Trước những yêu cầu cấp bách từ thực tiễn, công tác bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân cần được thay đổi mạnh mẽ trong nhận thức và hành động.

Nhiều ý nghĩa từ tăng chiều cao

Ngày 9/9/2025, thay mặt Bộ Chính trị, Tổng Bí thư Tô Lâm đã ký ban hành Nghị quyết số 72-NQ/TW “Về một số giải pháp đột phá, tăng cường bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân”.

Quan điểm chỉ đạo của Đảng ta rất rõ ràng: Sức khỏe là vốn quý nhất của con người, là nền tảng quan trọng nhất cho hạnh phúc của mọi người, cho sự tồn vong của dân tộc và sự phát triển thịnh vượng, bền vững của đất nước.

Trước những yêu cầu cấp bách từ thực tiễn, công tác bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân cần được thay đổi mạnh mẽ trong nhận thức và hành động; đồng thời, đổi mới toàn diện với các giải pháp đột phá để hướng đến mục tiêu xây dựng một nước Việt Nam khỏe mạnh, mọi người dân đều được chăm sóc sức khỏe, sống lâu, sống khỏe, sống lành mạnh.

Nghị quyết 72 đề ra mục tiêu đến năm 2030: Nâng cao thể lực, trí lực, tầm vóc và tuổi thọ khỏe mạnh của nhân dân. Đến năm 2030, tăng chiều cao trung bình của trẻ em và thanh thiếu niên từ 1-18 tuổi thêm tối thiểu 1,5cm; tuổi thọ trung bình đạt 75,5 tuổi, trong đó số năm sống khỏe mạnh đạt tối thiểu 68 năm.

Việc tăng chiều cao của thanh thiếu niên có nhiều ý nghĩa vì điều này không chỉ liên quan chặt chẽ đến các khía cạnh phát triển kinh tế-xã hội của đất nước qua từng thời kỳ mà đó còn là chỉ số về hiệu quả chính sách đối với phụ nữ, trẻ em, giáo dục-y tế, sự công bằng xã hội, lối sống-văn hóa…

Theo Our World in Data (Thế giới trong dữ liệu của chúng ta) - ấn phẩm của tổ chức Dữ liệu thay đổi toàn cầu có trụ sở ở Anh, chiều cao trung bình của một cộng đồng có thể cho chúng ta biết rất nhiều chỉ số của một quốc gia, một quần thể dân cư.

Chiều cao của con người một phần là do di truyền. Tuy nhiên, các yếu tố môi trường phi di truyền — chẳng hạn như vấn đề dinh dưỡng và tình trạng sức khỏe của từng cá thể trong thời kỳ thai nhi, thời thơ ấu và tuổi vị thành niên cũng có tác động đến chiều cao trung bình của một tập hợp dân cư.

Một nghiên cứu về chiều cao của nam giới ở 105 quốc gia đã xác định rằng trong nhiều trường hợp thì chỉ số chiều cao và Chỉ số phát triển con người (HDI) có thể thay thế cho nhau để nói về chỉ số hạnh phúc.

Dinh dưỡng là một trong những yếu tố quyết định mạnh mẽ nhất đến chiều cao của con người. Một nghiên cứu về chế độ ăn uống ở các quốc gia cho thấy có mối liên hệ chặt chẽ giữa việc tiêu thụ thực phẩm có nguồn gốc động vật và chiều cao. Ở các quốc gia có lượng tiêu thụ protein động vật tiêu thụ nhiều hơn thì cư dân có chiều cao trung bình lớn hơn so với cư dân các quốc gia hấp thụ chủ yếu protein thực vật (lúa mì, gạo…).

Protein động vật ngày càng chiếm tỷ lệ lớn trong chế độ ăn uống của những cư dân khi họ có thu nhập tăng lên, vì vậy có mối liên hệ rõ ràng giữa thu nhập và chiều cao. Một đất nước có mức độ phát triển kinh tế- xã hội cao thì chiều cao trung bình của cư dân có xu hướng tăng lên.

Sự chênh lệch về chiều cao trung bình của từng bộ phận dân cư ở một quốc gia cũng thể hiện sự bất bình đẳng kinh tế-xã hội. Sự tiếp cận không bình đẳng với các nguồn tài nguyên trong một cộng đồng có nghĩa là những cá nhân giàu hơn có điều kiện chăm sóc sức khỏe và chế độ dinh dưỡng tốt hơn, do đó có xu hướng cao hơn những người nghèo.

Tăng 1,5cm là nhiều hay ít?

