(TT&VH) - Triển lãm mang tên “Những Kỷ vật kháng chiến sống mãi với thời gian” khai mạc ngày 2/2/2010 tại Bảo tàng Lịch sử Quân sự Việt Nam. Triển lãm có một phần nhấn trang trọng nhằm giới thiệu với người xem bộ sưu tập quý giá của một gia đình ở Hà Nội gồm những thanh kiếm cổ và năm trống đồng Đông Sơn.
Bài báo này không đề cập đến toàn bộ cuộc trưng bày mà tập trung vào hình tượng ba cặp hổ trên băng trang trí mặt của một trong số năm chiếc trống đồng nói trên đã từng gây xôn xao dư luận. Qua đó chúng tôi muốn giới thiệu một số kết quả nghiên cứu của Trung tâm Tiền sử Đông Nam Á có liên quan đến vấn đề quan hệ giữa con người và loài cọp trong quá khứ xa xưa của dân tộc ta.
Trước hết, xin đính chính hộ cho chủ nhân chiếc trống cũng như lời giới thiệu của một số người trong cuộc trưng bày nói trên, rằng hình tượng con hổ đã từng xuất hiện nhiều trong nghệ thuật Đông Sơn chứ không phải lần đầu trên mặt trống trong bộ sưu tập của gia đình Dương Phú Hiến. Tuy nhiên, việc đưa hình tượng hổ lên mặt trống, đan xen giữa những cánh chim Lạc mỏ dài, quả là điều còn hiếm thấy trong nghệ thuật trang trí trống đồng nói chung. Nói là hiếm chứ không phải là đến nỗi “xưa nay chưa từng có”.
Trống đồng và chi tiết hình hổ trên mặt trống đang được triển lãm tại Bảo tàng Lịch sử Quân sự VN
Từ lâu, các học giả trên thế giới đã nhắc đến hình tượng hổ săn hươu và người săn hổ trên mặt và tang những trống đồng Đông Sơn lưu lạc đến tận vùng Kur, Sangeang ở miền Đông Indonesia. Trên mặt trống Kur, hổ mình vằn đang đuổi theo một con hươu, trong khi chính nó là mục tiêu của một người cầm cung đang ngắm bắn. Trên tang chiếc trống này một con hổ mình vằn khác cũng đang trong tư thế đuổi theo một con hươu sừng. Trên phần tang của trống Sangeang có cảnh một người tay phải cầm khiên, tay trái cầm kiếm dạng “tước” (đốc tay cầm hình khuyên tròn) đang trong tư thế đánh nhau với một con hổ chồm lên đứng bằng hai chân sau. Một con chó đứng sau hình người cũng đang chồm lên sủa hỗ trợ cho chủ nhân đánh hổ.
Kiểu cách những con hổ như vậy còn xuất hiện ở trên thân một chiếc bình trang trí hoa văn Đông Sơn hiện được trưng bày tại phần Việt Nam của Bảo tàng Guimet (Pháp). Tại phần vai rộng của chiếc bình này có một băng hoa văn thể hiện cảnh những con hổ nhởn nhơ bên cạnh đàn hươu nai.
Những chiếc trống có hình hổ kể trên đều thuộc loại trống Đông Sơn muộn (từ khoảng thế kỷ 2 trước Công nguyên trở về sau), khi đã xuất hiện tượng cóc. Trên chiếc trống có hình hổ của gia đình Dương Phú Hiến thay cho vị trí bốn tượng cóc là bốn con ốc vặn đang trong tư thế bò chổng phần đít nhọn lên trời. các đồ án hoa văn được tạo bằng cách khắc chìm trên khuôn, vì vậy hình chim, hổ, đường tròn... đều nổi. Trên mặt trống băng chim mỏ dài bay đan xen ba khoảng trống, mỗi khoảng có hai con hổ chụm đuôi vào nhau, quay đầu ra hai phía, ở giữa là ba vòng tròn có chấm ở giữa. Chi tiết một con hổ quay ngược đầu với hướng truyền thống của đàn chim (ngược chiều kim đồng hồ) phản ánh sự phá vỡ quy chuẩn trang trí Đông Sơn. Hiện tượng này chỉ xuất hiện ở giai đoạn muộn. Hình hổ khá rõ ràng, một con quay đầu lại. Mắt hổ được thể hiện bằng hình tròn có chấm ở giữa, trên thân có các chấm nhỏ tạo thành đường vằn ngang thân. Bên trong vành chim và hổ này là một vành trang trí cảnh lễ hội mùa lúa. Ở những chiếc trống muộn như chiếc trống này thì hình cách điệu chỉ còn cho thấy rõ một ngôi nhà sàn mái cong. Phần tang trống hoa văn rất mờ, nhưng đủ cho thấy những chiếc thuyền độc mộc và hình bò có u ở lưng. Trên phần riềm chân trống có những hoa văn đúc nổi hình chim, cây thuộc họ cau dừa và đáng nói nhất là hình “cây vũ trụ” - một đồ án trang trí khẳng định niên đại Đông Sơn muộn của chiếc trống này (khoảng gần hoặc trước sau Công nguyên). Chiếc trống bị hỏng khá nhiều, nhưng những đồ án trang trí còn có thể nhận ra được cho thấy đây là một chiếc trống chứa đựng khá nhiều thông tin khoa học quan trọng.
