Đề cử: Con đường gốm sứ về đích ngoạn mục

13/08/2010 15:08 GMT+7 | Giải Bùi Xuân Phái

Với mục tiêu làm một bức tranh gốm khổng lồ trên mái đê Hà Nội (dài suốt 6km); dự án “Con đường gốm sứ” của Nguyễn Thu Thủy được coi là lãng mạn nhất (có thể đạt 2 kỷ lục guiness thế giới), có tác dụng xã hội rộng rãi nhất, và cũng được triển khai nhanh nhất

Hơn 6.000m2 tranh gốm đã hoàn thành. Đến nay, Con đường gốm sứ không những đã “về đích’’mà còn vượt mức kế hoạch đặt ra, vì nhiều đoạn đã nâng cao thành đê từ1m lên khoảng 2m để tăng vẻ hoành tráng cho các đoạn tranh. Cho đến nay, con đường gần như sắp xong, chỉ còn đoạn đến dốc Vạn Kiếp là kết thúc.

Gần bốn năm triển khai thực hiện (3/1997-9/2010) dự án Con đường gốm sứ đã thu hút sự tham gia của 20 họa sĩ VN, 15 họa sĩ quốc tế đến từ 10 nước (Đan Mạch, Pháp, Tây Ban Nha, Italia, Anh, Mỹ, Argentina, New Zealand,...),500 em thiếu nhi VN và quốc tế, 50 sinh viên mỹ thuật, hơn 100 nghệ nhân và thợ thủ công...

Ngoài những đóng góp quan trọng về việc xử lý chất liệu gốm, in màu sắc trên gốm và nghệ thuật bố cục tranh tường khổng lồ…, dự án còn có một thử nghiệm khá mới mẻ - đưa ảnh cổ Hà Nội lên gốm!

Họa sĩ Nguyễn Thu Thủy thử nghiệm đưa ảnh Hà Nội cổ lên gốm

Trước đây, in tranh, ảnh lên gốm thường in với kích thước nhỏ và nung nhẹ lửa. Những sản phẩm đó thường được dùng làm quà tặng và chỉ để trong nhà thôi, còn mang ra ngoài trời, màu sẽ bị bay theo thời gian.

"Muốn có những thể nghiệm mới trên Con đường gốm sứ, tôi đã tìm tòi kỹ thuật in để làm sao bức ảnh có thể để được ngoài trời mà không bay màu - họa sĩ Nguyễn Thu Thủy, người khởi xướng và chủ trì Con đường góm sứ

Sau khi nung trên 1.200 độC, những tấm hình trở thành vĩnh cửu, có thể chịu được mưa nắng ngoài trời. Ngay trong buổi khai mạc triển lãm, một số Đại sứ quán đã đặt vấn đề muốn được in hình ảnh đất nước họ trên những cột gốm như vậy. Tôi dự định sẽ làm một đoạn tranh gốm có những bức ảnh nguyên bản như thế nhưng in to hơn, để lưu lại những hình ảnh lịch sử của Hà Nội trên Con đường gốm sứ. Còn các cột gốm dự định sẽ được làm thêm nhiều nữa và sẽ đặt trên những thảm cỏ ở Con đường gốm sứ nhân dịp đại lễ sắp tới".

Dự kiến, sau khi Dự án hoàn thành, họa sĩ Nguyễn Thu Thủy và các cộng sự sẽ chuyển giao cho thành phố như một công trình công cộng. Nhưng, chúng tôi sẽ tiếp tục đồng hành cùng các cơ quan chức năng trong việc duy tu bảo dưỡng công trình nghệ thuật đặc biệt này. Trong gần 4 năm thực hiện, họ cảm thấy yên tâm với chất liệu gốm sứ và chất kết dính được sử dụng. Thích nhất là mùa Hè, sau mỗi trận mưa rào, bề mặt tranh sạch bóng!

Dự án có một hội đồng nghệ thuật do UBND TP thành lập, trong đó có các họa sĩ Trần Khánh Chương, Nguyễn Đỗ Bảo, Lê Huy Tiếp...tham gia xét duyệt. Cả con đường dài 6km được chia thành 21 trường đoạn. Nhiều dự định, họa sĩ Nguyễn Thu Thủy đặt ra từ ban đầu, đến giờ gần như đều thực hiện được. Ví dụ như đoạn tranh gốm mang dấu ấn của các làng gốm truyền thống của Bát Tràng, Phù Lãng, Chu Đậu, Bình Dương, Vĩnh Long, Bầu Trúc...; hay những đoạn tranh gốm đương đại của các nghệ sĩ quốc tế - mà ban đầu tôi phải viết thư mời, nhưng về sau các đại sứ quán thấy hay đã chủ động tham gia, như Đại sứ quán Italia đã tổ chức mấy nhóm nghệ sĩ thực hiện.