Chiều cao trung bình của trẻ em, thanh thiếu niên từ 1 đến 18 tuổi sẽ tăng tối thiểu 1,5cm vào năm 2030 – mức tăng này khá cao và là mục tiêu không dễ dàng nếu chúng ta biết rằng ở Việt Nam hiện có khoảng 30 triệu người dưới 18 tuổi và thời gian để thực hiện không còn nhiều.

Cuộc khảo sát về tầm vóc người Việt năm 2020 cho thấy, nam thanh niên (18 tuổi) ở nước ta có chiều cao trung bình là 168,1cm, phu nữ cao 156,2cm. Trẻ em thành phố cao hơn 2cm so với trẻ em nông thôn, miền núi.

Như vậy, chiều cao của nam thanh niên đã tăng 3,7 cm so với năm 2010 (164,4 cm), nữ thanh niên tăng 2,6 cm so với năm 2010 (153,6 cm).

Hiện tại, Việt Nam đứng thứ 4 khu vực Đông Nam Á về chiều cao trung bình, chỉ sau Singapore (nam giới cao 172cm), Thái Lan (170cm) và Malaysia (169cm). Chiều cao trung bình của người Việt so với thế giới có sự chênh lệch lớn (nam giới cao 176,1cm, nữ giới cao 163,1cm), xếp thứ 153/201 quốc gia, vùng lãnh thổ.

Do chiến tranh liên miên và đời sống kham khổ thời hậu chiến, bao cấp nên trong gần nửa thế kỷ chiều cao của thanh niên Việt Nam “đứng yên”, thậm chí có lúc đi xuống. Chúng ta hãy so sánh: Năm 1938, chiều cao trung bình của người Việt trưởng thành là 160cm với nam, 151cm với nữ và đến năm 1985 là 159,8cm với nam, 150,5cm với nữ.

Đảng và Nhà nước ta rất quan tâm đến vấn đề sức khỏe của nhân dân, trong đó có việc nâng chiều cao của thanh thiếu niên như Nghị quyết 72 đã nêu.

Chiều cao không đơn thuần là vấn đề hình thể mà còn là chỉ dấu quan trọng liên quan đến sức khỏe cộng đồng, chất lượng dân số và sự phát triển bền vững của quốc gia.

Tiến sỹ Trương Hồng Sơn, Viện trưởng Viện Y học Ứng dụng Việt Nam, cho biết: Tỷ lệ suy dinh dưỡng thấp còi ở trẻ em Việt Nam đã giảm mạnh từ mức 50% xuống còn khoảng 20%. Tuy vậy, vẫn có tới 50% trẻ em chưa đạt được chiều cao theo chuẩn quốc tế. Đây là con số đáng báo động, cho thấy chúng ta chưa tận dụng hiệu quả các “giai đoạn vàng” trong phát triển thể chất của trẻ.

Tình trạng thấp bé không chỉ ảnh hưởng đến ngoại hình mà còn liên quan chặt chẽ đến nguy cơ mắc các bệnh không lây nhiễm như tim mạch, tiểu đường, xương khớp và béo phì. Chẳng hạn, một người nặng 60kg nếu cao 170cm sẽ có chỉ số BMI ở mức bình thường. Nhưng với chiều cao chỉ 150cm thì BMI sẽ rơi vào ngưỡng thừa cân, từ đó làm tăng nguy cơ mắc các bệnh lý mạn tính.

Trong gia đình, nếu người bố cao 168cm và người mẹ cao 156cm thì con trai có thể đạt chiều cao từ 168cm đến 174cm. Nhưng để tiệm cận hoặc vượt giới hạn chiều cao này, yếu tố then chốt vẫn là can thiệp sớm và đúng cách trong các giai đoạn tăng trưởng.

Đảng, Nhà nước đề ra chính sách, các cơ quan chức năng thực hiện chính sách. Song, vai trò của gia đình có ý nghĩa then chốt.

Nhiều bậc cha mẹ ở Việt Nam chưa nhận thức đúng về tầm quan trọng của vi chất dinh dưỡng trong phát triển chiều cao. Trong thai kỳ, tình trạng thiếu sắt, thiếu acid folic hay canxi vẫn phổ biến. Sau sinh, nhiều gia đình chỉ chú trọng việc “ăn no, tăng cân” mà chưa quan tâm đến các vi chất cần thiết như vitamin D, K2, kẽm, sắt, vốn giữ vai trò quyết định trong việc phát triển xương và chiều cao.

Tiến sỹ Trương Hồng Sơn nhấn mạnh: “Chiều cao chỉ phát triển đến khoảng năm 19 tuổi. Có ba giai đoạn vàng là 1.000 ngày đầu đời (từ trong bụng mẹ đến 2 tuổi), giai đoạn tiền học đường và giai đoạn dậy thì. Bỏ lỡ ngày nào là mất đi cơ hội phát triển chiều cao ở ngày đó”.

****************************