80 năm Công an nhân dân Việt Nam (19/8/1945 - 19/8/2025): Vì nước quên thân, vì dân phục vụ

Từ những đội tự vệ công nông, tự vệ đỏ trong phong trào cách mạng 1930 - 1931 đến lực lượng Công an chính quy, tinh nhuệ, hiện đại hôm nay, trải qua 80 năm qua, Công an nhân dân Việt Nam luôn là thanh bảo kiếm trung thành của Đảng, là điểm tựa vững chắc của Nhân dân, sẵn sàng chiến đấu, hy sinh vì nền độc lập, tự do và cuộc sống bình yên của đất nước.

Gốc rễ từ lòng dân, lớn mạnh trong thử thách

Ngay từ buổi đầu cách mạng, khi chính quyền non trẻ vừa giành được từ tay thực dân phong kiến, Đảng ta đã xác định rõ yêu cầu phải tổ chức lực lượng chuyên chính cách mạng để bảo vệ Đảng, chính quyền và Nhân dân. Từ các tổ chức như Đội tự vệ công nông, Tự vệ Đỏ, Ban công tác đội, Đội danh dự trừ gian... đến các Đội trinh sát, Đội hộ lương diệt ác được thành lập khắp các vùng căn cứ, lực lượng Công an nhân dân (CAND) đã ra đời như một đòi hỏi tự nhiên của cách mạng.

Ngày 19/8/1945, cuộc tổng khởi nghĩa giành thắng lợi ở Hà Nội; đồng thời với việc đập tan các cơ quan đàn áp của địch và thiết lập chính quyền cách mạng, các tổ chức đầu tiên của CAND được thành lập: Sở Liêm phóng (Bắc Bộ), Sở Trinh sát (Trung Bộ), Quốc gia tự vệ cuộc (Nam Bộ). Các tổ chức đều có chung nhiệm vụ trấn áp bọn phản cách mạng, giữ gìn an ninh, trật tự, bảo vệ Đảng, bảo vệ chính quyền cách mạng, bảo vệ tính mạng và tài sản của Nhân dân. Đặc biệt, ngày 2/9/1945, lực lượng Liêm phóng đã vinh dự bảo vệ tuyệt đối an toàn lễ mít tinh tại Quảng trường Ba Đình, nơi Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc bản Tuyên ngôn độc lập, khai sinh ra nước Việt Nam dân chủ cộng hòa.

Ngay sau khi nước Việt Nam dân chủ cộng hòa ra đời, trong bối cảnh hiểm nghèo như "ngàn cân treo sợi tóc", lực lượng CAND đã tích cực triển khai các phong trào bảo vệ an ninh, phối hợp vũ trang trấn áp gián điệp, phản động. Nổi bật là vụ khám phá âm mưu đảo chính ngày 12/7/1946 tại số 7 Ôn Như Hầu (Hà Nội), phá 40 trụ sở Quốc dân Đảng, bắt hơn 100 tên phản động, đập tan âm mưu lật đổ chính quyền cách mạng. Chiến công này góp phần củng cố niềm tin của Nhân dân và khẳng định vai trò nòng cốt của Công an trong bảo vệ thành quả cách mạng.

Trong kháng chiến chống thực dân Pháp: Góp phần quan trọng làm nên chiến thắng Điện Biên Phủ lịch sử

Dưới sự lãnh đạo của Đảng và hưởng ứng Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến của Chủ tịch Hồ Chí Minh, lực lượng CAND đã sát cánh cùng quân dân cả nước chiến đấu chống thực dân Pháp. Với tinh thần "Quyết tử để Tổ quốc quyết sinh", lực lượng Công an đã tham gia tiến công, tiêu diệt, vây hãm địch, bảo vệ an toàn các cơ quan chính quyền, đoàn thể, bảo vệ vận chuyển tài liệu, kho tàng, tài sản quốc dân và tản cư Nhân dân ra khỏi vùng có chiến sự.

Trong vùng địch tạm chiếm, lực lượng Công an xây dựng cơ sở, phá tề, diệt ác, trừ gian và tổ chức nhiều trận đánh ngay trong lòng địch. Nổi bật là chiến công của tổ điệp báo A13 đánh đắm Thông báo hạm Amiôđanhvin năm 1950 trên biển Sầm Sơn, giáng đòn mạnh vào tình báo Pháp.

Ở vùng tự do, Công an đẩy mạnh phong trào "Ba không", "Phòng gian bảo mật", góp phần đấu tranh chống hoạt động do thám, gián điệp và bọn phản động tay sai; phối hợp với các lực lượng vũ trang bẻ gãy nhiều cuộc càn quét của địch, bảo vệ hậu phương và khu căn cứ kháng chiến.

