Sài Gòn trong mắt một thi nhân nước ngoài

Nếu đi trên đường Nguyễn Thị Minh Khai ở TP.HCM, thi thoảng bạn nhìn thấy một anh “Tây” tóc dài, loăn xoăn; rảo bước trên vỉa hè. Rất có thể đó chính là Paul Christiansen - nhà thơ, dịch giả và trên hết là một người yêu Sài Gòn. Ta có thể thấy tình yêu đó trong cuốn sách mới phát hành gần đây của anh là Dưới tán chò nâu Sài Gòn (NXB Thế giới - Phương Nam Book).

'Sài Gòn, nhật ký cách ly' của Trần Thanh Bình

Cuốn "Sài Gòn, nhật ký cách ly" sử dụng nhiều tranh ký họa màu nước do kiến trúc sư Nguyễn Ngọc Dũng thực hiện.

aul Christiansen dành tình yêu đặc biệt với đất nước và con người Việt Nam. Sau chuyến đi ngắn ngày đến Việt Nam, anh đã quyết định rời Mỹ và chọn TP.HCM là nơi sinh sống, làm việc trong nhiều năm nay. Anh hiện là giám đốc nội dung của một chuyên trang về văn hóa - đời sống hiện đại Việt Nam, đặc biệt về đô thị TP.HCM.

Bình dị và tươi mới

Tập sách Dưới tán chò nâu Sài Gòn thể hiện được những chủ đề yêu thích của Paul. Từ câu chuyện lịch sử của những đồn điền cao su, bảo tàng địa chất, đến những những chuyện hoa lá bình dị như lục bình trôi, tán chò nâu đến mùa lá rụng.

Điều thú vị khi đọc các tác phẩm của các tác giả quốc tế viết về Việt Nam chính là góc nhìn mới lạ trước những sự vật quen thuộc, mà đôi khi chúng ta bỏ quên. Dưới đôi mắt của Paul, “cây chò nâu như thể đang nói với chúng ta: Những cánh hoa mỏng manh của ta và hương hoa thoang thoảng của ta không dành cho các người; cách thưởng thức phàm phu sẽ làm hỏng chúng đi”. Và chúng ta nhận ra, hình như bản thân “kẻ phàm phu” ta đây đã bỏ quên một vẻ đẹp thiên nhiên giữa lòng đô thị.

Ra khỏi địa hạt đô thị, Paul đến với văn hóa dân gian Việt Nam như tục thờ cá ông, vai trò của cá voi trong truyền thuyết miền duyên hải Việt Nam. Với những trăn trở: “Người ta có thể nguyện sẽ yêu thương và tôn kính cá voi, đồng thời chẳng làm gì để bảo vệ chúng? Chúng ta có nên để cho các sinh vật này tự sát hay ăn năn vì không thể cứu nạn con người? Có 8 tỷ người sống trên hành tinh này, nhưng số cá voi còn lại là bao nhiêu”?

Tập sách của Paul Christiansen không thiếu những băn khoăn như thế. Với tám tuỳ bút, tuy không phải nhiều, nhưng đủ cho thấy sự yêu thích cũng như chuyên chú ở từng đề tài, có cả sự hài hước, châm biếm. Như trong bài viết về sở thú Sài Gòn, Paul đã hỏi vui: “Nếu ai đó muốn kết liễu đời mình (vốn là điều không nên làm), thì nhảy vào chuồng của loài thú nào là tốt nhất? Trăn? Cọp? Cá sấu? Vượn?”.

Từng con số trên thân chò nâu

Như tên gọi của sách, Paul Christiansen dành sự quan tâm rất nhiều cho cây chò nâu. Anh quan sát, để ý từng con số được đánh dấu trên mỗi thân chò, ở những con đường khác nhau, với tuổi đời khác nhau. Với anh, mỗi cây mang lại một lịch sử riêng, mang lại những đặc điểm khác, mang lại những trải nghiệm khác nhau trong mắt du khách.

Quan sát tinh tế của Paul trong những so sánh giữa những tiệm tạp hóa vốn mang tính lịch sử, gắn với ký ức một thời, bên cạnh các cửa hàng tiện lợi ngày càng xuất hiện nhiều hơn.

“Nếu bản chất của tạp hóa là tạp và mục đích tiêu dùng của cộng đồng đa dạng thì tạp hóa có thể được ví như một bản symphony, còn cửa hàng tiện lợi sạch sẽ đâu ra đấy thì sẽ là concerto? Tâm trạng khi vầy khi khác khiến ta nên thưởng thức loại nhạc tương ứng với niềm riêng”.

• 'Sài Gòn, nhật ký cách ly' của Trần Thanh Bình

• Sau “kỷ lục” phát hành, Anh Khang ra sách về Sài Gòn

• 'Cảnh sắc phố thị Sài Gòn - Chợ Lớn' - Một Sài Gòn rất khác của Phạm Công Tâm

Tác phẩm Dưới tán chò nâu Sài Gòn mang nhiều yếu tố lãng mạn dưới quan sát của một nhà thơ, nhưng đồng thời cũng mang tố chất của một nhà nghiên cứu. Trước mỗi vấn đề, Paul trình bày lớp lang, cặn kẽ, thể hiện sự hiểu biết của anh với văn hóa Việt Nam. Như khi viết về nghề nấu rượu, anh đã chú ý đến rượu trong văn hóa Việt Nam, thời kỳ rượu bị thực dân Pháp cấm, để ý đến cả khi rượu xuất hiện trong các quảng cáo trên báo Phụ nữ tân văn, hoặc các nhân vật trong tiểu thuyết Đoạn tuyệt của Nhất Linh vừa nhắm rượu vừa nói chuyện ái tình.

Chính vì thế, dù Dưới tán chò nâu Sài Gòn mỏng manh thôi, nhưng người đọc sẽ có cảm giác đủ đầy, giúp đi qua những nơi chốn quen thuộc và cảm nhận chúng với những sắc thái sâu lắng, tươi mới hơn.

An Kha