Cảnh hổ săn mồi trên trống đồng Đông Sơn phát hiện ở Kur (Đông Indonesia)
Ngoài những hình hổ trang trí trên mặt phẳng, người Đông Sơn còn thể hiện hình tượng hổ thông qua việc tạo ra những khối tượng kim loại. Ngay ở vùng đất tổ Hùng Vương các nhà khảo cổ học đã từng phát hiện chiếc thạp đồng Đông Sơn nổi tiếng tại khu mộ Vạn Thắng, trên nắp thạp hiển hiện bốn khối tượng hổ cắp mồi rất sinh động. Ở chuôi một thanh kiếm đồng Đông Sơn được khai quật ở vùng miền núi Nghệ An - Thanh Hóa mà Gallery Hioco (người Pháp) đã sưu tầm, cũng có một bức tượng hổ trong tư thế đang rón rén lại gần con mồi... Tại một địa điểm khảo cổ khác thuộc tỉnh Bắc Ninh có tên là Lãng Ngâm (huyện Gia Bình), các nhà khảo cổ học cũng đã phát hiện nhiều tấm đồng trổ thủng mang hình hươu và hổ.
Sự xuất hiện hình ảnh loài hổ trong nghệ thuật Đông Sơn có liên quan đến quan niệm tôn thờ sức mạnh và sự nguy hiểm của loài vật này. Sự tôn thờ này tồn tại khá đậm nét trong số các bộ lạc và tiểu quốc người Ba Thục và người Việt ở vùng đất Dạ Lang, Tây Âu, Âu Lạc...Trong thời Hán việc tôn thờ loài hổ trở thành một quan niệm ổn định về “Tứ Linh thú” thể hiện trên gương và các đồ đồng lễ nghi khác : Rồng, Hổ, Quy, Tước mà sau này quen gọi là Long Ly Quy Phượng. Rồng (thanh long) đại diện cho quyền lực và thần linh ở phía Đông, Hổ (bạch hổ) cho phía Tây, Chim Công (chu tước) cho phía Bắc và Rùa (kim quy) cho phía Nam.
Rà lại khối tư liệu xương cốt thu được trong các cuộc khai quật khảo cổ học chúng tôi nhận thấy những răng nanh hổ thường được cư dân văn hóa Hòa Bình sống cách chúng ta hàng vài chục ngàn năm đã để lại trong tầng văn hóa hang động. Hiện chưa thể khẳng định đó là răng thờ cúng hay là sản phẩm vứt lại sau bữa ăn. Hình ảnh có thể là của một con hổ đã được phát hiện trên một phiến đá mềm nằm trong tầng văn hóa gần 20 ngàn năm trước ở hang Xóm Trại. Cư dân thuộc văn hóa Hòa Bình đã rạch lên phiến đá này những đường khắc ngoệch ngoạc mang dáng hình giống một con hổ. Nhưng dấu tích hổ dường như ít hơn trong các làng xóm trồng lúa thời tiền sử. Rõ ràng hổ không bao giờ là đối tượng săn bắt lấy thịt làm thức ăn của các cư dân tiền sử mà trái lại, với sự phát triển của những làng xóm nông nghiệp định cư hổ dần trở thành con vật huyền thoại được đề phòng và tôn thờ.
Việc tồn tại dai dẳng tục thờ thần Bạch Hổ (Ông Ba Mươi) trong người Việt cũng như nhiều dân tộc sống ở miền núi phía Bắc nước ta một mặt phản ánh tín ngưỡng nguyên thủy từ rất xa xưa, đồng thời phản ánh tàn dư tôn sùng loài vật này gắn với sự phát triển của Đạo Giáo vốn xuất hiện ở Việt Nam chậm nhất là vào khoảng đầu công nguyên.
Năm Hổ nói chuyện Hổ. Hy vọng bài viết sẽ cung cấp cho độc giả ít nhiều những thông tin bổ ích.
Marcus Rashford có thể đã chơi trận cuối cùng cho Aston Villa do chấn thương gân kheo. Anh sẽ trở về MU sau khi hết hạn cho mượn, nhưng tương lai vẫn khá bất định.
