105 năm Ngày sinh Tố Hữu - Nhà lãnh đạo tài năng trên mặt trận tư tưởng, văn hóa

Đồng chí Tố Hữu (4/10/1920 - 4/10/2025) thuộc thế hệ những nhà lãnh đạo tiền bối tiêu biểu, tài năng, mẫu mực của Đảng và Nhà nước ta. Cuộc đời và sự nghiệp cách mạng của đồng chí gắn liền với chiều dài lịch sử đấu tranh giải phóng dân tộc, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. 

Gần 70 năm tham gia hoạt động cách mạng kiên cường không mệt mỏi, dấu chân đồng chí đã in lên khắp các chiến trường và mọi miền của Tổ quốc. Dấu ấn cống hiến đồng chí để lại trên khắp các lĩnh vực tư tưởng, chính trị và văn hóa.

Người chiến sĩ cộng sản kiên trung

Đồng chí Tố Hữu tên khai sinh là Nguyễn Kim Thành, sinh ngày 4/10/1920 trong một gia đình có truyền thống cách mạng tại tỉnh Thừa Thiên Huế (nay là thành phố Huế). Những truyền thống tốt đẹp của quê hương, gia đình có ảnh hưởng to lớn tới sự hình thành nhân cách và chí hướng cách mạng của đồng chí.

Năm 1936, đồng chí tham gia Đoàn Thanh niên Cộng sản, được bầu làm Bí thư Đoàn Thanh niên Dân chủ Huế và trở thành đảng viên Đảng Cộng sản Đông Dương khi mới 17 tuổi.

Tháng 4/1939, đồng chí bị địch bắt, bị đày đi nhiều nhà lao. Nhưng nhà tù của thực dân đã không khuất phục được ý chí và niềm tin vào sự nghiệp giải phóng dân tộc của người chiến sĩ cách mạng trẻ tuổi. Đồng chí cùng với các chiến sĩ cộng sản như Nguyễn Chí Thanh, Hoàng Anh, Lê Tự Nhiên, Lê Chưởng, Phạm Tế, Hồ Tùng Mậu, Chu Huy Mân, Nguyễn Duy Trinh… "biến nhà tù đế quốc thành trường học cộng sản", nêu cao khí phách, kiên quyết đấu tranh chống tội ác của nhà tù thực dân. Trong lao tù, đồng chí làm thơ động viên tinh thần các chiến sĩ cộng sản, thôi thúc tuổi trẻ hành động, thể hiện nỗi niềm của hàng triệu người dân đất Việt tin tưởng vào độc lập tự do, tương lai tươi sáng.

Tháng 3/1942, đồng chí vượt ngục về Thanh Hóa hoạt động, được Trung ương phái vào tổ chức Ủy ban khởi nghĩa các tỉnh Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên-Huế và được phân công tham gia tổ chức Xứ ủy lâm thời Trung Bộ, giữ chức Phó Bí thư Xứ ủy.

Ngày 17/8/1945, theo sự chỉ đạo của Trung ương, đồng chí đến Huế cùng các đồng chí Hồ Tùng Mậu, Nguyễn Duy Trinh thành lập Ủy ban Khởi nghĩa cách mạng Tháng Tám ở Thừa Thiên-Huế và chuẩn bị mọi mặt để giành chính quyền ở Huế.

Trên cương vị Chủ tịch Ủy ban Khởi nghĩa, Phó Bí thư Xứ ủy Trung Bộ, đồng chí Tố Hữu đã có đóng góp to lớn trong cuộc khởi nghĩa giành chính quyền ở Thừa Thiên Huế - trung tâm chính trị đầu não của Triều đình Nguyễn, dinh lũy cuối cùng của chế độ thực dân phong kiến, góp phần vào thắng lợi của cuộc Tổng khởi nghĩa Cách mạng Tháng Tám 1945, khai sinh ra nước Việt Nam dân chủ cộng hòa (nay là nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam).