Sự hưởng ứng nhiệt tình của các bạn nghệ sĩ quốc tế góp phần làm tăng vẻ đa dạng cho Con đường gốm sứ, cũng như tăng thêm ý nghĩa cho món quà tặng chào đón Thăng Long - Hà Nội 1.000 năm. Cũng chính vì điều này, họa sĩ Trần Khánh Chương- Chủ tịch Hội Mỹ thuật VN còn muốn đề xuất bổ sung thêm tên cho Con đường gốm sứ là Con đường gốm sứ hữu nghị VN.

Dấu ấn Đan Mạch trên Con đường gốm sứ (ảnh trên: nghệ sĩ Đan Mạch thực hiện đoạn tranh gốm và và Ngài Đại sứ Đan Mạch đến thăm trong lễ khánh thành đoạn tranh này)

Dự án đã nhận được nhiều lời khen ngợi từ công chúng cũng như giới truyền thông báo chí trong và ngoài nước. Thông qua phóng sự về dự án Con đường gốm sứ trên kênh truyền hình CNN vào tháng 9/2009, nhiều nghệ sĩ quốc tế biết tới dự án và đã gửi tặng Hà Nội những viên gạch nghệ sĩ. Dự án đã nhận được hơn 100 viên gạch gốm nghệ thuật từ hơn 100 nghệ sĩ gốm và họa sĩ của Hungary, Mexico, Brazil, Argentina, Mỹ, Pháp, Italia, Đài Loan (Trung Quốc), Croatia,...

Đa số người dân đều đánh giá cao vì từ những mảng bê tông xám xịt, bị vẽ bậy bôi bẩn nhiều chỗ...giờ đây, cung đường này đã khoác lên một tấm áo mới bằng gốm đầy màu sắc. Cho dù bạn chỉ đi lướt qua, nhưng mỗi lần qua đây, bạn sẽ nhận ra một điều gì đầy thú vị trên Con đường gốm sứ.

Vài nét về Dự án Con đường gốm sứ

Hình ảnh con đê Hà Nội hiện lên thật thân thương và thanh bình trong thơ và nhạc : "Nhớ những con đê thành lối xe - bước chân năm tháng đi về". Con đê gắn bó với Thủ đô, chứng kiến những thời khắc bi tráng hay hào hùng. Con đê đi vào thơ, vào nhạc, vào những tác phẩm hội họa, vào nỗi nhớ niềm thương của người Hà Nội. Dẫu thế, hình ảnh thường ngày của con đê không khỏi có những, những chỗ làm buồn lòng những người yêu quý Thủ đô vì chưa thực sự đẹp đẽ, văn minh.

Dự án Con đường Gốm sứ đem lại cho con đê đã 900 năm tuổi một bộ mặt mới, tươi sáng và quyến rũ hơn, lung linh sắc màu...

Đoạn đê bê tông xưa và Con đường gốm sứ nay

Dự án nghệ thuật công cộng mang tên Con đường gốm sứ ven Sông Hồng-Quà tặng Thăng Long Hà Nội 1000 năm (1010-2010) do nhà báo hoạ sỹ Nguyễn Thu Thuỷ khởi xướng đã chính thức nhận được quyết định của UBND TP cho phép triển khai (quyết định số 4218/QĐ-UBND ngày 23/10/2007). Sở Văn hoá – Thể thao và Du lịch Hà Nội được giao là đơn vị chủ trì và Công ty Nghệ thuật Tân Hà Nội là đơn vị triển khai dự án.

Theo ý tưởng của tác giả, nội dung Con đường gốm sứ sẽ được chia làm 4 phần. Phần một sẽ tôn vinh những nét đẹp trong di sản nghệ thuật của cha ông theo dòng chảy thời gian từ Đông Sơn, qua Lý-Trần-Lê-Nguyễn. Phần hai sẽ là tranh gốm đương đại của các nghệ sĩ Việt Nam và quốc tế. Phần ba là tranh gốm của các nghệ sĩ trên chất liệu của các vùng gốm truyền thống như Bát Tràng, Cậy, Phù Lãng, Chu Đậu, Đồng Nai, Bàu Trúc v.v... Phần cuối sẽ là tranh gốm do các em thiếu nhi Việt nam và quốc tế thể hiện với chủ đề Hà Nội-Thành phố vì hòa bình.

Ý tưởng về Con đường gốm sứ được hình thành như thế nào? Tác giả tâm sự: "Khoảng cuối năm 2006, trong một lần đi chụp ảnh chợ gốm ven sông Hồng trên mạn đường Âu Cơ, tôi đã sững sờ khi lần đầu tiên nhìn thấy một “cánh đồng gốm” bên bờ sông Hồng với đủ các sản phẩm gốm từ Bát Tràng (Hà Nội) , Chu Đậu (Hải Dương) ngược sông Hồng theo thuyền chở lên, từ Phù Lãng (Bắc Ninh), Đông Triều (Quảng Ninh) xuôi sông Cầu và sông Đuống chở xuống.