Nhân dịp Kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước, chiều 28/4, Tổng Bí thư Tô Lâm đã đến dâng hoa, dâng hương tưởng nhớ Đại tướng Võ Nguyên Giáp tại nhà riêng và dâng hoa, dâng hương tưởng nhớ Đại tướng Văn Tiến Dũng tại nhà lưu niệm.
Real Madrid đang đứng trước ngã rẽ quan trọng khi mùa giải 2024/25 trở thành nỗi thất vọng lớn: Thua Arsenal 1-5 ở tứ kết Champions League, thất bại trước Barca tại chung kết Cúp nhà Vua, đồng thời còn rất ít hy vọng vô địch La Liga đã đẩy HLV Carlo Ancelotti vào tình thế ngàn cân treo sợi tóc.
Tối 20/4, đêm chung khảo cuộc thi Hoa hậu Việt Nam diễn ra tại Hà Nội đã thu hút sự quan tâm của hơn 3.000 khán giả. Ngay từ khi công bố thành phần ban giám khảo, Hoa hậu Thanh Thủy đã gây bất ngờ khi trở thành giám khảo trẻ tuổi nhất.
Xúc động, tự hào và tràn đầy khí thế, báo Thể thao & Văn hóa (Thông tấn xã Việt Nam) trân trọng gửi tới quý bạn đọc ấn phẩm đặc biệt nhân kỷ niệm 50 năm mùa Xuân đại thắng, thống nhất non sông!
Tối 28/4, chương trình tổng duyệt trình diễn 10.500 thiết bị bay không người lái (drone) dịp kỷ niệm 50 năm Ngày giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước diễn ra trên khu vực bờ sông Sài Gòn.
Chiến thắng Everton 1-0 giúp Chelsea giữ lấy hy vọng đua Top 5. Nhưng 3 điểm nhọc nhằn ấy không giấu được một nỗi lo ở Stamford Bridge: Palmer kéo dài chuỗi trận tịt ngòi và cảm thấy gò bó với thứ bóng đá dưới thời Enzo Maresca.
XSBL 29/4: Xổ số Bạc Liêu được phát hành bởi Công ty xổ số kiến thiết Bạc Liêu, quay thưởng vào lúc 16h10 phút ngày thứ Ba hàng tuần. Trực tiếp kết quả XSMN nhanh nhất trên Thethaovanhoa.vn.
XSBT 29/4: Xổ số Bến Tre được phát hành bởi công ty xổ số kiến thiết Bến Tre, quay thưởng vào lúc 16h10 ngày thứ Ba hàng tuần. Kết quả XSMN hôm nay cập nhật nhanh nhất trên Thethaovanhoa.vn.
XSVT 29/4: Xổ số Vũng Tàu được phát hành bởi công ty xổ số kiến thiết Vũng Tàu, quay thưởng vào lúc 16h10 thứ Ba hàng tuần. Trực tiếp kết quả XSMN cập nhật nhanh nhất trên Thethaovanhoa.vn.
Cách đây tròn 50 năm, Trung đoàn 66, Sư đoàn 304, Quân khu 2 nằm trong đội hình binh đoàn thọc sâu của Quân đoàn 2, là lực lượng đi đầu cùng với xe tăng tiến thẳng vào Dinh Độc Lập.
Ngay sau khi cùng VTV Bình Điền Long An giành tấm HCB tại giải bóng chuyền vô địch các CLB nữ châu Á 2025, ngoại binh người Ba Lan – Natalia Lijewska – đã nói lời chia tay đầy xúc động với đội bóng miền Tây.
Cuộc đại chiến giữa Nam Định và Hà Nội FC tại vòng 21 V-League 2024/25 tới đây sẽ chứng kiến tổn thất lớn cho đội bóng thành Nam khi trung vệ trụ cột Dương Thanh Hào vắng mặt vì án treo giò.
NSND Quốc Hưng cho biết sẽ hoà giọng cùng NSND Tạ Minh Tâm thể hiện mash up hai ca khúc bất hủ: Đất nước trọn niềm vui (nhạc sĩ Hoàng Hà) và Màu hoa đỏ (nhạc sĩ Thuận Yến).
Tuần qua, "More Chaos" của Ken Carson là album mới duy nhất trong top 10 Billboard 200. Album ra mắt ở ngay No.1, là album thứ 3 của nam rapper này lọt vào BXH và là top 10 đầu tiên.
Chiều 28/4, Ban Chấp hành Đảng bộ thành phố Hà Nội (khóa XVII) tổ chức Hội nghị lần thứ 22 họp bàn về Đề án sắp xếp đơn vị hành chính và tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị thành phố Hà Nội và điều chỉnh kế hoạch đầu tư công năm 2025 và cập nhật, điều chỉnh kế hoạch đầu tư công 5 năm 2021-2025 cấp thành phố.