Ngày 23/8/1945, trước 10 vạn đồng bào tại sân vận động Huế, đồng chí Tố Hữu nhân danh Chủ tịch Ủy ban khởi nghĩa tuyên bố "xóa bỏ chính quyền Bảo Đại, lập chính quyền nhân dân toàn tỉnh, bảo đảm tính mạng và tài sản cho toàn thể đồng bào. Yêu cầu đồng bào tiếp tục sản xuất làm ăn và giữ vững trật tự an ninh. Từ nay, nước ta đã hoàn toàn độc lập tự do. Nhân dân được hoàn toàn làm chủ cuộc đời mình" (Tố Hữu người cộng sản kiên trung, nhà văn hóa tài năng, NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội 2004, tr 247).

Trong kháng chiến trường kỳ chống thực dân Pháp xâm lược, với tư cách là nhà lãnh đạo, nhà tư tưởng, nhà văn hóa, đồng chí đã có những đóng góp to lớn cho sự nghiệp cách mạng đầy gian khổ, anh dũng và vẻ vang của dân tộc. Đồng chí luôn có mặt ở tiền tuyến như một chiến sĩ xung phong, tham gia chiến đấu trong chiến dịch Tây Bắc.

Tháng 9/1950, Trung ương Đảng quyết định thành lập Ban Tuyên truyền do Tổng Bí thư Trường Chinh phụ trách; đồng chí Tố Hữu được phân công làm Trưởng Ban. Tháng 7/1951, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 39-SL bổ nhiệm giữ chức Giám đốc Nha thông tin thuộc Phủ Thủ tướng. Cuối năm 1954, đồng chí được phân công làm Phó Trưởng Ban Tuyên huấn Trung ương, Phó Chủ tịch Hội Liên hiệp Văn học nghệ thuật.

Khi đế quốc Mỹ mở cuộc chiến tranh xâm lược Việt Nam, cùng với đồng chí, đồng bào cả nước, đồng chí Tố Hữu lại vào chiến trường miền Nam, dọc theo tuyến đường Trường Sơn - đường mòn Hồ Chí Minh để viết nên những câu thơ hùng tráng về tiền tuyến lớn tạo sức lay động mạnh mẽ đến toàn quân, toàn dân ta, góp phần thổi bùng lên ngọn lửa anh hùng cách mạng.

Từ năm 1968-1986, đồng chí được phân công giữ nhiều chức vụ quan trọng, như: Trưởng ban Tuyên huấn và Trưởng ban Khoa học-Giáo dục Trung ương; Giám đốc Trường Nguyễn Ái Quốc Trung ương (1969-1979); Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế đối ngoại; Phó Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng, Ủy viên Hội đồng Quốc phòng; Phó Chủ tịch Thường trực Hội đồng Bộ trưởng. Dù ở cương vị và lĩnh vực công tác nào, đồng chí Tố Hữu cũng hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao, không quản ngại khó khăn, gian khổ, hy sinh, một lòng, một dạ tận tụy vì sự nghiệp cách mạng, nêu cao truyền thống kiên trung, bất khuất, kiên cường của người cộng sản, giữ gìn đạo đức cách mạng trong sáng, gắn bó với đồng chí, đồng bào, với cơ sở.

Nhà lãnh đạo tài năng trên mặt trận tư tưởng, văn hóa

Cuộc đời hoạt động cách mạng của Tố Hữu trải dài qua nhiều lĩnh vực, trong đó, công tác tư tưởng, văn hóa là một lĩnh vực mà đồng chí để lại nhiều dấu ấn sâu đậm. Từ những năm tháng ở chiến khu Việt Bắc, khi được giao phụ trách vận động văn hóa kháng chiến, lĩnh vực tuyên truyền và văn nghệ, đồng chí đã hòa mình vào cuộc kháng chiến hào hùng của dân tộc. Không chỉ truyền đạt các nghị quyết của Trung ương, đồng chí còn động viên đội ngũ cán bộ tuyên huấn, văn nghệ sĩ sẵn sàng xông pha nơi chiến trường với niềm tin mãnh liệt vào thắng lợi cuối cùng.

Trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc và kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, đồng chí đã truyền ngọn lửa nhiệt huyết, khích lệ cán bộ tuyên huấn, văn nghệ sĩ bám sát công trường, nông trường, nhà máy, ruộng đồng, trường học, đơn vị quân đội… để tuyên truyền đường lối, chủ trương của Đảng, phản ánh và biểu dương người tốt, việc tốt. "Tuyên truyền điển hình" - một phương pháp tuyên truyền sáng tạo và hiệu quả - chính là dấu ấn mà đồng chí để lại trong những năm tháng ấy.

