Làng của những người làm ra gió

28/03/2012 08:00 GMT+7 | Văn hoá

(TT&VH Online) - Dù không phải là nghề chính của làng, cũng chẳng rõ ông tổ nghề là ai, nhưng những người làm quạt nan ở Chàng Sơn vẫn đang sống khỏe với cái nghề sản xuất thứ đồ nghe chừng đã quá lạc hậu này rồi.

Làng nghề Chàng Sơn vốn nổi tiếng với đồ gỗ hơn là cái nghề "lặt vặt" làm quạt. Thường thì đây chỉ là nghề phụ kiếm thêm tiền cho gia đình. Nhưng chính ít người làm đâm hay, ai làm lại thành của độc.

Mùa này, những người làm quạt nan Chàng Sơn đang vào mùa làm hàng bán cho khu vực phía bắc. TT&VH đã có một ngày "làm" cũng người dân nơi đây, xin chia sẻ cùng bạn đọc.


Nghề làm quạt ở Chàng Sơn chỉ mới phát triển trong thời gian gần đây. Ban đầu thì chỉ là quạt nan nhỏ sau đó theo đơn đặt hàng của khắp nơi, thợ mới bắt đầu làm nhiều loại quạt khác nhau, trong đó nhiều loại quạt kích cỡ lớn


Dù làm quạt dạng gì, cơ bản vẫn phải có cốt tre và được dán bằng keo.


Trong thời điểm hiện tại, các dạng quạt trưng bày đang được đặt hàng khá nhiều. Còn quạt nhỏ truyền thống thì chỉ sản xuất theo mùa và chủ yếu xuất vào khu vực miền trung đến miền nam


Ngoài khâu dán quạt, người thợ còn phải làm nhiều công việc khác để hoàn tất 1 sản phẩm như thêu, trang trí, tỉa vải thừa, gấp nếp...


Thực tế, việc làm ra 1 chiếc quạt không khó và không đòi hỏi quá nhiều sự đầu tư. Chính vì vậy, lực lượng sản xuất chính thường là các bà, các chỉ vốn có tính cần cù, chịu khó. Trong ảnh là cụ Sinh, năm nay 80 tuổi dùng máy dùi cổ để tạo lỗ trên nan quạt


Sau khi tạo lỗ, người thợ sẽ cài chốt để cố định các nan quạt trước khi dán giấy, vải


Cụ Sinh làm chốt chết cho cho nan quạt


Sau khi dán 2 lớp giấy ở 2 mặt, chiếc quạt được gấp lại. Mỗi chiếc quạt thế này được bán buôn với giá vài ngàn đồng. Nếu chăm chỉ, một ngày một người có thể làm được trên dưới 100 chiếc và thu nhập cũng không đến mức... tệ, nếu không muốn nói là khá


Ngoài quạt truyền thống, rất nhiều đơn đặt hàng các loại quạt vải, quạt cho các chiếu chèo, các đoàn nghệ thuật, quà lưu niệm... cũng được gửi đến. Mùa cao điểm của nghề này thường là sau tết cho đến hết hè.


Đối với loại quạt vải, việc lựa chọn vải cũng khá quan trọng, nhất là khâu đo, cắt sao cho vừa đỡ tốn vải, vừa dễ dán vào các nan quạt


Vải sau khi lựa xong sẽ được căng để tạo độ phẳng trước khi cắt và dán


Những chiếc quạt mang nhiều yếu tố biểu diễn thế này sẽ có giá thành cao hơn nhiều so với quạt sử dụng thường ngày. Giá bán buôn có thể lên đến hàng chục ngàn đồng mỗi chiếc (tùy theo độ tinh xảo hoặc yêu cầu trang trí)


Sau khi hoàn thiện chiếc quạt, thợ làm quạt cũng phải thử trước khi giao hàng cho khách

Xã Chàng Sơn ngày xưa gọi là làng Chàng. Danh từ "Chàng" là một tiếng nôm (tên một dụng cụ làm mộc được đặt cho tên Làng). Đến khi chữ nho được thịnh hành ở Việt Nam thì thêm chữ “Thôn” và gọi là Thôn Chàng nhưng chữ Hán âm Việt ở sau chữ Chàng nên mới gọi là Chàng Thôn (theo ngữ pháp Trung Hoa). Nhưng nhân dân ta quen gọi là làng Chàng Thôn. Ngày nay làng Chàng đã chở thành xã Chàng Sơn thuộc huyện Thạch Thất – tỉnh Sơn Tây cũ. Từ năm 1965-1979 thuộc tỉnh Hà Tây (tức Hà Đông, Sơn Tây hợp nhất); từ cuối năm 1979, xã ta lại thuộc tỉnh Hà-Sơn-Bình (tức Hà Đông, Sơn Tây, Hoà Bình hợp nhất). Sau đó lại thuộc Hà Nội; đến năm 1991 lại trở về với Hà Tây. Từ tháng 8-2008 trở về Hà Nội.

Xã Chàng Sơn là một trong những xã của huyện Thạch Thất có nền văn hiến từ xa xưa. Nguồn sống chính của xã là nghề phụ (nghề mộc là chủ yếu) và nghề nông. Chàng Sơn là một xã người nhiều ruộng ít nên nghề thủ công đăcj biệt phát triển khá mạnh từ xa xưa. Có những nghề rất độc đáo, nổi tiếng như nghề mộc, nghề làm quạt, nghề tạc tượng, làm nhà cổ nhà gỗ nghề nề, nghề sơn ..... Bàn tay tài hoa của người thợ Chàng Sơn còn lưu dấu trên một số công trình nổi tiếng của Việt Nam như: Kiến trúc gỗ Chùa Tây Phương, 18 pho tượng La hán Chùa Tây Phương, và Văn Miếu Quốc Tử Giám, Những nghề này đã giúp ích cho cuộc sống của nhân dân. Về các mặt khác Chàng Sơn là một xã có cuộc sống lành mạnh, tinh anh nên từ xa xưa đã có câu: “Chớ cho Nủa coi” – ý nói người dân nủa Chàng tinh anh, lanh lợi, ham học hỏi, giỏi bắt chước.

Về sự thành lập làng Chàng thì từ xa xưa đến nay, ở quê ta không thấy một văn bản nào chính thức ghi chép cả. Câu hỏi này cho đến nay vẫn chưa có trả lời xác đáng. Hiện tại có hai ý kiến khác nhau về sự thành lập làng. (Theo Wikipedia)

Để về thăm làng nghề Chàng Sơn, bạn có thể đi theo Đại lộ Thăng Long, hỏi đường về chùa Tây Phương. Làng nghề Chàng Sơn chỉ cách chùa 2km. Nếu rảnh, bạn cũng có thể tìm hiểu thêm về nghề làm chuồn chuồn tre, một loại con giống đang được trẻ em yêu thích.

M.T

Cùng chuyên mục
Xem theo ngày
Đọc thêm