩa. Ông cũng đã viết nhiều nhạc cho phim, nhận nhiều giải thưởng âm nhạc, đặc biệt là giải thưởng xuất sắc của Hội Nhạc sĩ Việt Nam dành cho bài hát Mùa xuân trên sông Tô. Ông cũng được Đảng và Nhà nước tặng thưởng Huân chương kháng chiến hạng nhất.

Người có nhiều ca khúc về lực lượng Công an nhân dân

Có lẽ Lê Việt Hòa là nhạc sĩ sáng tác nhiều ca khúc nhất về lực lượng Công an nhân dân. Ông có tới 31 ca khúc viết về lực lượng này, trong đó có bài ca nổi tiếng Hành khúc người chiến sĩ cảnh sát với gia điệu khỏe mạnh, trầm hùng. Hành khúc người chiến sĩ cảnh sát được coi là bài hát hay nhất về lực lượng cảnh sát nhân dân.

Ông từng tâm sự: “Tôi rất gắn bó với ngành Công an. Tôi đi rất nhiều, từ Công an Lạng Sơn, Công an Nghệ An rồi suốt chiều dài đất nước để xâm nhập thực tế viết ca khúc. Với tôi, những lần đi thực tế giúp tôi thấm, hiểu, cảm phục và yêu mến công việc của người chiến sĩ Công an nhiều hơn. Suy nghĩ của tôi về người cảnh sát nhân dân rất đẹp”.

Từ những xúc cảm đời thường mà nhạc sĩ Lê Việt Hòa đã cho ra đời nhiều khúc với những ca từ giàu cảm xúc, như: Giữ trọn lời sắt son, Người chiến sĩ 113, Anh cảnh sát giao thông; Cồng chiên âm vang tình người chiến sĩ; Bình yên đâu phải tự nhiên, Nếu không có anh…

Hơn 10 năm, ông đã viết 31 ca khúc về lực lượng Công an nhân dân, có lẽ chưa phải là nhiều đối với nhạc sĩ, vì ông nói rằng, khi nào còn hơi thở, ngành Công an còn cần ông sáng tác, ông vẫn tiếp tục cống hiến để có những bài hát hay về người chiến sĩ Công an nhân dân. Nhưng bệnh tật đã khiến ông không thể tiếp tục thực hiện được mong ước đó.

Nhạc sĩ Lê Việt Hòa mất ngày 31/3/2014, nhưng những bài hát của ông sẽ mãi ở bên những người yêu âm nhạc Việt Nam.