Và từ những ngày mùa Thu lịch sử 80 năm trước đến nay, Thể thao Việt Nam (TTVN) đã vươn mình như Thánh Gióng, chinh phục những đỉnh cao chưa từng có. Giờ đây, chúng ta đứng trước vận hội mới cùng kỷ nguyên vươn mình của đất nước, đi cùng với đó là những thách thức đòi hỏi bản lĩnh, trí tuệ và một tinh thần dấn thân của cả nền thể thao cách mạng.

Vững vàng vị thế khu vực

Trở lại và tham dự SEA Games đầu tiên từ năm 1989, đến nay TTVN đang ở vị thế hàng đầu của thể thao Đông Nam Á. Sau lần tổ chức ngày hội thể thao lớn nhất khu vực vào năm 2003, SEA Games 22 với ngôi nhất toàn đoàn, đến SEA Games 31 năm 2022 lại diễn ra trên sân nhà, đoàn Việt Nam đã dẫn đầu bảng tổng sắp với 205 huy chương Vàng, bỏ xa Thái Lan - đối thủ chính - tới 113 huy chương Vàng.

Gần nhất, SEA Games 32 năm 2023 tại Campuchia, dù gặp nhiều thách thức về điều kiện thi đấu, TTVN vẫn bảo vệ thành công ngôi đầu với 136 huy chương Vàng, tiếp tục khẳng định vị trí số 1 trên bản đồ thể thao khu vực.

Những con số này không chỉ phản ánh sức mạnh ở các môn thế mạnh như: Điền kinh, bơi lội, võ thuật, mà còn thể hiện sự đầu tư có hệ thống từ cơ sở đến đỉnh cao. Đến năm 2025, hướng tới SEA Games 33 tại Thái Lan, TTVN đặt mục tiêu giành trên 90 huy chương Vàng, tiếp tục giữ vững vị thế tốp đầu, tạo bàn đạp cho các sân chơi lớn hơn. Đây là minh chứng cho sự ổn định và khả năng thích ứng của nền thể thao nước nhà, đặc biệt trong bối cảnh dịch COVID-19 từng làm gián đoạn nghiêm trọng.

Ở cấp châu lục, TTVN cũng đã có những bước tiến đáng kể, thường xuyên lọt vào Top 20-21 tại Đại hội thể thao mùa Hè châu Á Asian Games (ASIAD). Tại ASIAD 2022 (tổ chức năm 2023 tại Hàng Châu, Trung Quốc), đoàn Việt Nam xếp hạng 21 với 3 huy chương Vàng, 5 huy chương Bạc và 19 huy chương Đồng, duy trì thành tích ổn định so với các kỳ trước. Điều này cho thấy TTVN không còn xa lạ với các cuộc chơi lớn ở châu lục, mà đã có chỗ đứng vững chắc ở một số môn như cử tạ, võ thuật hay rowing.

Thách thức lớn ở châu lục, thế giới

Tuy nhiên, khoảng cách với Top 15 châu lục - mục tiêu dài hạn đến năm 2045 đã đề ra trong chiến lược phát triển của thể thao nước nhà - vẫn là một thử thách. Đó không chỉ là số lượng huy chương Vàng, chỉ tiêu quyết định đến thứ hạng toàn đoàn, mà nằm ở sự ổn định và số môn cơ bản trong hệ thống thi đấu Olympic có khả năng tranh chấp huy chương.

Đơn cử như môn bắn súng, môn được xem là cốt lõi, thế mạnh, có huy chương Vàng và huy chương Bạc Olympic nhưng phải đến ASIAD mới nhất thì bắn súng mới có chiếc huy chương Vàng đầu tiên. Việc "thăng hạng" để vào Top 20 châu lục rõ ràng là không khó, nhưng câu chuyện của Top 15 hay là cuộc cạnh tranh khốc liệt khi mà chúng ta tiến bộ thì các quốc gia khác, đặc biệt là nhóm đối thủ đến từ Đông Nam Á cũng không hề "đứng yên".

Năm 2025, với việc triển khai chiến lược "3 trọng điểm" - lấy ASIAD làm trọng tâm để vươn tới Olympic - TTVN đang đầu tư cho khoảng 160-200 vận động viên trọng điểm, nhằm tạo bước đệm cho ASIAD 2026 tại Nhật Bản. Đây là hướng đi đúng đắn, vì ASIAD chính là "sân sau" để rèn luyện kinh nghiệm trước khi chinh phục đỉnh cao thế giới.

Thế nhưng, khi nhìn lên đấu trường Olympic - biểu tượng của thể thao toàn cầu - bức tranh lại chưa trở nên sáng hơn. TTVN từng tạo nên kỳ tích với huy chương Vàng đầu tiên của xạ thủ Hoàng Xuân Vinh tại Olympic Rio 2016, và tính đến nay đã có tổng cộng 5 huy chương Olympic (1 vàng, 3 bạc, 1 đồng). Tuy nhiên, hai kỳ Olympic gần nhất là Tokyo 2020 và Paris 2024 - đều trắng tay, khiến đoàn Việt Nam chỉ xếp hạng 79-92, xa rời mục tiêu Top 50. Điều này lộ rõ nghịch lý: Mạnh ở khu vực nhưng yếu ở thế giới.