Tôi đã chợt nghĩ đến những công trình kiến trúc của Antonio Gaudi ở Barcelona (Tây Ban Nha), của Hundert Wasser ở Damstard (Đức) và đặc biệt là bức tường thành Babilon vĩ đại với những viên gạch gốm xanh coban huyền ảo mà men màu vẫn tươi nguyên sau hàng bao thế kỷ (Thành Babilon được xây dựng từ thế kỷ 6 - 3 trCN) được trưng bày một phần trong bảo tàng khảo cổ học Pergamon ở Berlin. Vậy là từ hôm đó, khi trên đường đi làm từ nhà tới tòa soạn theo cung đường Yên Phụ, Trần Nhật Duật, Trần Quang Khải, mắt tôi luôn dán vào dải đường đê với màu xám tối xi măng nặng nề và phát hiện ra nhiều chỗ bị bôi bẩn, viết bậy, trông rất mất mỹ quan.

Trong đầu tôi hình thành ý tưởng kêu gọi các họa sĩ Việt Nam và quốc tế cùng tham gia sáng tác bằng chất liệu gốm để trang trí dải đường đê này như một món quà dành tặng thủ đô nhân đại lễ 1000 năm định đô. Đặc biệt những mảng bê tông lớn ở nút giao thông cầu vượt Chương Dương cùng những hàng cột lớn dưới gầm cầu sẽ trở thành điểm nhấn đẹp của công trình nghệ thuật ngoài trời Con đường gốm sứ. Chắc chắn nếu dự án được thực hiện thành công, đây sẽ là một hình ảnh nghệ thuật mới của Hà Nội.

Chuyến đi tu nghiệp 2 tháng tại Viện Báo chí Quốc tế Berlin giữa năm 2006 với những cuộc tham quan các bảo tàng và các công trình kiến trúc tại 7 nước châu Âu càng làm sáng rõ hơn những ý tưởng sáng tạo trong tôi. Tôi đã bắt tay vào chụp ảnh dải tường đê bê tông ven sông Hồng, mua những chậu gốm về đập vỡ và tự tay gắn gốm làm phác thảo mẫu để minh hoạ cho ý tưởng sáng tạo.

Khi công bố những phác thảo đó tại cuộc triển lãm Làm đẹp thành phố Hà Nội do tạp chí Kiến trúc tổ chức vào tháng 3-2007 (ở nhà triển lãm 45 Tràng Tiền), ngay lập tức Con đường Gốm sứ ven sông Hồng đã nhận được sự cổ vũ của đông đảo công chúng, các nghệ sĩ, kiến trúc sư và giới truyền thông. Trong lời phát biểu khai mạc triển lãm, thứ trưởng Bộ Xây dựng Trần Ngọc Chính đã đánh giá cao tác phẩm Con đường gốm sứ : “ Nếu ý tưởng này được thực hiện, Hà Nội sẽ có thêm những hình ảnh nghệ thuật hoành tráng mới dựa trên nền tảng những công trình có sẵn, không gây tốn kém và mang giá trị thẩm mỹ cao.”

Đại sứ quán CH Panama trao tôi Tặng thưởng cho ý tưởng độc đáo và mang tính khả thi cao. PGS.KTS Đặng Thái Hoàng viết trong sổ cảm tưởng : “ Hiện nay, trên thế giới tồn tại và phát triển một loại hình nghệ thuật gọi là nghệ thuật công cộng hay nghệ thuật đô thị, mảng nghệ thuật này ở ta và ở Hà Nội còn thiếu vắng nghiêm trọng, dự án Con đường Gốm sứ ven sông Hồng chính là một đóng góp vào sự phát triển loại hình nghệ thuật này ở nước ta.”.

Để đưa ý tưởng trở thành hiện thực, tôi đã viết thành dự án với nội dung thực hiện chi tiết để trình lên UBND Thành phố phê duyệt. Tên dự án là Con đường Gốm sứ ven sông Hồng- Quà tặng Thăng Long Hà Nội 1000 năm (1010-2010). Trải qua khoảng 4-5 buổi thuyết trình ở sở Văn hoá Thông tin HN và một buổi ở UBND thành phố Hà Nội với các hình ảnh trên máy chiếu projector, các bản phác thảo, tranh gốm minh hoạ. Tôi đã trả lời nhiều câu hỏi phản biện từ đại diện các sở Quy hoạch Kiến trúc, Giao thông Công chính, Văn hoá Thông tin, Chi cục Đê điều, và các nhà chuyên môn. Đa số ý kiến đều rất ủng hộ sau khi nghe tôi trình bày về những tấm gương nghệ thuật công cộng ở các nước trên thế giới hiện nay.

Các bạn hoạ sĩ Vũ Hồng Nguyên, Trần Đình Khương, Ngô Bá Hoàng, Nguyễn Văn Chuyên, Nguyễn Doãn Sơn, Bùi Viết Đoàn đã luôn sát cánh để cổ vũ tôi trong những cuộc thuyết trình này.

Chính vì muốn tạo nên ý nghĩa là món quà tặng của đông đảo nhân dân thủ đô, cả nước và bạn bè quốc tế dành tặng Hà Nội, nên chúng tôi quyết định thực hiện dự án theo phương thức xã hội hoá và chỉ đề nghị thành phố hỗ trợ một khoản kinh phí ban đầu".