Trong các chiến dịch lớn như Việt Bắc (1947), Biên giới (1950), Điện Biên Phủ (1954), lực lượng CAND đã lập các Ban Công an tiền phương, bảo vệ lực lượng vũ trang, kho tàng, hành quân và vận chuyển. Công an chủ động nắm tình hình, phá tề, trừ gian, bóc gỡ nhiều toán gián điệp, biệt kích. Đặc biệt, chuyên án T25 đấu tranh thắng lợi với gián điệp Pháp ở Thái Nguyên đã góp phần bảo đảm an toàn cho chiến dịch Điện Biên Phủ, đóng góp quan trọng vào thắng lợi cuối cùng của cuộc kháng chiến.

Bên cạnh chiến đấu, công tác xây dựng lực lượng được chú trọng, với việc hợp nhất các lực lượng bảo an, hình thành hệ thống tổ chức Công an thống nhất từ Trung ương đến địa phương.

Trải qua 9 năm kháng chiến, lực lượng CAND đã lập nhiều chiến công xuất sắc, bảo vệ an ninh trật tự, đánh bại âm mưu phản cách mạng, góp phần vào thắng lợi vĩ đại của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp. Nhiều cán bộ, chiến sĩ đã dũng cảm hy sinh, trở thành biểu tượng sáng ngời của lực lượng CAND Việt Nam.

Trong kháng chiến chống đế quốc Mỹ: Gắn bó máu thịt với tiền tuyến và hậu phương

Sau năm 1954, đất nước tạm thời chia cắt hai miền. Miền Bắc hoàn toàn giải phóng, tiến lên xây dựng chủ nghĩa xã hội; miền Nam nằm dưới ách thống trị của đế quốc Mỹ và chính quyền tay sai.

Ở miền Bắc, trong khi toàn Đảng, toàn dân bắt tay khôi phục kinh tế, hàn gắn hậu quả chiến tranh và xây dựng hậu phương vững chắc thì đế quốc Mỹ ráo riết phá hoại. Chúng tung gián điệp, biệt kích cài vào các địa bàn trọng yếu, móc nối với tàn quân phỉ, kích động bạo loạn, chống phá công cuộc kiến thiết xã hội chủ nghĩa. Trước tình hình đó, lực lượng CAND đã nhanh chóng chuyển hướng tổ chức và hành động, đấu tranh quyết liệt, bóc gỡ hàng chục toán gián điệp, phá tan âm mưu phản cách mạng, bảo vệ vững chắc an ninh chính trị và trật tự an toàn xã hội.

Giai đoạn 1961-1970, Công an bóc gỡ 78 toán gián điệp, biệt kích, thu nhiều vũ khí, tài liệu; phối hợp sơ tán dân khỏi vùng chiến sự, bảo đảm an toàn cho miền Bắc xã hội chủ nghĩa. Với tinh thần "Tất cả vì miền Nam ruột thịt", lực lượng CAND đã chi viện đắc lực cho chiến trường, đưa hàng vạn cán bộ, vũ khí, phương tiện vào Nam; sát cánh cùng An ninh miền Nam phá tan nhiều kế hoạch tình báo của Mỹ và chính quyền Sài Gòn. Tiêu biểu là chiến công đập tan kế hoạch "Hải Yến 1", "Hải Yến 2" năm 1973, bắt trọn các toán gián điệp chuẩn bị tung ra miền Bắc.

Tại miền Nam, dưới sự chỉ đạo của Trung ương Cục và Chính phủ Cách mạng lâm thời, lực lượng An ninh đã phát động phong trào "Bảo mật phòng gian", bảo vệ cơ quan đầu não, bí mật chiến lược và các cuộc hành quân; phối hợp vũ trang bẻ gãy nhiều đợt tấn công của địch. Lực lượng tình báo, điệp báo Công an đã thu thập, cung cấp thông tin chiến lược, góp phần vào các thắng lợi then chốt, đặc biệt trong cuộc Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân 1975, giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.

Song song đó, lực lượng Công an được xây dựng, củng cố vững mạnh, cả về tổ chức, nghiệp vụ, kỹ thuật và pháp lý. Năm 1962, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Pháp lệnh quy định nhiệm vụ, quyền hạn và chế độ cấp bậc cho lực lượng Cảnh sát nhân dân. Ở miền Nam, Ban bảo vệ An ninh Trung ương Cục và các trung tâm huấn luyện ra đời, tạo nền tảng xây dựng lực lượng an ninh cách mạng miền Nam vững mạnh.

Với những chiến công xuất sắc, hàng trăm tập thể, cá nhân trong lực lượng Công an đã được phong tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân, "Dũng sĩ diệt Mỹ", tiếp nối truyền thống vẻ vang của CAND Việt Nam trong sự nghiệp kháng chiến chống Mỹ, cứu nước.