Nguyên nhân sâu xa nằm ở sự thiếu chiều sâu tài năng, đầu tư chưa đồng đều cho các môn Olympic cốt lõi như bơi lội, điền kinh hay thể dục dụng cụ... So với các nước Đông Nam Á khác, như Thái Lan (6 huy chương tại Paris 2024) hay Indonesia (2 huy chương Vàng), Việt Nam đang tụt hậu về kinh nghiệm thi đấu quốc tế và ứng dụng khoa học công nghệ. Olympic 2028 vẫn là mục tiêu xa xôi nếu không có sự bứt phá.

Tư duy đột phá là đôi cánh cho tham vọng

"Chiến lược phát triển thể dục, thể thao đến năm 2030, tầm nhìn 2045" chính là kim chỉ nam để vượt qua những hạn chế này. Được phê duyệt năm 2024, chiến lược nhấn mạnh sự phát triển toàn diện, từ thể dục đại chúng đến thành tích cao, hạ tầng và kinh tế thể thao.

Cụ thể, đến năm 2030, TTVN phấn đấu duy trì Top 3 SEA Games, Top 20 ASIAD (với 5-7 huy chương Vàng), và có huy chương Olympic; bóng đá nam...

Top 10 châu Á, nữ Top 8. Đến năm 2045, mục tiêu cao hơn: Top 2 SEA Games, Top 15 ASIAD, Top 50 Olympic, và bóng đá nam nữ đều dự vòng chung kết World Cup.

Về thể dục thể thao quần chúng, chiến lược hướng tới 45% dân số tập luyện thường xuyên đến năm 2030, và 55% đến năm 2045, đồng thời xây dựng hạ tầng đủ để đăng cai ASIAD.

Đáng chú ý, năm 2025 là năm triển khai mạnh mẽ, với đề xuất bỏ chỉ tiêu SEA Games để tập trung vào ASIAD và Olympic, tránh tình trạng "nghịch lý SEA Games" - mạnh khu vực nhưng yếu thế giới. Đây là nhận định hợp lý, vì SEA Games dù quan trọng nhưng không phải là đỉnh cao, và việc đầu tư dàn trải có thể làm phân tán nguồn lực.

Tuy nhiên, thách thức để thực hiện chiến lược này là không nhỏ. Đầu tiên là vấn đề đầu tư: Dù có tiến bộ, nhưng ngân sách cho thể thao vẫn hạn chế. Thứ hai, hạ tầng và khoa học công nghệ: Nhiều địa phương chưa có cơ sở vật chất hiện đại, y học thể thao còn yếu. Thứ ba, phát triển tài năng: Hệ thống đào tạo từ cơ sở cần được củng cố, kết hợp hợp tác quốc tế để vận động viên có kinh nghiệm thi đấu đỉnh cao.

Cuối cùng, kinh tế thể thao chưa phát triển, thiếu doanh nghiệp lớn đầu tư như ở các nước tiên tiến. Nếu không vượt qua những rào cản này, mục tiêu Top 50 Olympic - thường yêu cầu ít nhất 1-2 huy chương - sẽ chỉ là giấc mơ xa vời.

Một thách thức khác đến từ tư duy của những người làm thể thao. Dù SEA Games là đấu trường đem đến cho TTVN sự cọ xát, tích lũy kinh nghiệm và phẩm chất chiến thắng nhưng những gì tạo nên chiếc huy chương SEA Games không thể dùng để tạo ra các chiến thắng ở ASIAD và Olympic. Mục tiêu càng khó thì lộ trình thực hiện càng không đơn giản, rập khuôn hay chờ đợi một thời điểm may mắn hội tụ đầy đủ các yếu tố.

Nói cách khác, đó là "cuộc chơi dài hơi, toàn diện và không có giới hạn" cả về sự kiên trì đào tạo vận động viên, hoạt động đầu tư cơ sở vật chất, tài chính.

Cần cuộc cách mạng về tư duy "chuyển mình" TTVN đang ở ngưỡng cửa của sự chuyển mình lịch sử. Với vị thế vững vàng khu vực và chiến lược rõ ràng, thách thức Top 50

Olympic không phải là bất khả thi, mà là cơ hội để khẳng định sức mạnh dân tộc. Nhưng bên cạnh ý chí và khát vọng của con người Việt Nam, niềm đam mê chinh phục của quốc gia hơn 100 triệu dân, thì điều quan trọng là một "cuộc cách mạng" về con đường vươn tầm trên bản đồ thể thao thế giới.

Đó phải là cuộc đổi mới toàn diện về ứng dụng công nghệ vào huấn luyện và thi đấu, phù hợp với tiến trình chuyển đổi số của xã hội. Đó là một nguồn lực tài chính phù hợp được đổ vào cơ sở vật chất, thiết bị tập luyện và chế độ thu nhập cho huấn luyện viên, vận động viên. Đó là một nền kinh tế thể thao phải được hình thành từ việc chuyển đổi các hoạt động thi đấu sang mô hình chuyên nghiệp, tạo nguồn thu bền vững.

Đó là hành trình đòi hỏi ý chí và đổi mới. 80 năm dựng nước và giữ nước cho một dân tộc hùng cường, TTVN đang đứng trước ngã rẽ lịch sử: Hoặc tiếp tục thống trị khu vực, hoặc vươn mình ra thế giới. Mục tiêu Top 50 Olympic không phải là giấc mơ nhưng chúng ta cần nhiều hơn những hành động dũng cảm với trái tim của những công dân yêu nước.