Trong "Lời kêu gọi toàn dân tập thể dục" đăng trên báo Cứu quốc ngày 27/3/1946, Chủ tịch Hồ Chí Minh nêu rõ mối liên hệ biện chứng giữa sức khỏe của từng công dân với sức mạnh quốc gia: "Giữ gìn dân chủ, xây dựng nước nhà, gây đời sống mới, việc gì cũng cần có sức khỏe mới thành công".

Chủ tịch Hồ Chí Minh: "Tự tôi ngày nào cũng tập"

Từ tấm gương "Tự tôi ngày nào cũng tập" của Chủ tịch Hồ Chí Minh, "Lời kêu gọi toàn dân tập thể dục" ra đời trong bối cảnh Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa vừa thành lập, đang đối mặt với vô vàn khó khăn: thù trong giặc ngoài, nạn đói, nạn dốt, nguy cơ tái xâm lược. Giữa muôn trùng nhiệm vụ chính trị, Chủ tịch Hồ Chí Minh vẫn coi xây dựng thể lực nhân dân là một phần quan trọng của cuộc cách mạng.

Ngày 30/1/1946, Người thay mặt Chính phủ ký Sắc lệnh số 14 thành lập Nha Thể dục Trung ương trong Bộ Thanh niên nhằm nghiên cứu, phổ biến và chỉ đạo phong trào thể dục trong toàn quốc. Gần 2 tháng sau, ngày 27/3/1946, Người tiếp tục ký Sắc lệnh số 38 thiết lập Nha Thanh niên và Thể dục trong Bộ Quốc gia Giáo dục.

Những sắc lệnh này đặt nền móng thể chế cho nền TDTT cách mạng, lần đầu tiên Việt Nam có cơ quan chuyên trách về thể dục thể thao, chứng tỏ tầm nhìn chiến lược của Chủ tịch Hồ Chí Minh khi đưa mục tiêu nâng cao thể lực dân tộc lên ngang hàng với nhiệm vụ cứu quốc.

"Lời kêu gọi toàn dân tập thể dục" chỉ khoảng 170 từ nhưng chứa đựng ba thông điệp chính: Sức khỏe là điều kiện của mọi thành công. Hồ Chí Minh viết: "Việc gì cũng cần có sức khỏe mới làm thành công". Đặt trong bối cảnh đất nước vừa giành độc lập, lời nhắn này mang hàm ý sâu sắc: muốn xây dựng dân chủ, dựng nước và cải tạo đời sống mới, không thể dựa vào một dân tộc ốm yếu. Người phân tích: "Mỗi người dân yếu ớt làm đất nước yếu ớt một phần; ngược lại, mỗi người dân mạnh khỏe đồng nghĩa với việc cả nước mạnh khỏe".

Luyện tập thể dục là nghĩa vụ của mỗi công dân yêu nước. Người nhấn mạnh luyện tập không tốn kém, dễ thực hiện, phù hợp mọi lứa tuổi và coi đó là "bổn phận của mỗi một người dân yêu nước".

Sức khỏe là cái quý nhất của con người. Trong thư gửi học sinh năm 1955, Người khuyến khích "cố gắng tập thể dục" và kết hợp thể dục, trí dục, mỹ dục và đức dục, cho thấy rèn luyện thân thể phải đi đôi với bồi dưỡng trí tuệ, thẩm mỹ và đạo đức. Trong thư gửi Hội nghị cán bộ thể dục thể thao toàn miền Bắc ngày 31/3/1960, Người khẳng định: "Muốn lao động sản xuất tốt, công tác và học tập tốt thì cần có sức khỏe" và "nên thường xuyên thể dục, thể thao".

Những chỉ dẫn cụ thể ấy thể hiện nhận thức sâu sắc của Chủ tịch Hồ Chí Minh về mối quan hệ giữa sức khỏe và hiệu quả lao động, học tập.