Với tầm nhìn chiến lược, đồng chí luôn quan tâm xây dựng bộ máy, đào tạo cán bộ và đổi mới phương thức công tác tư tưởng. Cuối thập niên 1960, đầu 1970, đồng chí đã đề nghị mở rộng đào tạo cán bộ lý luận và lãnh đạo, thành lập thêm các trường Đảng tại chức, Trường Nguyễn Ái Quốc miền Nam ở vùng giải phóng, đồng thời củng cố hệ thống trường Đảng cấp tỉnh. Công tác xây dựng đội ngũ cán bộ nghiên cứu, giảng dạy lý luận và nâng cao nhận thức chính trị cho đảng viên nhờ vậy được thúc đẩy mạnh mẽ.

Là tấm gương mẫu mực trong việc thực hiện lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh: "Văn hóa nghệ thuật cũng là một mặt trận. Anh chị em là chiến sĩ trên mặt trận ấy", đồng chí không chỉ truyền đạt đường lối văn hóa, văn nghệ của Đảng đến với văn nghệ sĩ, cán bộ, đảng viên và Nhân dân, mà còn là người lính xung kích thực hiện thắng lợi đường lối ấy. Đồng chí đã động viên, tập hợp, tổ chức và phát triển các đoàn văn nghệ từ Bắc vào Nam, hun đúc nên một nền văn hóa, văn nghệ thời đại Hồ Chí Minh rực rỡ, có sức sống lâu bền.

Đồng chí còn để lại nhiều tác phẩm lý luận có giá trị, như: Tổ chức cơ sở Đảng và nhiệm vụ, quyền hạn của đảng viên (1968), Tăng cường năng lực lãnh đạo của các huyện ủy (1968), Nâng cao chất lượng đảng viên (1971), Công tác giáo dục và sự nghiệp bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau (1980)… Những công trình ấy giúp cán bộ, đảng viên và Nhân dân hiểu sâu sắc hơn các quan điểm chỉ đạo của Đảng trong từng giai đoạn cách mạng.

Không chỉ là nhà lãnh đạo trên mặt trận tư tưởng, Tố Hữu còn là một nhà thơ lớn, người đã đưa thơ ca cách mạng Việt Nam lên tầm cao mới. Trong suốt thời gian hoạt động cách mạng, đồng chí liên tục cho ra đời hàng loạt tác phẩm, nổi bật là các tập thơ: Từ ấy (1937-1946)  tập thơ đầu tay đánh dấu bước trưởng thành tư tưởng và nghệ thuật; Việt Bắc (1954) - bản anh hùng ca về cuộc kháng chiến chống Pháp và tình nghĩa cách mạng; Gió lộng (1955-1961) - ca ngợi công cuộc xây dựng xã hội mới ở miền Bắc; Ra trận (1962-1971) và Máu và hoa (1972-1977) - những tập thơ sục sôi khí thế chống Mỹ cứu nước; cùng nhiều tập thơ, trường ca, bút ký khác phản ánh chặng đường cách mạng và khát vọng độc lập, tự do, thống nhất Tổ quốc.

Có thể khẳng định, con người Tố Hữu là sự kết hợp tiêu biểu giữa người lãnh đạo chính trị xuất sắc và nhà thơ cách mạng lớn. Bằng trí tuệ, bản lĩnh và tâm hồn của mình, đồng chí đã góp phần làm rạng rỡ nền tư tưởng, văn hóa của Đảng, đồng thời khai sáng nền thơ ca cách mạng Việt Nam - một nền thơ mang đậm tinh thần Thời đại Hồ Chí Minh, sống mãi cùng dân tộc.

Đồng chí Tố Hữu mất ngày 9/12/2002. Với những đóng góp trên nhiều lĩnh vực, đồng chí được Đảng, Nhà nước tặng thưởng Huân chương Sao Vàng, Huy hiệu 60 năm tuổi Đảng, Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học-nghệ thuật và phần thưởng cao quý khác.