Trong xây dựng đất và đổi mới đất nước: Vững vàng nơi tuyến đầu bảo vệ an ninh Tổ quốc, giữ gìn trật tự, an toàn xã hội và cuộc sống bình yên của Nhân dân

Sau Đại thắng mùa Xuân 1975, đất nước bước vào thời kỳ hòa bình, thống nhất, bắt tay vào công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ Tổ quốc. Lực lượng CAND tiếp tục giữ vai trò nòng cốt trong bảo vệ an ninh, trật tự.

Ngay sau giải phóng, Công an đã tổ chức cho hơn 1 triệu đối tượng ngụy quân, ngụy quyền trình diện, cải tạo; bóc gỡ hàng trăm khung chính quyền ngầm, triệt phá các tổ chức gián điệp, biệt kích. Giai đoạn 1976-1977, Công an triệt phá tổ chức phản động "Mặt trận Quốc gia giải phóng Việt Nam". Từ 1981-1984, đấu tranh thắng lợi với tổ chức phản động do Lê Quốc Túy, Mai Văn Hạnh cầm đầu, thu giữ lượng lớn vũ khí, tiền giả, phương tiện liên lạc. Những chiến công đó góp phần giữ vững an ninh quốc gia trong những năm đầu tái thiết đất nước.

Bước vào thời kỳ đổi mới từ năm 1986, trong bối cảnh thế giới nhiều biến động, các thế lực phản động ráo riết thực hiện chiến lược "diễn biến hòa bình", CAND đã nhanh chóng chuyển mình, đổi mới tư duy, phương pháp công tác, tham mưu nhiều chủ trương chiến lược về bảo vệ an ninh quốc gia, giữ gìn trật tự an toàn xã hội, góp phần quan trọng vào phát triển kinh tế-xã hội, mở rộng đối ngoại và hiện đại hóa đất nước.

Lực lượng An ninh nhân dân đã chủ động nắm tình hình từ cơ sở, từ sớm, từ xa, triển khai đồng bộ các biện pháp nghiệp vụ để phòng ngừa, phát hiện, ngăn chặn hiệu quả âm mưu, hoạt động của tình báo, gián điệp, tổ chức phản động và các phần tử cơ hội chính trị. Nhiều kế hoạch xâm nhập, phá hoại, khủng bố, bạo loạn đã bị vô hiệu hóa từ "trứng nước".

Bên cạnh đó, lực lượng Công an cũng đã phối hợp chặt chẽ giữa các đơn vị, bảo vệ tuyệt đối an toàn các sự kiện chính trị, kinh tế, văn hóa quan trọng; liên tục mở nhiều đợt truy quét tội phạm, nhất là tội phạm có tổ chức, tham nhũng, buôn lậu, kinh tế, ma túy... Hàng vạn vụ án lớn được điều tra, xử lý, góp phần quan trọng giữ vững ổn định chính trị - xã hội, củng cố niềm tin của Nhân dân, bảo vệ vững chắc Đảng, Nhà nước và chế độ.

Đáng chú ý, lực lượng CAND đã tiên phong triển khai hai dự án lớn về Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư và Sản xuất, cấp và quản lý căn cước công dân, góp phần đẩy mạnh cải cách hành chính, xây dựng chính phủ số. Đồng thời thực hiện tốt nhiệm vụ đấu tranh phòng, chống tội phạm trên không gian mạng.

Trải qua 80 năm, dưới sự lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp của Đảng, lực lượng CAND đã trở thành một lực lượng cách mạng chính quy, tinh nhuệ, hiện đại, sẵn sàng nhận và hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ. Nhiều cán bộ, chiến sĩ CAND đã không quản ngại khó khăn, gian khổ, hy sinh vì nhiệm vụ. Với những đóng góp to lớn, lực lượng CAND vinh dự được Đảng, Nhà nước trao tặng nhiều phần thưởng cao quý như Huân chương Sao Vàng (2000, 2015), Huân chương Quân công hạng Nhất (2020), cùng nhiều danh hiệu cao quý khác.

Kỷ niệm 80 năm Ngày truyền thống CAND là dịp để toàn Đảng, toàn dân và toàn quân ta ôn lại chặng đường lịch sử đầy tự hào, tri ân những đóng góp, hy sinh của các thế hệ cán bộ, chiến sĩ CAND. Trong bối cảnh tình hình thế giới và trong nước tiếp tục diễn biến nhanh, phức tạp, đặt ra nhiều thách thức mới, lực lượng CAND sẽ tiếp tục phát huy bản lĩnh cách mạng, giữ vững vai trò là lực lượng nòng cốt, tiên phong trong sự nghiệp bảo vệ an ninh quốc gia, bảo đảm trật tự, an toàn xã hội, giữ gìn cuộc sống bình yên cho Nhân dân.