"Lời kêu gọi toàn dân tập thể dục" và tấm gương sáng của Chủ tịch Hồ Chí Minh về rèn luyện thân thể đã nhanh chóng tạo nên sức lan tỏa mạnh mẽ. Năm 1946, phong trào "Khỏe vì Nước" đã bùng nổ khắp miền Bắc và những năm sau đó, phong trào "Khỏe để kháng chiến kiến quốc" và "Khỏe để xây dựng và bảo vệ Tổ quốc" lan rộng. Đến nay, cuộc vận động "Toàn dân rèn luyện thân thể theo gương Bác Hồ vĩ đại" vẫn tiếp tục lan tỏa, góp phần vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Giá trị thời sự của tư tưởng "Dân cường - Nước thịnh" trong kỷ nguyên mới

Việt Nam đang bước vào kỷ nguyên kinh tế tri thức và chuyển đổi số, nơi sức mạnh trí tuệ và sự sáng tạo được xem trọng. Tuy nhiên, trí tuệ và sức khỏe luôn gắn bó. Nhiều nghiên cứu gần đây cho thấy hoạt động thể chất giúp cải thiện trí nhớ, tăng khả năng tập trung và giảm stress. Trong bối cảnh chuyển đổi số, mỗi cá nhân được khuyến khích học tập suốt đời, nhưng nếu sức khỏe kém sẽ khiến việc tiếp cận tri thức và thích nghi với công nghệ mới trở nên khó khăn.

Chủ tịch Hồ Chí Minh từng nhấn mạnh rằng người lao động cần có sức khỏe mới sản xuất và học tập tốt. Quan điểm ấy hoàn toàn phù hợp với hiện tại khi Đảng và Chính phủ luôn nhấn mạnh chủ trương "sức khỏe là vốn quý nhất" và khuyến khích phong trào tập luyện, thi đấu thể thao quần chúng để nâng cao tầm vóc người Việt.

Đầu tư cho y tế dự phòng và thể dục thể thao được xem là đầu tư cho phát triển. Coi trọng phòng bệnh hơn chữa bệnh sẽ giảm chi phí y tế, giải phóng nguồn lực cho giáo dục và hạ tầng. Việc đầu tư vào hệ thống công viên, sân chơi cộng đồng, trường học thân thiện với thể thao giúp người dân dễ tiếp cận hoạt động rèn luyện.

Đó chính là thách thức mang tính nền tảng cho sự phát triển của thể thao Việt Nam trong kỷ nguyên mới. Phong trào thể thao quần chúng có thực sự bao trùm mọi tầng lớp? Dù ngày 27/3 hằng năm được tôn vinh là Ngày Thể thao Việt Nam, nhưng rõ ràng, không phải ai cũng có điều kiện tập luyện, rèn luyện sức khỏe.

Bên cạnh đó, trong kỷ nguyên số, nhiều hoạt động thể thao đang bị thương mại hóa. Các giải phong trào, cơ sở tập luyện nhiều hơn, nhưng chi phí cao, chủ yếu phục vụ người có thu nhập tốt. Thể dục - thể thao vốn là quyền lợi công cộng nhưng đang dần trở thành dịch vụ thương mại, mất cân bằng giữa việc xã hội hóa và đảm bảo mọi người đều có quyền tiếp cận.

Bước vào kỷ nguyên mới, khi Việt Nam hướng tới mục tiêu phát triển nhanh và bền vững, tư tưởng "Dân cường - Nước thịnh" của Chủ tịch Hồ Chí Minh càng có giá trị thời sự khi phát triển kinh tế - công nghệ phải gắn với nâng cao thể chất, tinh thần và trí tuệ của con người.

Một dân tộc khỏe mạnh cả về thân thể lẫn trí tuệ mới có đủ nội lực để làm chủ khoa học công nghệ, tham gia cuộc đua toàn cầu và ứng phó với thách thức như biến đổi khí hậu, dịch bệnh, già hóa dân số. Vì vậy, "Dân cường" phải là sự đầu tư dài hạn cho sức khỏe cộng đồng, lối sống bền vững và môi trường trong sạch.

Khi dân ta thật sự cường tráng, có tri thức, có kỷ luật và tinh thần nhân văn, nước Việt Nam mới có thể đạt đến sự cường thịnh mà Chủ tịch Hồ Chí Minh hằng mong ước.