Thành phố ma tại Angola

(TT&VH Cuối tuần) - “Một không gian yên lặng đến rợn người. Những âm thanh khi chúng ta nói chuyện bị dội lại từ những bức tường bê-tông còn mới nguyên và từ những mặt đường nhựa vắng bóng người. Hầu như không có xe cộ qua lại, con người thì còn hiếm hơn. Nhìn quanh đây, chỉ thấy vài chục dãy nhà ở đủ màu sắc đẹp đẹp trải dài ngút mắt, nhưng cửa đóng then cài, ban-công trống rỗng. Lái xe suốt 15 phút mà chẳng thấy được gì cả ngoài các công nhân Trung Quốc, mà trong số đó đa phần hiện đang sinh sống trong các căn nhà tiền chế chung quanh khu vực này”, đó là ghi chép của một nữ phóng viên nước ngoài khi ghé đến tham quan Nova Cidade mới đây.

Mô hình kiểu mẫu

Một trong những hệ lụy của việc bong bóng bất động sản vỡ tung ở Trung Quốc là các “thành phố ma” đã nở rộ khắp nơi trên đất nước này. Đó là những khu đô thị hiện đại với những tòa nhà cao tầng được trang bị đầy đủ các công trình dân sinh xứng tầm của một đô thị chuẩn, nhưng lại không có... người! Và giờ đây, “mô hình” này lại được một doanh nghiệp nhà nước Trung Quốc có tên China International Trust and Investment Corporation (CITIC) “chuyển giao” sang một quốc gia ở Phi châu, Angola.

Cả khu đô thị mới thưa thớt người

Tổng thống Angola José Eduardo dos Santos đã từng gọi đây là mô hình kiểu mẫu cho chính sách xã hội mà ông khởi xướng. Dự án này được khai sinh từ năm 2008, từ lời hứa tranh cử của tổng thống là xây dựng một triệu căn hộ trong vòng 4 năm. Người Trung Quốc đã giúp tổng thống hiện thực hóa lời hứa này. Trong 4 năm, cả một khu đô thị mới mọc lên, nhà thầu Trung Quốc có mặt ở mọi nơi, đích thân Phó chủ tịch Tập Cận Bình cũng đã từng đến thăm công trình này. Khi xây xong, phe tổng thống ra sức tô vẽ đây là một khu đô thị kiểu mẫu, một tương lai đầy tốt đẹp cho những cư dân thế hệ mới. Theo nhiều nhà phân tích, phía tổng thống Santos lại tiếp tục dựa vào dự án để tô hồng những cải cách xã hội và quan trọng nhất là tìm chiến thắng trong kỳ bầu cử tiếp theo vào ngày 31/8/2012 tới. Song, đây cũng là một lá bài hai mặt bởi ở chính khu đô thị mới mọc lên này đang có nguy cơ, nếu không muốn nói là chắc chắn, sẽ trở thành “thành phố ma” đầu tiên tại châu Phi trong vài năm tới.

Khu đô thị có tên Nova Cidade nằm cách Thủ đô Luanda khoảng 30km, được xây dựng với tốc độ kỷ lục trong khoảng thời gian chưa đến 3 năm, trên diện tích 5.000 ha với tổng vốn đầu tư lên đến 3,5 tỷ USD, được thiết kế với quy mô 750 tòa nhà 8 tầng, hơn chục trường học và hơn 100 cửa hàng. Nơi đây có thể đón tiếp được 500.000 cư dân đến ở, được bảo đảm đủ tiện nghi sinh hoạt hàng ngày và cũng đã được quảng cáo là địa điểm “tuyệt đỉnh”, “cách xa không khí bụi bặm của vùng ngoại ô và thủ đô”, bởi Nova Cidade mọc lên tại Kilamba, thành phố vệ tinh lớn nhất trong số nhiều thành phố bao quanh Thủ đô Luanda, và là nơi công dân được hưởng các tiện ích sang trọng. Theo thông tin từ Chính phủ Angola thì đây là một trong số nhiều thành phố vệ tinh mà các công ty Trung Quốc sẽ xây dựng trên khắp Angola.

Sai lầm?

Tuy nhiên, một năm sau khi lô đầu tiên gồm 2.800 căn hộ (trong số 20.000 căn theo dự kiến) được xây hoàn tất và rao bán thì chỉ có 220 căn (tức 12%) được mua, mà đến đầu tháng 7/2012, hầu như cũng chẳng có người mua nào chuyển đến ở, ngoài một vài cửa hàng và một siêu thị cho thuê bán thực phẩm mở cửa gần lối vào. Những lao động người Trung Quốc đang sống gần đó dường như là “những bóng ma duy nhất đi đi lại lại thường xuyên trên những con đường luôn vắng tanh, trống hoác như đang đi trong sa mạc”.

Khu đô thị vẫn còn là một đại công trường vì nhiều hạng mục chưa xây xong

Còn đối tượng người mà khu đô thị này nhắm đến thì sao? Một thanh niên 17 tuổi tên Sebastiao Antonio, hàng ngày phải đi xe buýt 3 tiếng để đến trường học, đã nói: “Tôi thật sự thích những khu nhà này. Nơi đây có bãi đỗ xe, có các khu vực giải trí và thể thao để chơi bóng đá, bóng rổ, bóng ném. Không gian nơi đây rất yên tĩnh và thanh bình hơn nhiều so với các thành phố khác, hơn nữa là an toàn, không sợ tội phạm”. Nhưng khi được hỏi rằng gia đình anh có tính chuyển đến đây ở hay không, thì Antonio đáp rằng chắc chắn gia đình anh “không thể”, bởi cha mẹ anh không đủ khả năng mua và hơn nữa, nếu đến đây sinh sống thì không thể tìm được việc làm. Một ý kiến khác từ Jack Francisco, 32 tuổi, công nhân vệ sinh: “Đây chắc chắn là một nơi tốt đẹp, nhưng để được sống tại đây thì cần phải có rất nhiều tiền. Những người như chúng tôi đây không thể có được nhiều tiền như thế”. Cần phải biết thêm một thực tế rằng, hai phần ba dân số Angola đang chỉ sống với dưới 2 USD/ngày. Giá trung bình cho một căn hộ ở đây dao động từ 120.000 đến 200.000USD, thậm chí có một số báo cáo còn cho rằng một căn hộ gồm 3 phòng ngủ đã được rao bán với giá lên đến 250.000USD. Dự án đô thị này ngay từ ban đầu đã đề ra mục đích phục vụ là cho cho tầng lớp trung lưu của Angola, song theo đánh giá của tổ chức Open Initiative of Southern Africa, thì tầng lớp trung lưu của Angola “không hề tồn tại”! Ở Angola, những tầng lớp dân cư hoặc “quá giàu” hoặc “quá nghèo” mà thôi và tầng lớp “trung lưu” như nhà đầu tư nhắm đến, không tồn tại thì có nghĩa khu đô thị mới này sẽ phải vất vả định hướng lại.

Đứng trước viễn cảnh ế ẩm này, Chính phủ Angola thừa nhận là giá bán căn hộ là quá cao so với thu nhập và mức sinh hoạt của người dân, tuy nhiên, chính quyền cũng cho biết họ đang xúc tiến triển khai các hỗ trợ tài chính để thúc đẩy người mua và sẽ sử dụng một số các khu căn hộ vào mục đích “nhà ở xã hội” để những người có thu nhập thấp có thể thuê với giá rẻ. Tuyên bố trên được đưa ra sau khi các nhà phê bình khuyến cáo Chính phủ Angola cần nên tập trung vào việc xây dựng nhà ở giá thấp để đáp ứng nhu cầu của đa số người dân hiện đang phải sống trong các lều bạt tạm bợ, không điện, nước và điều kiện vệ sinh môi trường không được đảm đảm bảo.

Để đổi lấy món đầu tư địa ốc khổng lồ nói trên đây, Nhà nước Angola (cũng nằm trong trường hợp của nhiều quốc gia châu Phi khác) đã chi trả cho đối tác Trung Quốc bằng nguồn tài nguyên thiên nhiên của đất nước là dầu hỏa, bằng một thỏa ước được ký giữa một doanh nghiệp nhà nước Trung Quốc và Angola, theo phương thức đôi bên cùng có lợi (win- win), trong khi đó dự án này dường như chỉ đem lại phần thắng cho một bên mà thôi. Về phần mình, có vẻ như phía Trung Quốc đã không hề tính đến sức mua của người dân Angola khi triển khai dự án Nova Cidade. Nhưng đó không phải là điều quá quan trọng. Điều quan trọng nằm ở phía trước khi các hoạt động thăm dò và khai thác dầu khí mà Trung Quốc sẽ thực hiện tại Angola trong thời gian tới, đang bắt đầu được triển khai.

Tường Nguyễn